چرا نخبگان ما می‌روند؟

علاوه بر این، «فناوری» بر اثر خلاقیت و تلاش نخبگان یک کشور به وجود آمده، ترقی می‌کند و باعث ایجاد اشتغال، رفاه، سودآوری، رشد و جلوگیری از خروج ارز و حتی ورود ارز به کشور می‌شود، پس چنانچه اهمیت وجود نخبگان در یک جامعه بر ما معلوم و مشهود نباشد صرف توجه به «نیروی انسانی» به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه در رشد تولید حائز اهمیت است.

با ذکر این مقدمه می‌خواهیم کمی از اهمیت وجود نخبگان در یک جامعه بگوییم؛ اینکه چه لزومی دارد برای جذب آن‌ها برنامه‌ریزی مستمر صورت پذیرد؟ از طرفی اسم نخبه و نخبه‌پروری در ذهن برخی‌ها یادآور موضوعی به‌نام فرار مغزها می‌شود که شاید ما هنوز از ماحصل و تبعات خروجشان از کشور بی‌اطلاع باشیم و ندانیم که این موضوع ما را در آینده با چه چالش‌هایی مواجه می‌کند و چرا کشورهای توسعه‌یافته تلاشی استراتژیک و برنامه‌ریزی شده برای پذیرش یا مهاجرپذیری نخبگان می‌کنند! باید دید متولیان امر در این راستا برای حمایت از نخبگان چه اقدام یا اقداماتی در دست اجرا دارند؟ با این وصف آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌و‌گو با دکتر موسی اعظمی؛ سرپرست بنیاد نخبگان استان همدان است که به این سؤال و چند سؤال دیگر پاسخ می‌دهد.

*لطفاً به‌عنوان مقدمه و سؤال ابتدایی بفرمایید نخبه به چه کسی اطلاق می‌شود و چه تعداد نخبه در استان همدان داریم؟

درباره مفهوم نخبه تعاریف و تعابیر متعددی ارائه شده و اصولاً تعریف جامع و مقبول عمومی وجود ندارد. با این وجود، می‌توان گفت آن‌ها بخش برگزیده‌ای از جامعه هستند که از نظر قابلیت‌ یا توانایی‌ها در برخی ابعاد، برتر از بقیه افراد جامعه هستند. که البته نخبه بودن دلیل نابغه‌گری شخصی نیست. نخبه‌‌گرایی به‌عنوان یک مکتب فکری در علم سیاست و جامعه‌شناسی سیاسی مطرح شده و امروزه یکی از الگوهای رایج در مدیریت توسعه و از شاخصه‌های تأثیرگذار بر فرآیند تصمیم‌سازی بر سیاست‌های راهبردی شمرده می‌شود. یکی از حوزه‌های عملی و مفهومی مرتبط با نخبه‌پروری پرورش دادن ویژگی‌ها و قابلیت‌های برتر افراد ممتاز و فراهم آوردن شرایط برای تعمیق و نهادینه شدن آن در افراد است. جامعه نخبه‌گرا بستر و زمینه لازم برای حضور شایسته و مطلوب این گروه مستعد را فراهم می‌آورد.

اما در مورد بخش دوم سؤال شما در رابطه با وضعیت نخبگان استان باید عرض کنم که ارائه آمار تعداد نخبگان به‌دلیل ماهیت فعالیت ممکن نیست اما به‌طور کلی باید عرض کنم که استان همدان جزو استان‌های پیشرو در کشور در این بخش است.

