عراقچیان عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان مطرح کرد:

مبانی نظری، حلقه مفقوه پروژه‌های شهری همدان در بودجه

کاوسی‌امید: بودجه کیلویی قابل تحقق نیست

محمدرضا عراقچیان با اشاره به موضوعات بنیادی در بحث بودجه، عنوان‌ کرد: برای تعریف و نوشتن پروژه می‌بایست در مقدمه، مبانی نظری درنظر گرفت.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان با تأکید بر اینکه مبانی نظری در تعریف پروژه بیانگر اهداف آن است، خاطرنشان کرد: این اهداف را می‌توان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی و غیره درنظر گرفت.

وی افزود: درواقع با این مبانی مشخص می‌کنیم که وقتی عددی در بودجه گنجانده می‌شود، در اهداف مختلف می‌خواهیم تراز موجود را تا فلان عدد بالا ببریم.

این کارشناش حوزه شهر با تأکید بر اینکه متأسفانه تاکنون چنین رویکردی را در بودجه شهرداری همدان (داشتن مبانی نظری) که هرساله منتشر می‌شود ندیده‌ایم، گفت: انتظار می‌رود در بودجه 1401 مبانی نظری و اهداف کلان بودجه نیز همراه عدد و رقم منتشر شود.

* کاهش 15 درصدی چه ضرورتی داشت؟

عراقچیان با بیان اینکه این مبانی مشخص‌کننده جایگاه فعلی و درعین‌حال مشخص‌کننده اهداف نهایی است، خاطرنشان کرد: نکته بعدی کاهش 15 درصدی بودجه یک‌هزار و 685 میلیارد تومانی شهرداری بوده که عدد قابل توجهی نیست؛ بنابراین می‌شد به‌جای کاهش، آن را به سرفصل‌های دیگر اختصاص داد.

وی با تأکید بر اینکه این کاهش چیزی کمتر از یک درصد کل بودجه را شامل می‌شود، بیان کرد: بر این اساس ضرورتی برای حذف آن وجود نداشت، چراکه پیش‌بینی برای تحقق بودجه چیزی بین 85 تا 90 درصد است.

   هزینه تعمیر و نگهداری را از فضای کار عمرانی جدا کنید

این استاد شهرسازی افزود: از طرفی در تحریر بودجه سازمان‌های مختلف دولتی این بودجه شامل دو بخش جاری و عمرانی است؛ این مهم را در بودجه‌ریزی شهرداری نیز مشاهده می‌کنیم. اما نکته این است که هزینه تعمیر و نگهداری در بودجه‌ریزی سایر ارگان‌ها در بخش جاری پیش‌بینی می‌شود، اما در شهرداری این قانونی وجود دارد که حداقل 60 درصد بودجه به بخش عمرانی اختصاص یابد و این مهم در عرصه عمرانی گنجانده می‌شود. حال بنده این سؤال را دارم که چرا هزینه تعمیر و نگهداری در حوزه عمرانی دیده می‌شود؟ به‌عنوان مثال چرا باید پیاده‌روسازی که یک کار نگهداری است، کار عمرانی تلقی شود؟ درحالی که پیاده‌رو ایجاد نکرده‌اید، بلکه تنها نسبت به بازسازی آن اقدام شده است.

وی با تأکید بر اینکه همواره نحوه و فرآیند طراحی و تصویب پروژه‌های شهرداری برای من جای سؤال دارد، اذعان کرد: منظور بنده از طراحی حوزه معماری و شهرسازی نیست، بلکه این است که کدام گروه فنی و یا کدام تیم خبره از کارشناسان شورا و شهرداری و نیز دیگر کارشناسان خارج از این مجموعه‌ها بر ضرورت فلان پروژه تعریف‌شده تأکید دارند؟ به‌عنوان مثال بنده شخصاً درخصوص برخی پروژه‌ها همچون دو پارک جنگلی تعریف‌شده اطلاع دارم که هیچ‌کدام از پیوست‌های اجتماعی، زیست‌محیطی، اقتصادی و ترافیکی در آن‌ها مورد توجه نبوده؛ اما این پروژه‌ها در بودجه درنظر گرفته شده و حتی برایشان هزینه نیز شده است.

عراقچیان با اشاره به اینکه برای بنده این سؤال مطرح است که اصلاً اعضای شورا و شهرداری بر چه مبنایی این پروژه‌ها را شروع کرده‌اند؟ تصریح کرد: اصلاً سؤال این است که کارکرد این پروژه‌ها چیست؟

   تیمی مستقل درخصوص ضرورت اجرای پروژه‌ها نظر دهند

وی افزود: این درحالی است که در تعریف پروژه‌ها در شهرها و کشورهای مختلف همواره یک تیم بی‌طرف که نفعی در منطقه اجرای پروژه ندارد، درخصوص ضرورت اجرای پروژه تحقق و مطالعه کرده و درنهایت در ارتباط با اجرا و یا عدم اجرای آن قضاوت می‌کند.

