سپهرغرب بررسی کرد؛

جلب مشارکت اجتماعی، مؤلفه مغفول در مدیریت شهری همدان

جامعه‌شناس شهری: اعتقاد به رهیافت مشارکتی توسط مدیران لازمه تحقق شهر مشارکتی و مردم‌مدار رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان: فعلاً برنامه‌ای نداریم

در این راستا طی دهه‌های اخیر، بسیاری از نگاه «پایین به بالا» استراتژی‌های برنامه‌ریزی بر ترویج نوعی نگرش مشارکتی به‌منظور تشویق مدیریت و برنامه‌ریزی از تأکید بر اجتماعات محله‌ای و نظارت بر اقدامات توسعه‌ای تأکید داشته‌اند بهره بردند. به‌واقع مدیریت شهر از طریق نظرخواهی بارزترین نوع تجلی حیات اجتماعی شهرها هستند که بستر مناسبی برای حضور مردم و مشارکت آنان را در اداره امور شهر و تحقق حاکمیت محلی فراهم می‌آورند حال آنکه اخیر در یک از شهرهای اسپانیا با ارائه طرحی جالب نسبت به جلب مشارکت اجتماعی اقدام کرده است بدین‌گونه که شورای استان گوئیپوسکوای اسپانیا ابتکار جدیدی را اعلام کرده است که از 23 دسامبر آغاز می‌شود و هدف آن نشان دادن اهمیت نظر شهروندان در توسعه شهر است؛ شهرداری نام این ابتکار را نقشه آرزوهای شهر گذاشته است چراکه با نظرات شهروندان انجام می‌شود.

بر اساس این پروژه، شهروندان می‌توانند نظرات و آرزوهای خود را در مورد شهر توسط یک سیستم، ضبط کنند؛ سپس دستگاه این صحبت‌ها را در یک صفحه نمایش بزرگ نصب شده در میدان اصلی شهر به نور، رنگ و کلمات تبدیل می‌کند. این برنامه به‌عنوان یک تمرین مشارکت جمعی تحت شعار «گوئیپوسکوا را با صدای خود روشن کنید» در نظر گرفته شده است.

پیام هر شرکت‌کننده داوطلب از طریق یک سیستم تشخیص صدا گرفته می‌شود که باعث روشن شدن صفحه می‌شود، پیغام‌های شرکت‌کنندگان به دو زبان باسکی و اسپانیایی قابلیت ضبط شدن دارد، فقط کافی است که شهروندان روبه‌روی سیستم ضبط حاضر شوند و نظر خود را ابراز کنند و سیستم به‌صورت خودکار و هوشمند سخنان را در قالب رقص رنگ و نور پخش می‌کند بر این اساس پایان هر روز، مطالب به‌صورت خلاصه بر روی صفحه نمایش تحلیل و نمایش داده می‌شود.

به‌منظور تشویق شهروندان به مشارکت و تا زمانی که پروژه ادامه دارد، برخی از چهره‌های معروف و آشنای محلی در میدان Gipuzkoa حاضر می‌شوند و نظرات خود را بیان می‌کنند.

افرادی که تمایل داشته باشند در تدوین نقشه آرزوهای آینده شهر شرکت کند می‌توانند تا 5 ژانویه این کار را انجام دهد. بر این اساس با توجه جذابیت موضوع در عرصه جلب مشارکت اجتماعی شهروندان برآن شدیم تا در خصوص چرایی و لزوم اجرای چنین طرح‌هایی، زیرساخت مورد نیز و ایده‌هایی که می‌توان در شهری همچون همدان برای تحقق این مهم به کار بست و درعین‌حال برنامه شورای اسلامی شهر همدان در این ارتباط گفت‌وگویی را با اسدالله نقدی؛ استاد جامعه‌شناسی شهری و توسعه دانشگاه بوعلی سینا و نیز سعید شهابی‌نیا؛ رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

استاد جامعه‌شناسی شهری و توسعه دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه تجربه توسعه شهری و به‌ویژه تحولاتی که در الگوهای مدیریت‌های شهری دنیا رخ داده نشان از اهمیت موضوع مشارکت مردم در مراحل مختلف برنامه‌ریزی و توسعه شهری دارد گفت: تجارب توسعه و حکمرانی خوب شهری در شهرهای موفق نشان می‌دهد که بدون همراه داشتن مردم و شهروندان، طرح‌های توسعه و حکمرانی شهری به‌ویژه حکمرانی خوب شهری، تحقق شهر قابل سکونت در تجربه کشورهایی که ایده‌های بازآفرینی، ساماندهی و توسعه شهری موفقی داشتند و شاخص‌های کیفیت زندگی در آن‌ها بهبود چشمگیری یافته است، مسئله مشارکت مردم یکی از کلیدی‌ترین مؤلفه‌هاست.