*نخبگان در توسعه ملی چه نقشی دارند؟

نیروی جوان هر جامعه پشتوانه بزرگ توسعه و پیشرفت بوده و حضور نیروهای فعال و جوانان در عرصه‌های مختلف، بسیار حیاتی و پیش‌برنده است اما مهم‌تر از مشارکت فیزیکی جوانان، تأثیرگذاری فکری و گفتمان‌سازی آن‌ها در شرایط کنونی اهمیت دارد؛ چراکه این کار، برنامه‌ریزان، سیاست‌گذاران و مدیران را هم به جهت مورد نظر جوانان، سوق خواهد داد و پدیده‌ای به‌نام «گردش نخبگان نه چرخش نخبگان» عملیاتی می‌شود. این موضوع از راهبردهای کلان جامعه است و در منشور گام دوم انقلاب توسط رهبر انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است. اکنون در کشور ما بهترین فرصت برای پرورش و تربیت نخبگان است و اگر از این فرصت گران‌قدر بهره نبریم ممکن است به چالش یا تهدید جدی تبدیل شود. البته اهمیت کار فرهنگی و مدیریت منابع انسانی بر نخبگان با توجه به تأثیرگذاری و الگوسازی آن‌ها در جامعه بسیار مهم و قابل توجه است که می‌بایست به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌صورت جدی‌تری مورد عنایت قرار گیرد. اگرچه نباید از نقش نظام تعلیم و تربیت، اصحاب رسانه به‌خصوص رسانه ملی در این فرهنگ‌‌‌‌‌‌‌‌سازی به‌سادگی عبور کرد. موضوع ورود نخبگان علمی و دانشگاهی به فضای اقتصادی و صنعتی کشور یکی از الزاماتی است که اقتصاد ایران از طریق آن می‌تواند به چالش‌های پیش روی صنعتی فائق آید و روزنه‌های جدیدی به سمت پیشرفت و توسعه باز کند. اما مهم این است که واقف باشیم بر این موضوع که چگونه می‌توان ورود نخبگان علمی به فضای تولیدی و کارآفرینی کشور را تسهیل کرد تا امکان بهره‌برداری و به‌کارگیری ایده‌های ارزشمند آنان در فضای اقتصادی- اجتماعی و مدیریتی کشورمان فراهم شود.

*وظیفه بنیاد نخبگان در این میان چیست؟

بنیاد ملی نخبگان با تأکید مقام معظم رهبری و به‌منظور شناسایی افراد مستعد، زمینه‌سازی تربیت شایسته آن‌ها و سپردن مدیریت تحولات کشور به نخبگان علمی تأسیس شد. بدون شک فراگیری تفکر نخبگی در سیستم مدیریتی تحولات کشور یک ضرورت بوده و به‌منظور تحقق منویات رهبری در حوزه نخبگانی کشور، یک نهاد فرادستگاهی و توانمندساز است.

تأکید معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور به‌عنوان مدیر سطح عالی بنیاد بر اقتصاد دانش‌بنیان و تکیه بر تولیدات و محصولات داخلی بوده و به همین دلیل تسهیلات و حمایت‌های بسیار خوبی از سوی معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده است.

دفاتر استانی بنیاد ملی نخبگان به‌منظور برنامه‌ریزی، شناسایی و حمایت مادی و معنوی از نخبگان در استان‌ها راه‌اندازی شده و تلاش بنیاد نخبگان در استان بسترسازی و ارتقای تولید علم و فناوری و پیشرفت همه‌جانبه و متوازن استان بوده و سعی مدیران و مسئولان بنیاد بر این است که پایه‌های توسعه و اقتصاد استان را بر پایه دانش مفید و با وجود ظرفیت نخبگان استان گسترش دهند.

در این راستا، عقیده بر این است که دانشجویان و دانشگاهیان مغز متفکر جامعه بوده و اگر این قشر فرهیخته و مؤثر در جایگاه واقعی خود قرار گیرند و بتوانند تمام تلاش و کوشش خود را در جهت پیشرفت جامعه به کار ببرند، جامعه دارای شتابی توسعه‌ای پایدار و مطمئن خواهد بود. در حال حاضر از مراحل اولیه پژوهش تا عملی کردن طرح مورد نظر، موانع و مشکلات زیادی پیش روی نخبگان وجود دارد و در این شرایط امکانات کافی برای تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات در اختیار محقق قرار نمی‌گیرد.

*به‌عنوان سؤال بعدی در خصوص برنامه دانشگاه‌ها و دیگر ارگان‌ها برای نخبه‌پروری توضیح دهید.

ببینید رسالت اصلی مراکز تعلیم و تربیت در همه سطوح آموزشی اعم از رسمی، غیر رسمی و حرفه‌ای پرورش نخبگان جامعه است. این موضوع حتی رسالت دیگر بخش‌های مدیریتی و اجرایی نیز به‌حساب می‌آید و اصولاً این مقوله در توسعه یک موضوع میان‌بخشی است و تنها به حوزه آموزش و پژوهش مربوط نمی‌شود. اما با توجه به‌سرعت تحولات علمی و فناوری نقش محوری بر دوش مراکز علمی و دانشگاهی است. در این خصوص، حتی مراکز علمی و دانشگاهی به‌خوبی دریافته‌اند که زمان آموزش و پژوهش‌محوری صرف کم‌اهمیت شده و دانشگاه‌ها باید دانشجویان کارآفرین، خلاق و نوآور تربیت کند.