این استاد شهرسازی با بیان اینکه درواقع در این شهرها این‌گونه نیست که پروژه توسط مناطق مختلف ارائه و درعین‌حال مدیران همان منطقه درخصوص ضرورت اجرای آن در شورا دفاع لازم را داشته باشند بلکه یک تیم مستقل اعم از اعضای شورا، نماینده معاونت برنامه‌ریزی شهرداری و نیز تعدادی از کارشناسان آزاد ضرورت اجرای پروژه‌ای را تصویب کرده سپس ردیف مورد نیاز این مهم در بودجه گنجانده می‌شود، تشریح کرد: درواقع فرآیند طراحی و مشخص شدن پروژه‌ها چیزی شبیه تصمیم‌سازی در کمیسیون 215 سازمان برنامه بودجه است که در وهله نخست باید در آن ضرورت اجرایی کردن پروژه را اثبات کرد.

   در تعریف پروژه‌‌ها مقیاس شهری، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محله‌ای را رعایت کنید

وی با بیان اینکه درواقع در شهرهای مذکور پروژه‌ها را به چهار دسته شهری، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محله‌ای تقسیم می‌کنند، اذعان کرد: پروژه‌هایی همچون تقاطع غیر همسطح شهید همدانی، موزه میدان امام و دو پارک اکباتان و ولایت در مقیاس شهری تعریف می‌شوند.

عراقچیان با تأکید بر اینکه برخی پروژه‌ها نیز همان‌طور که عنوان شد در مقیاس ناحیه غیر قابل عدول بوده و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت، تشریح کرد: فرهنگ‌سراها و یا پارک‌های محلی جزء پروژه‌های این‌چنینی به حساب می‌آیند.

وی با بیان اینکه برخی پروژه‌ها نیز باید در مقیاس منطقه تعریف شوند، ابراز کرد: درواقع وقتی پروژه‌ای همچون بلوار ارم در منطقه یک اجرا می‌شود، باید مشابه چنین پروژه‌‌ای در دیگر مناطق نیز دیده شود.

این کارشناس شهری با تأکید بر اینکه درواقع با رویکرد تعریف‌شده در این شهرها در بودجه‌بندی هر منطقه اجازه دارد یک پروژه در مقیاس منطقه یک پروژه در مقیاس شهری و درنهایت دو پروژه نیز در مقیاس ناحیه و محله داشته باشد، اذعان کرد: درواقع عدالت و توازان در توزیع پروژه‌ها در چنین شرایطی محقق خواهد شد که این مهم مستلزم ایجاد خزانه‌داری کل است.

وی با تأکید بر اینکه نباید درآمد منطقه یک تنها در این منطقه صرف و هزینه شود حال آنکه طی چند دهه اخیر فرآیند توزیع و تعریف بودجه و پروژه این‌چنین بوده است، خاطرنشان کرد: متأسفانه با چنین رویکردی در دو منطقه سه و چهار که درآمدی نداشتند، به تبع پروژه نیز در آن‌ مناطق اجرا نمی‌شد.

عراقچیان با نگاه منطقی به این مقوله، گفت: یقیناً علاوه‌بر اهالی ساکن در منطقه یک، افرادی از ساکنین مناطق کم‌برخودار نیز در آن کار می‌کنند؛ بنابراین باید برای آن‌ها نیز در محل زندگیشان پروژه تعریف کرد.

   لزوم راه‌اندازی خزانه‌داری کل در مسیر تحق عدالت

وی با تأکید بر لزوم راه‌اندازی خزانه‌داری کل در شهرداری همدان، عنوان کرد: به این ترتیب کل درآمدها در این خزانه ذخیره و بعد از آن بنا به ضرورت و بر پایه مبانی نظری پروژه‌ها در مناطق مختلف تعریف و دارای ردیف بودجه شوند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نکته بعد آنکه شهرداری باید گام به گام درآمدهای پایدار خود را در بودجه بالا ببرد، اذعان کرد: در نخسیتن گام برای تحقق این موضوع باید مشخص کند که در بودجه 1401 میزان درآمد پایدار در بودجه شهرداری چقدر است.

وی با تأکید بر اینکه تحقق یک‌باره این مهم بسیار دشوار است، خاطرنشان کرد: حتی اگر پنج درصد نیز در سال آتی درآمد پایدار شهرداری در بودجه افزایش یابد نیز کافی است.

عراقچیان با تأکید بر اینکه شهرداری باید چگونگی ایجاد (از محل پرداخت عوارض، پروانه‌های ساختمانی، درآمدهای حاصل از ارزش‌افزوده و غیره) این درآمد پایدار را نیز اعلام کند، ابراز کرد: در مبانی نظری پروژه‌ها باید نکاتی همچون پایداری‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان با اشاره به اینکه پایداری اقتصادی به آن معنا نیست که پروژه‌ها را ارزان تمام کند بلکه این مهم جزء وظایف ذاتی شهرداری است، تشریح کرد: منظور از پایداری اقتصادی این است که چگونه شهرداری با اجرای پروژه‌های شهری وضعیت اقتصادی مردمان یک شهر را ارتقا دهد.