اسدالله نقدی با تأکید بر اینکه برای جلب مشارکت مردم طیفی از کمترین حد تا حداکثر مداخله و درگیر شدن قابل تصور است اذعان کرد: در واقع کمترین کار در تجربه‌های راجع به مداخلات شهری، پرداخت خودیاری و مشارکت مالی است و بیشترین حد همراهی، مداخله، دخیل شدن و مشارکت در امور مربوط به محله و طرح‌های کلان و آینده شهرها (طرح‌های جامع و طرح‌های عملیاتی و عملکردی شهریCDS و طرح‌های توسعه شهری) درک درست و اعتقاد به رهیافت مشارکتی توسط مدیران لازمه تحقق شهر مشارکتی و مردم‌مدار است که نتیجه آن مشارکت در هزینه‌های پروژه‌ها و اقدامات بهسازی و عمران شهری است.

وی با بیان اینکه پارلمان‌های شهری، شوراهای شهر و شهرداری‌ها اگر به‌دنبال شهرهای تاب‌آور، شهرهای قابل سکونت و حکمرانی خوب در شهر هزاره سوم هستند بایستی در پلکان مشارکت سطوح بالاتری را برای زمینه‌سازی و تحقق مدنظر قرار دهند ابراز کرد: امروزه در شهر‌های دارای کیفیت بهتر و بالاتر زندگی جهان مانند کپنهاگ یا شهرهای دیگری در اسکاندیناوی اصل مشارکت خودانگیخته شهروندان و احساس مسئولیت مدنی نسبت به اداره امور شهر و مسائل و فرصت‌های آن سرلوحه برنامه‌های مدیریت شهری است.

وی با بیان اینکه شهروندی مسئولانه و مشارکت‌جویانه لازمه توسعه پایدار شهری در قرن بیست و یکم است خاطرنشان کرد: چنین امکانی در شهرهای ما هم وجود دارد و بسته به اینکه مدیران شهری نگران مداخله، همکاری، همراهی، همفکری مادی، مالی و فکری مردم راجع به زندگی خودشان، محله خودشان، شهر خودشان نباشند و بسترهای لازم چنین همکاری و همفکری و مشارکتی را فراهم کنند و نهادهای مدنی، خیریه‌ها، هیئت‌ها و پتانسیل‌های محلی قابل توجه در شهرهای ما برای درگیر شدن در فرآیند برنامه‌ریزی اولویت‌بندی و اجرای پروژه‌های شهری را دارد باید از این توان‌ها بهره برد.

استاد جامعه‌شناسی شهری و توسعه دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: مشارکت در سرنوشت و سرشت شهر، ایجاد تعلق خاطر و دل‌بستگی می‌کند و مشارکت سرمایه اجتماعی شهرها به‌خصوص سرمایه و اعتماد، نهادی را بهبود و ارتقا می‌بخشد.

نقدی با اشاره به اینکه تجربه بازآفرینی مرکز محلات تاریخی همدان به ما نشان داد که استعداد مشارکت شهروندان همدانی در سطح خوبی است تشریح کرد: البته این موضوع مشروط به این است که مدیران شهری و برنامه‌ریزان توسعه «به هنگام» به سراغ مشارکت رفته باشند.

سعید شهابی‌نیا رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان نیز در ادامه در پاسخ به این سؤال که این مرکز به‌عنوان ذهن خلاق و ایده‌پرداز شورای شهر برنامه‌ای در حوزه جلب مشارکت اجتماعی با رویکردی که در دیگر شهرهای جهان و همچون نمونه عنوان‌شده در اسپانیا انجام شده دارد گفت: فعلاً که مرکز چنین برنامه‌ای نداشته است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد و نظریه کارشناسی ارائه‌شده در متن، این روزها جلب مشارکت اجتماعی تنها راه برون‌رفت از چالش در حوزه مدیریت شهری است که می‌تواند در افزایش اعتماد به‌عنوان حلقه مفقوده بین مدیریت شهر و شهروندان نقش ایفاء کند؛ بنابراین ارائه طرح و برنامه با قابلیت اجرا در سطح شهری همچون همدان که در آن با چالش جدی مشارکت مردم حتی در پرداخت عوارض مواجهیم و به‌زعم مدیران شهر تنها هشت درصد ساکنان واجد شرایط پرداخت عوارض این شهر نسبت به پرداخت عوارض اقدام می‌کنند یک ضرورت انکارناپذیر است؛ بنابراین نداشتن طرح از سوی مرکز مطالعات شورای اسلامی به‌عنوان مغز متفکر مدیریت شهری در عین کج‌سلیقگی بیانگر نداشتن دید آینده‌نگرانه از سوی شورای ششم (علی‌رغم داشتن ادعای نخبگی و دانشگاهی بودن اغلب اعضا) برای جلب سرمایه اجتماعی است سرمایه‌ای که امروز بیش از حوزه سخت‌افزاری و ایجاد خدمات رفاهی می‌تواند در حوزه بهبود مدیریت شهری‌ و جلب رضایت مثمر ثمر واقع شود زیرا امروز مردم نیازمند دیده شدن در تصمیم‌سازی‌های شهر هستند نه تصمیم‌گیری پشت درهای بسته پس انتظار نمی‌رود که این مرکز حتی برنامه و یا طرحی برای تحقق این موضوع نداشته باشد، حال آنکه در سال‌های اخیر شورا با اجرای برخی طرح‌ها گرچه با نقصان بسیار در این وادی ورود جدی داشت اما گویی این مهم در شورای ششم به‌کلی به فراموشی سپرده شده است.