ارگان‌های مختلفی ازجمله وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت امور خارجه، بنیاد ملی نخبگان، وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی، و وزارت آموزش‌وپرورش متولی این امر هستند تا فضا را طوری آماده کنند تا دانش‌آموختگان ممتاز شناسایی، تربیت و در خدمت نظام و کشور باشند. در این راستا، قدم اول شناسایی و استعدادیابی افراد نخبه است و سپس تربیت و پرورش آن‌ها که گام‌های بعدی حمایت و جذب آن‌هاست. طبیعی است، بهترین راه جذب نخبگان آماده کردن فضا است نوع برخورد ادارات جذب در هر ارگانی باید جذاب باشد نه دافعه و مأیوس‌کننده یا طرد کننده.

از سوی دیگر، نوع برخورد ادارات در بخش جذب و حمایت به مفهوم واقعی باید جذاب و کارا باشد، ما در این بخش قدری مشکل ساختاری داریم، برخوردها برای جذب، به معنای حقیقی کلمه باید جذاب باشد؛ مثلاً ارتباطات با دانشجویان، بررسی سریع پرونده آن‌ها و به‌موقع انجام دادن کار این دانشجویان از فعالیت‌های مربوط به جذب است. نخبگان جوان سرمایه ملی هستند و برای تربیت و پرورش آن‌ها تلاش‌های زیادی شده است. کشورهای خارجی که دانشجویان ما را جذب می‌کنند، کار ویژه‌ای انجام نمی‌دهند، کار آن‌ها تسهیل فرآیند جذب است، اگر پرونده قابل دفاعی داشته باشی و به قابلیت شما واقف شوند، سریع جواب می‌دهند. ما باید این موارد را یاد بگیریم. امروزه در دنیا با سرعت خیره‌کننده تغییر و تحولات و بحران‌های موجود طبیعتاً کشورهایی موفق هستند که افراد نخبه در بدنه اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی جامعه نقش‌آفرینی مستقیم و مؤثر دارند.

*با این توصیف شما نقش تعیین‌کننده‌ نخبگان در عبور از چالش‌های موجود جهانی، ملی و محلی مهم است ممکن است دراین‌باره توضیح دهید؟

بله همین‌طور است، جدای از تحولات و مسائل مشهود جهانی در عصر جهانی شدن و فناوری ارتباطات و همچنین انسان‌مداری و انسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌محوری و به عبارتی ضرورت مدیریت منابع انسانی، به‌طور اخص در کشور و حتی استان، در شرایطی که دشمنان جهانی از سلاح تحریم برای به انزوا کشاندن کشور استفاده می‌کنند، نخبگان با نقش بسیار نافذ خود در تولید دانش، رونق تولید دانش‌بنیان، رفع موانع تولید و به تبع آن شکوفایی و توسعه اقتصادی کشور ایفای نقش مؤثر کنند. اساساً گره‌گشایی از مشکلات و نارسایی‌های کشور در عرصه‌های گوناگون ازجمله حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، بدون در نظر گرفتن نقش نخبگان آسان نیست.

نخبگان با تکیه بر هوش و توانمندی بالای خود و تولید ایده‌ها و راهکارهای مؤثر و همچنین با تصمیم‌گیری‌های اصولی، منطقی و هوشمندانه در این مقطع حساس در حوزه‌های گوناگون، جامعه و هر منطقه را از گردنه‌ها و پیچ‌های تند و بحران‌های پیش رو به سلامت و با اطمینان بیشتر عبور می‌دهند و اساساً تأکید به اهمیت حضور فعال و نه سمبلیک یا منفعل سرآمدان و افراد نخبه از این حیث قابل بررسی است که نگاه ژرف و عمیق آن‌ها به مسائل باعث می‌شود تا با صرف کمترین انرژی و زمان، حداقل هزینه، مشکل‌یابی، مشکل‌گشایی و در نهایت بحران‌ها و نارسایی‌های کشور سریع‌تر و مطمئن‌تر مرتفع شود. مدیران کارآفرین، خلاق، هوشمند و توانمند در دستگاه‌ها و نهاد‌های تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز کشور، مصداق و نمونه‌ای از این اثرگذاری است و در مواقع بحرانی این اثرگذاری بیش از پیش عیان‌تر می‌شود. طبیعتاً مدیریت بحران در چنین مواقعی، اصلی مهم و حائز اهمیت است که جز با نقش‌آفرینی نخبگان و مدیران لایق و جسور امکان‌پذیر نیست.

