هنر چندصد ساله فرش بیجار در ورطه نابودی

روزگاری نه‌چندان دور به هر خانه‌ای که وارد می‌شدی مادران و دخترانی را می‌دیدی که امید و آرزوهای خود را در تار و پو دار قالی بهم گره می‌زدند تا به خواسته‌های خود برسند.

صدای کوبیدن نخ بر روی دار قالی با نجوای آرام شاعرانه مادری که فرزندانش را بر روی پاهایش می‌خواباند در گوشه‌ای از اتاق حس آرامشی وصف‌ناپذیر را به وجود می‌آورد.

گویی صدای آواز عشق با ریتم هنر تمامی ندارد و هر لحظه تو را به آرامش فرامی‌خواند، دیدن دست‌های پینه بسته و انگشتان متورم مادر حکایت از عشق دیرینه بر دار قالی دارد.

اینجا روزگاری سرزمین عشق و ارادت به هنر فرش دست‌باف بود، شهری که نام و آوازه هنر بانوان سرزمینش به فراسوی مرزها رسیده است اما این روزها این هنر ماندگار کم‌فروغ شده است و غبار فراموشی روزگار دار قالی را سیاه کرده است.

روزگاری فرش پولادین بیجار این هنر دست ظریف‌کاران فرش باف بیجاری، در میان سایر فرش‌های ایران و جهان ارزش و اعتباری داشت و خودش به‌تنهایی زینت کاخ‌های و منازل اعیان‌نشین بود، هنر دستی که پول حاصل از فروش آن برکت اکثر سفره‌های خانواده‌های بیجاری بود.

فرش بیجار بافته شده به دست بافندگان ماهری است که با آمیخته کردن هنر و احساس و همکاری چشم و دل و دست سرانگشتان خود آنچنان گره‌های ظریف و دل‌ربایی و در عین حال دارای استحکام بر تار و پود این چله می‌زنند که ظرافت و زیبایی آن و استحکامش موجب شهرت جهانی فرش بیجار شد.

اینجا در یکی از محله‌های قدیمی از دیار گروس در خانه‌ای از جنس عشق و محبت مادری گره بر دل فرش می‌زند تا سر پناهش را محکم‌تر کند.

در این اتاق آرام و ساکت مادری دار قالی را برپا کرده تا با همین هنری که دارد بتواند گلیم خود را از آب سخت و سهمگین تورم و فشار اقتصادی بیرون بکشد و امید فرزندانش باشد.

  روز به روز از تعداد فرش بافان بیجاری کاسته می‌شود

زهرا عباسی مادر هنرمند بیجاری است که روزگار زیادی است که عمرش را پای دار قالی گذاشته است، می‌بافد تا هنری را خلق کند و از این هنر در آمدی کسب کند.

این مادر بیجاری به سابقه فعالیت خود در این هنر اشاره می‌کند و می‌گوید: تا جایی که به یاد دارم از زمان کودکی مادرم و مادر بزرگم فرش می‌بافتند و در کنار خودشان این هنر را نیز به ما آموزش دادند.

وی ادامه داد: سال‌های زیادی در منزل پدرم به فرش بافی مشغول شدم و بعد از ازدواج میراث بزرگی که همان دار قالی ام بود را با خود در آغوش گرفتم و به منزل بخت رفتم.

وی افزود: در روزهایی که من تنها فرزندانم را بزرگ می‌کردم و همسرم برای ادامه کار از شهر خارج می‌شد تنها مونس تنهایی من دار قالی ام بود انگار این فرش مرا با خود به دنیای دیگری می‌کشاند، دنیایی که در آن خوشبختی و عاقبت به‌خیری فرزندانم را می‌دیدم.

بانوی هنرمند بیجاری گفت: در طول زندگی ام فرش‌های زیادی را بافتم و بسیاری از فرش‌هایم هنوز هم در خانه بسیاری از اقوامم به یادگار باقی مانده است.

عباسی عنوان کرد: متأسفانه این روزها فرش بیجار و بافت آن با بی‌مهری مواجه شده است و دیگر کمتر کسی است که بخواهد فرش ببافد و این هنر آرام‌آرام رو به فراموشی گذارده است.

وی به وضعیت اقتصادی شهرستان بیجار اشاره کرد و افزود: مردم دیار گروس از لحاظ اقتصادی مردمانی ضعیف هستند اما این هنر ارزشمند را که از دیرباز برایشان به ارث رسیده را همچنان حفظ کرده اند.

هنرمند بافنده بیجاری به اهمیت حمایت از بافندگان اشاره کرد و بیان کرد: حمایت از بافندگان به‌ویژه در حوزه پرداخت تسهیلات و پوشش بیمه‌ای و به روز کردن دارهای قالی می‌تواند نقطه امید و عطفی برای افزایش تولید و اشتغال‌زایی باشد.

عباسی اضافه کرد: در گذشته تمامی مصالح و ابزار کار فرش‌بافی در بیجار اعم از طراحی، نقاشی، چله‌اندازی یا برپاکردن دار قالی و تهیه خامه و تار و پود و رنگرزی آن‌ها توسط خود اساتید بیجاری انجام می‌گرفت و خود طراحان از افرادی بودند که بافندگان را از همان ابتدا تا پایین آوردن قالی بافته شده از دار راهنمایی و کمک می‌کردند تا این فرش و هنر دست بافنده بیجاری بدون کمترین نقص و خسارت پایین بیاید و به بازار عرضه شود.

وی اضافه کرد: این هنر صنعت در سال‌های اخیر با مشکلاتی مواجه شده و برای پویایی و رونق آن بخش دولتی و خصوصی باید دست در دست هم موانع موجود را از سر راه توسعه بردارند.

  فعالیت 18 کارگاه قالی‌بافی در بیجار

رئیس اداره صنعت تجارت و معدن بیجار به پیشینه دیرین فرش بیجار اشاره کرد و اظهار کرد: هنر بافت قالی در شهرستان بیجار، دارای پیشینه دیرینه‌ای است وجود قالی‌های قدیمی تاریخی خارج از کشور ایران سند محکمی برای درخشش این هنر است.

میر آقایی به ثبت ملی فرش بیجار اشاره و عنوان کرد: پس از تلاش‌ها و پیگری‌های مستمر، گواهینامه ثبت ملی نشان جغرافیایی فرش بیجار در بیستم تیرماه سال 96 صادر شد.

به گفته وی در حال حاضر دو کارگاه قالی بافی دارای مجوز و 16 کارگاه قالی‌بافی بدون مجوز با 155 بافنده در شهرستان بیجار فعالیت دارند.

وی فرش بیجار را ظرفیتی مناسب و ارزشمند برای توسعه شهرستان دانست و گفت: باید سعی شود تا با رفع موانع تولید میزان بافت فرش را افزایش دهیم و به توسعه اقتصادی شهرستان کمک کنیم.