بی‌توجهی به منابع بکر و دست‌نخورده تاریخی درباره تاریخ معاصرایران

دومین جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی با همکاری پژوهشکده تاریخ معاصر و خانه کتاب و ادبیات ایران در بهمن 1400 برگزار می‌شود. 

با توجه به اهمیت برگزاری این جشنواره در ارتقای دانش تاریخی جامعه، روابط عمومی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفتگویی با موسی حقانی، دبیر دومین جایزه کتاب تاریخ انقلاب اسلامی و رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر انجام داده است که در ادامه این گفتگو را می‌خوانید؛

 درباره دومین جایزه کتاب انقلاب اسلامی بفرمایید که هدف از برگزاری این جایزه چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم. هدف نخست از برگزاری جایزه کتاب انقلاب اسلامی کمک به تعمیق مطالعات و پژوهش در حوزه انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر است که انقلاب اسلامی نیز در همان بستر مورد بحث قرار می‌گیرد. این هدف اصلی است.

هدف دوم، آشناسازی جامعه مخاطب، که عمدتاً شامل جوانان و دانشجویان و نخبگان هستند، با زوایای مختلف تاریخ معاصر از طریق پژوهش‌هایی است که در قالب این جشنواره‌ها صورت می‌گیرند؛ همچنین قدردانی از پژوهشگرانی است که سال‌ها زحمت کشیده و عمر خود را در حوزه پژوهش صرف کرده‌اند، حوزه‌ای که شاید از لحاظ مادی چندان دستاوردی هم برایشان نداشته باشد. این درواقع یک قدردانی در حد توان ماست.

مسئله دیگر این است که آثار برتر، هم دیده و هم به جامعه مخاطب شناسانده شوند؛ یعنی اگر چنین اقداماتی انجام نشود که ما یک اثر را مطرح کنیم و نویسنده آن را به جامعه فرهنگی ایران بشناسانیم، این پژوهش‌ها عملاً بازخوردهای زیادی پیدا نمی‌کنند و ممکن است چندان مورد توجه قرار نگیرند.

بنابراین هدف ما هم حمایت از پژوهشگر، معرفی او و اثری است که به‌وجود آورده و هم ایجاد انگیزه برای تألیف آثار جدی در حوزه تاریخ معاصر ایران است.

 انگیزه‌تان برای استمرار برگزاری این جشنواره به دنبال نخستین جشنواره که پارسال برگزار شد، چیست؟

این جشنواره دوسالانه است؛ منتها چون کشور یک تأخیر چهل‌ساله در حوزه برپایی چنین جشنواره‌هایی در حوزه تاریخ معاصر دارد، ما در سال گذشته مجموعه منشوراتی را که از سال 1357 تا 1397 منتشر شده بودند مورد توجه قرار دادیم و سعی کردیم به آثار سال‌های 1396 و 1397 نگاه رقابتی‌تر داشته باشیم. برای بررسی کتب منتشره در خلال سال‌های 1357 تا 1395، نگاه، بیشتر تشویقی و رقابتی بود، ولی برای سال‌های 1396 و 1397 نگاهمان بیشتر رقابتی بود که همین نگاه رقابتی تا حدی به ارتقای کیفیت آثار منتشره کمک می‌کند.

درباره تداوم این کار و دستاوردهای آن هم باید به این نکته اشاره کنم که از ابتدا هم قرار نبود ما یک کار مقطعی انجام بدهیم و در یک مقطع خاص، به صورت یک کار نمایشی یا نهایتاً سپاس‌گذاری از کسانی که در سال‌های گذشته دست‌اندرکار تحقیق و پژوهش بوده‌اند، کاری انجام بدهیم؛ اتفاقاً چون تعمیق پژوهش و آگاه کردن نسل جوان از پیشینه تاریخی خودش مدنظر ماست و این مقصود حاصل نمی‌شود مگر اینکه این جریان تداوم داشته باشد، هر سال تلاش می‌کنیم که بر غنای این جشنواره افزوده شود. 

طبیعتاً اگر چند دوره را به شکل مستمر برگزار کنیم، مخاطب پژوهشگر ما متوجه خواهد شد که این یک کار مقطعی نیست و قرار است که در یک فرایند طولانی از آثار مربوطه در این حوزه حمایت شود. قطعاً در آینده ضوابط را کمی سخت‌تر خواهیم کرد تا شاهد ارتقای سطح پژوهش در کشورمان باشیم.

ما حقیقتاً منابع بکر و دست‌نخورده تاریخی اعم از اسناد، مطبوعات، نسخ خطی در کشورمان فراوان داریم که کمتر مورد رجوع و توجه قرار گرفته‌اند. مخصوصاً در مورد اسناد و مطبوعات زمینه‌های بکری برای خلق آثار خوب و جدی وجود دارند و امیدوارم استمرار و تداوم برپایی جشنواره جایزه کتاب انقلاب اسلامی، فضاهای جدیدی را هم در پژوهش‌های مربوط به تاریخ معاصر ایران باز کند.

 نویسندگان و پژوهشگران تا چه میزان از فراخوان استقبال کردند؟

با توجه به اینکه این دومین دوره است که برگزار می‌شود، آثار قابل‌توجهی را دریافت کردیم، ولی با توقع ما و ظرفیتی که در کشور وجود دارد منطبق نیست. شاید مشکلات یکی دو ساله اخیر از جمله کرونا این ارتباطات را کم کرده و باعث شده که چنین وضعیتی پیش بیاید. البته آثار دریافتی قابل توجه هستند، ولی توقع ما این است که هم تعداد آثار تولیدی در کشور بیشتر شود و هم ما بتوانیم با ظرفیتی که داریم در خدمت پژوهشگران تاریخ معاصر باشیم.

 چرا فراخوان تمدید شد و آیا فقط آثاری که به دبیرخانه فرستاده می‌شوند مورد بررسی قرار می‌گیرند؟

به طور طبیعی وقتی فراخوان منتشر می‌شود به این دلیل است که اگر نویسندگان، ناشرین و پژوهشگران مایل هستند، آثار خودشان را برای شرکت در جشنواره ارسال کنند.

 با توجه به اینکه قصد ما این است که تعداد بیشتری از پژوهشگران و ناشران در این جشنواره شرکت کنند، ترجیح دادیم که مدت فراخوان را طولانی‌تر و مهلت دریافت آثار را تا آخر دی‌ماه 1400 تمدید کنیم؛ لذا امیدواریم آثار بیشتری مخصوصاً از شهرستان‌ها به دستمان برسد و طوری نشود که بعضی از دوستان بعدها اعلام کنند که اطلاع نداشته‌اند یا اطلاع‌رسانی خوبی صورت نگرفته است؛ به همین دلیل، هم از طریق رسانه‌ها و هم با تولید کلیپ تصمیم گرفتیم درباره فراخوان برای جشنواره اطلاع‌رسانی گسترده‌ای داشته باشیم و با برخی از مراکز و مؤسسات پژوهشی هم مکاتبه شده که اگر در این حوزه آثاری دارند برای شرکت در جشنواره ارسال کنند.