*چه ضعف‌ها و مشکلاتی در این زمینه می‌بیند؟

متأسفانه موانع و مشکلات در حوزه شناسایی، تربیت و به‌کارگیری نخبگان متعدد بوده و البته برای خیلی از افراد دست اندرکار مبرهن و آشکار است. قبل از هرچیز باید یادآور شوم در کشور ما، تا حد زیادی عبارت «چرخش نخبگان»، به اشتباه به‌جای «گردش نخبگان» مصطلح شده است. چرخش نخبگان در ایران بیشتر نهادینه شده تا گردش نخبگان در حالی که باید گردش نخبگان اتفاق بیفتد.

شاید بزرگ‌ترین چالش موجود کم‌توجهی نظام اجرایی و مدیریت کشور در گذشته نه‌چندان دور به این مقوله باشد و آن عدم بهره‌مندی صحیح از ظرفیت افراد و تولیدات علمی نخبگان و به‌دنبال آن حمایت‌های بسیار ناچیزی از جانب مدیران اجرایی کشور است، علاوه بر اینکه ارتباط دو سویه مراکز علمی و دانشگاهی با جامعه ضعیف است و می‌توان گفت مطالبه بسیار اندکی از جامعه نخبگانی کشور صورت می‌گیرد و شاید جامعه نخبگان نیز از نیاز و مسائل مبتلابه جامعه شناخت و آشنایی کافی و عمیق ندارند. مزید براین، مادامی که برای حل مسائل اساسی و حیاتی کشور در تمامی حوزه‌های خرد و کلان، بستری برای اندیشیدن و تصمیم‌سازی و به‌دنبال آن چیدمان راه حل‌های حساب شده به‌وسیله مشارکت‌های فکری با نخبگان و صاحب‌نظران وجود نداشته باشد جامعه نخبه کشور به گروهی ناکام و بی‌انگیزه تبدیل می‌شوند. در ادامه این مشکل، یکی از مهم‌ترین نواقص موجود «عدم وجود اندیشکده‌های راهبردی» با تکیه بر افراد با ظرفیت در کشور است. یکی از مهم‌ترین وظایف اندیشکده‌های راهبردی که محلی برای شبکه‌سازی و اجتماع نخبگان از تمامی عرصه‌ها و تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی جهت پیشرفت و حرکت رو به جلو است.

مشکل دیگر در بطن جامعه و ساختار اجتماعی و فرهنگی آن است که چند مشکل اساسی در این زمینه داریم؛ اول نداشتن تعریف مشخص و واحد از مفهوم نخبگان است و مرز نخبه و غیرنخبه در جامعه مشخص نیست. مشکل دیگر بحث منزلت است و صدالبته برای نخبگان علمی و مرز منزلتی نخبه در جامعه مخدوش شده است. سوم اختلال ارتباطی نخبه با نظام اجتماعی جامعه بوده و رفتارهای اجتماعی با سطح تحلیل نخبگان دچار شکاف شده است. گاهی جامعه در فضای احساسی زیست می‌کند و نخبه به‌دنبال زیست خردگرایانه یا عقلانی است و این امر به شکاف میان او و جامعه منجر شده است. موضوع آخر دراین‌باره، امنیت نخبگان است که در عمل، عدم وجود آن به مخدوش شدن جایگاه نخبگان منجر شده است. نخبه‌ در موقعیت و فضای ناامن و غیر مطمئن (امنیت روانی، شغلی، زیستی، بیان و...) به مرحله تولید علم و اندیشه قوی نخواهد رسید.

