تماشای کربلا از خیمه کاتبانِ عمرسعد

در واقعه کربلا با وجود همه منابع موجود و روایات باز هم ابهاماتی وجود دارد. نویسندگان زیادی سعی کرده‌اند ماجرا را از دید سپاهیان عمر سعد ببیند. یکی از این نویسندگان ساسان ناطق است که در «اعترافات کاتب کشته‌شده» به دنبال کشف حقیقت و راز عاشوراست. این رمان به تازگی از سوی انتشارات سوره مهر وارد بازار کتاب شده است.

 قصه رمان «اعترافات کاتب کشته‌ شده» چیست؟

شبانِ جوانی که پدرش روزی کاتب اعظم دربار معاویه بوده، ظهر روز عاشورا با اسب و سگش به خیمه کاتبان عمربن سعد وارد می‌شود تا پول گَلهِ گوسفندان خود را که غذای سپاهیان شدند، بگیرد. هر کدام از افراد حاضر در خیمه کاتبان، به موازات قصه اصلی، حکایت‌های عجیب و هولناک خود از آمدن به کربلا را تعریف می‌کنند و شبان که پدرش به دست ماموران مخفی یزید کشته شده، با افراد درون خیمه دچار چالش می‌شود. همگان تصور می‌کنند او جاسوس و فرستاد عبیدالله‌بن زیاد است اما خطری بزرگ او را تهدید می‌کند....

 رمان بر اساس روایات تاریخی نوشته شده است؟

‌این رمان پشتوانه تحقیقی دارد و قصه آن که بستر تاریخی و دینی دارد، خیالی است که با تکیه بر واقعیت‌ها و اتفاقات بیرونی پیش می‌رود. متن سخت‌خوان و پر از ارجاعات بیرونی نیست تا خواننده با حداقل داشته‌های تاریخی و دینی، بتواند فارغ از پیش‌داوری، با شخصیت‌ها و ماجرای اصلی ارتباط بگیرد. بر این باورم کار رمان‌نویس خلق چیزی‌ است که نیست یا زیباتر کردن چیزی است که هست. اگر هنر را به دو قسمت تقسیم کنیم و یک قسمت آن را هنر کاربردی یا متعهد بدانیم، یک قسمت دیگر را باید هنر زیبا بدانیم؛ اگر هنر کاربردی به دنبال تاثیرگذاری است، قطعاً هنر زیبا به دنبال فهم بیان بهتر است و کار رمان‌نویس نه یکی از این دو، که هر دو است.

 کمی از شخصیت‌های درون خیمه بگویید. ایجاد چنین فضایی چه کمکی به پیش‌برد قصه شما می‌کند؟

شخصیت‌های درون خیمه و حکایت‌های متفاوت و عجیب هر کدام از آن‌ها در مسیر باورها و اعتقاداتشان، خواننده را با خود همراه می‌کند تا خود به واقعیت ماجرا پی ببرد. سعی کردم بدون جانبداری و نگاه یک‌سویه، دریافت‌ها را به خود خواننده بسپارم تا با کشف و شهود پرده از راز و حقیقت عاشورا بردارد. ثقل روایت، عاشورای سال 61 هجری و قصر معاویه در سال‌های پیش از مردنش است. خواننده در زمان به عقب‌تر می‌رود تا وقایع و اتفاقات سال‌های قبل را هم ببیند. با این کار خواستم به زوایای تاریک و مبهم روزهای پیش از ظهر عاشورا نوری بتابانم تا اگر مخاطبی مانند افراد درون خیمه کاتبان در شک و تردید است، جوابی برای سوال‌های خود بیابد.

 نوشتن درباره واقعه کربلا، به‌ویژه با دیدگاهی که شما داشتید برای نور تاباندن به زوایای تازه، حتما چالش‌هایی با خودش داشته است...

‌این کار حرکت در لبه تیغ بود؛ هم باید شعار نمی‌دادم، هم به دور از کلیشه، ماجرا را از دریچه تازه‌تری روایت می‌کردم، هم تاریخ گذشته را با اطلاعات تازه‌تر و تحقیق‌شده، به شکل کاملاً خلاقانه به خواننده نشان می‌دادم.

 فضای خوبی را برای خلق قصه انتخاب کردید؛ خیمه کاتبان لشکر عمر سعد. دلیل این انتخاب چه بود؟

عامل اصلی همه رویدادهای مهم، انسان بوده و هست و این انسان در بزنگاه‌های مختلف با تصمیمات و باورهای خود، معادلات را به هم ریخته و باعث شگفتی شده است. برای فهم بهتر نقش آدم‌ها در علت اصلی رخ دادن اتفاقات، به آدم‌های خیمه کاتبان نزدیک شده‌ام تا آن‌ها را با خرده‌روایت‌ها و قصه‌های هولناکشان، باورپذیر کنم و هم دلیل قرار گرفتن آن‌ها مقابل خود یا دیگران را بهتر نشان دهم.

 نقش شبان این‌جا چیست؟

‌ شبان این قصه که خود راز مهمی در سینه دارد، تقلا می‌کند با تکیه به نوشته‌های محرمانه پدرش از دربار معاویه، پرده از راز فریب مردم در گذشته بردارد و به سوال‌های آدم‌های درون خیمه جواب بدهد تا به آگاهی و دانایی برسند. او با توضیحات و حکایت‌های مختلف به دنبال آن است به بقیه بفهماند گمراهی‌شان ماحصل نادانی است و نادانی نتیجه‌ای جز گردن کج کردن، ترس و بُزدلی و تن دادن به خواسته‌های حکام ندارد. او از هر فرصتی برای بازکاوی گذشته استفاده می‌کند تا به همه بگوید مرز بین اسلام و کفر، تخم شک و نفاقی است که حاکمان در ذهن و زبان آن‌ها کاشته‌اند و مادامی که حاکمان از این حربه استفاده کنند، انسان به شمشیر برنده‌ای تبدیل می‌شود که نه از عقل خود، بلکه از دیگران دستور می‌گیرد.

«اعترافات کاتب کشته‌شده»، به دنبال کشف حقیقت و راز عاشوراست.