*آقای دکتر وضعیت نخبگان در حوزه‌های علوم تجربی به نظر بیشتر نهادینه شده، در حوزه علوم انسانی چگونه است؟

یکی از مشهودترین نقاط ضعف موجود در بدنه علمی و نخبگانی کشور محدودیت‌های موجود در همکاری‌های بین‌رشته‌ای و کارگروه‌های مشترک در جهت ارتقای رتبه علمی کشور است. در واقع امکان ارتباطات بین‌رشته‌ای در پژوهش‌های انجام‌شده محدود بوده و معمولاً افراد محدود به حوزه تخصصی خود گام برمی‌دارند. پژوهش‌های کامل و بدیع، پژوهش‌هایی هستند که میدان دید گسترده‌ای داشته و تمام جوانب علمی نه‌فقط محدود به یک رشته و حوزه را دربربگیرند که این روند مستلزم وجود فضایی عمومی تحت عنوان شبکه ملی نخبگانی در کشور است تا تمامی نخبگان از همه حوزه‌ها بتوانند با افراد متخصص از حوزه‌های دیگر به‌راحتی بحث و تبادل نظر و در نهایت همکاری‌های چندسویه داشته باشند.

در استان همدان همانند سایر استان‌ها متأسفانه نگاه اصلی- البته شاید حسب ضرورت- بر نخبگان در حوزه‌های فناوری و علوم پایه است. البته لازم است نگاه و اتکای صرف به نخبگان حوزه تولید فناوری تغییر کرده و نخبگان فرهنگی و علوم اجتماعی و انسانی نیز توجه و عنایت شود. امروزه نقش سرمایه اجتماعی و انسانی در توسعه بی‌بدیل است و حتی می‌تواند کاستی دیگر سرمایه‌ها را نظیر سرمایه طبیعی، اقتصادی و مالی و فیزیکی را تا حد زیادی این سرمایه‌های انسانی یا رو زمینی را جبران کنند. امیدوارم بتوانیم بستر لازم را برای شناسایی، حمایت و حضور این بخش از نخبگان در آینده را فراهم سازیم.

*آیا مشاهیر نخبگان همدان در کشور و جهان شبکه ارتباطی دارند و از ظرفیت آنان برای تقویت نخبگان جوان استفاده می‌شود؟

در مورد نخبگان و تعداد آن‌ها در سطح کشور و استان و حتی شهر همدان چون تعریف نخبه استانداردی وجود ندارد پس آمار دقیقی در دست نیست. اما در خصوص شبکه اجتماعی بین نخبگان با وجود اهمیت و ضرورت و نقش حیاتی آن در هدایت جامعه متأسفانه هنوز شبکه خاصی برای ارتباط آن‌ها وجود ندارد. فعلاً در بنیاد نخبگان بر اساس فراخوان‌های بنیاد ما با آن‌ها ارتباط داریم. هرساله ما طبق برنامه‌های منسجم و سراسری بنیاد ملی نخبگان افراد جدید را شناسایی کرده و تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان و حمایت‌های آن قرار می‌دهیم و به عبارت ساده‌تر مثلاً از جوایز متعدد بنیاد بهره‌مند می‌شوند. بنده در ابتدای مسئولیت بنیاد استان بوده و درصدد شناسایی بهتر و ایجاد شبکه‌های استانی و منطقه‌ای هستم و به‌‌عنوان یک برنامه آن را دنبال خواهم کرد.

*در پایان با توجه به مباحث ذکر شده در جمع‌بندی چه راهکارهای سیاستی پیش رو دارید؟

به‌طور خلاصه چند مورد را خدمت شما عرض می‌کنم که البته خود بنیاد نخبگان به‌دنبال تحقق آن‌هاست؛ نخست حمایت همه‌جانبه مسئولان از نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و استارت‌آپ‌های فعال، سپس ایجاد شبکه ملی و منطقه‌ای نخبگان به‌منظور تعامل سازنده با هدف افزایش تعاملات بین‌رشته‌ای و توسعه مدیریت نخبگانی در کشور، بسترسازی مناسب برای تولید علم کاربردی و مفید و حمایت از تولیدات متناسب با شرایط و نیاز جامعه، ایجاد اندیشکده‌های نخبگان در حوزه‌های مختلف زندگی انسان به‌عنوان مثال بخش سلامت به‌منظور افزایش کیفیت انسان سالم در تمامی ابعاد اجرایی و اجتماعی کشور، هدایت تولید مقالات و پژوهش‌های غیر کاربردی به سمت مطالعات کاربردی و نیازمحور و در نهایت رصد جامعه نخبگان و ایجاد دستورالعمل‌هایی به‌منظور سوق دادن پژوهش‌های علمی به سمت و سوی نیازهای اساسی و مفید. در پایان از شما بابت ترتیب دادن این مصاحبه تشکر می‌کنم.

*دو نکته؛ استفاده از ظرفیت نخبگان مطرح استانی و توجه به پدیده مهاجرت نخبگان جوان

گفتنی است؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از نخبه‌های مطرح دنیا و کشور از چهره‌های همدانی بوده و نگارنده پیش‌تر از طریق همین رسانه با برخی از آن‌ها گفت‌و‌گوهایی داشته است. بر این اساس و استنادات موجود دیگر، به‌نظر می‌رسد ایجاد پل ارتباطی میان نخبگان و استان نیازمند یک عزم راسخ و جدی است تا ظرفیت آن‌ها در تحلیل و ارائه راهکارهای عملی، ایجاد شور و نشاط در میان جوانان و البته تجاربی که در دستیابی به موفقیت طی کرده‌اند مورد استفاده قرار گیرد. ده‌ها شخصیت برجسته در رشته‌های مختلف، که با نیروی اراده، مسئولیت‌پذیری و احساس دلبستگی به وطن با وجود مشکلات فراوان و نبود زیرساخت‌های تکنولوژیکی، نتایج بزرگی را در عرصه‌های مختلف به‌دست آورده‌اند. علاوه بر این، واضح است که موتور محرک توسعه‌یافتگی در هر کشوری نتیجه عمل و فکر نخبگان است. به عبارت دیگر توسعه‌یافتگی در کشور ارتباط مستقیمی با نخبگان دارد و معاشرت منطقی و سامان یافته با نخبگان فکری می‌تواند سرنوشت یک جامعه را تعیین کند. اگرچه بسیاری از نخبگان همدانی اکنون در این استان نیستند، اما این دلیل متقنی نیست که این شهر و دیار و نخبگان جوان‌تر این از وجود آنان بی‌بهره بمانند.

وجه دیگر توجه به نخبگان و استفاده از ظرفیت آنان که در این گزارش مورد غفلت واقع شد توجه به مهاجرت نخبگان است؛ ما پاسخ روشنی در این خصوص از دکتر اعظمی دریافت نکردیم حال آنکه این مسئله نه غیر قابل توجه است و نه می‌توان آن را نادیده گرفت. هشدار درباره مهاجرت نخبگان که چندی پیش رهبر انقلاب نیز به آن اشاره کردند حاکی از این است که مسئولان امر در محافل تصمیم‌گیر با پیش از هر چیز باید با موشکافی علل مهاجرت، برای رفع موانع و فراهم کردن زمینه در داخل برای حضور آن‌ها به‌عنوان سرمایه انسانی و پیشران توسعه چاره‌اندیشی کنند تا کشور در سال‌های آینده با بحران نیروی انسانی نخبه و تحصیلکرده مواجه نشویم.

باید دید چرا نخبه‌های علمی و اقتصادی علاقه‌مند و مجبور می‌شوند این استان را ترک کنند و فعالیت علمی یا اقتصادی خود را در جای دیگری انجام دهند. کسانی که فعالیتشان در داخل می‌تواند موجب کارگشایی و کارآفرینی شود اما ترجیح می‌دهند به جایی غیر از همدان بروند و باید دید در نگاه مسئولان و مدیران تا چه حد باور به توانایی نخبگان وجود دارد. آیا بدون شوآف و نمایش باور داریم که می‌توانیم مشکلات را حل کنیم؟ آیا نخبگان را پیشقراولان و افسران حل مشکلات می‌دانیم؟ آیا نخبگان در مواجهه با مدیران ارشد و میانی این حس را دارند که آن‌ها حل مشکل را در دست نخبگان می‌دانند؟ برنامه بنیاد نخبگان در این راستا چیست؟

البته بدیهی است این مسئله چندوجهی بوده و نگاه یک‌سویه به آن منطقی نیست؛ اما آنچه بیش از همه به چشم می‌‌آید این است که برنامه بیناد نخبگان، (فارغ از توجه به معلول) برای تعامل دوسویه با نخبگان به‌ویژه آنان که از این استان آهنگ مهاجرت دارند چیست؟ آیا تاکنون آن‌ها گرد هم آمده و از دلایل ماندن و رفتنشان سخن گفته‌اند؟