وی افزود: به‌عنوان مثال درصورت ارتقای سیستم حمل‌ونقل عمومی در شهرها، شهروندان ترجیح می‌دهند با این وسایط در شهر تردد کنند که این مهم علاوه‌بر کاهش مصرف سوخت، هم در هزینه بنزین شهروندان و هم در استهلاک خودروها تأثیرگذار خواهد بود.

این استاد شهرسازی با اشاره به پروژه‌های نیمه‌کاره همچون پارکینگ آقاجانی‌بیگ و تقاطع غیر همسطح شهید همدانی، گفت: در اجرای پروژه‌های شهری بزرگ اغلب این‌گونه است که در سال ابتدایی آغاز عملیات اجرایی و عمرانی مردم به آن امیدوار هستند، در سال دوم بی‌تفاوت بوده، در سال سوم منتقد آن شده و درسال چهارم مخالفش می‌شوند.

وی ادامه داد: بر این اساس برای اینکه پروژه‌های شهری به موفقیت نزدیک شوند، باید طی یک سال به نتیجه مطلوب برسد؛ پس در پروژه‌های بزرگ نیازمند فازبندی آن و درعین‌حال اعلام عمومی این مهم به شهروندان هستیم.

عراقچیان ابراز کرد: طولانی شدن اجرای یک پروژه نتیجه‌ای جز مخالفت افکار عمومی با شورا و شهرداری را در پی نخواهد داشت.

رئیس کمیسیون بودجه شورای اسلامی شهر همدان نیز در واکنش به مبحث مطرح‌شده عنوان کرد: درخصوص درآمد پایدار شهری درصدد هستیم با افزایش بهای خدمات، به این مهم ورود کنیم.

اکبر کاوسی‌امید افزود: در تأیید این مهم در برنامه ششم توسعه آمده است که باید از درآمدهای اولیه همچون عوارض پروانه در کاربری‌های مختلف کاسته شود و سهم بودجه این موارد را نیز کاهش داده و به‌ازای آن بر عوارض مستمر (بهای خدمات، عوارض کسب‌وپیشه و غیره ) بیفزایید.

وی با اشاره به اینکه اجرای رویکرد مذکور و یا حرکت در این مسیر نیازمند همراهی همه اعضای شورا است چراکه در این وادی باید جسور بود، تشریح کرد: درواقع اجرای این رویکرد یک جراحی بزرگ در عرصه اقتصاد شهری است.

این عضو شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه علاوه‌بر این درنظر داریم در بلوار بدیع‌الزمان به‌جای ترمینال مینی‌بوس‌های قدیم و گاراژ پشتی آن (که دیگر کارایی قبل را ندارد و درعین‌حال کمیسیون ماده پنج را نیز برای تغییر کاربری از مسئولان دهه 90 دریافت کرده است) یک مجتمع تجاری، خدماتی و تفریحی ایجاد کنیم، اذعان کرد: این مهم علاوه‌بر درآمدزایی برای شهر، منجر به تمرکززدایی از بخش تجاری همدان نیز می‌شود.

کاوسی‌امید با اشاره به اینکه درواقع به‌جای اجرای پروژه اسکای‌مال و نابودی فضای منطقه هنرستان و اطراف آن اگر در این منطقه که اراضی آن نیز متعلق به شهرداری است یک مجتمع تجاری احداث شود یقیناً در بحث درآمد پایدار شهری موفق عمل خواهیم کرد، تصریح کرد: درواقع یکی از سیاست‌های اعلام‌شده به شهرداری اجرای چنین پروژه‌ای در این منطقه از شهر بوده است.

وی افزود: علاوه‌بر این به شهرداری اعلام کردیم که در بحث تأمین انرژی ساختمان‌های شهرداری به سمت استفاده از انرژی‌های نو و پاک (سلول‌های خورشیدی) حرکت کند.

رئیس کمیسیون بودجه شهرداری همدان با بیان اینکه در تعرفه نیز این امر گنجانده شده که اگر مجتمعی در حوزه انرژی نو ورود کند عوارض طبقه نهایی (سقف) رایگان خواهد بود، ابراز کرد: بحث بعدی که پیگیری شده، موضوع عدالت بودجه‌ای بوده است.

وی ادامه داد: برای تحقق این مهم نیازمند شکل‌گیری خزانه‌داری کل هستیم؛ این مهم را از ابتدای شورای پنجم دنبال کرده اما شورای قبل و شهردار پیشین پای کار نیامدند.

کاوسی‌امید با تأکید بر اینکه پس از تحقق خزانه‌داری کل اگر نیمی از بودجه را برای هزینه جاری درنظر بگیریم تنها در این بخش امکان صرفه‌جویی در خدمات شهری وجود دارد به‌عنوان مثال به‌جای جمع‌آوری روزانه زباله شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که زباله یک روز در میان جمع‌آوری شود، خاطرنشان کرد: البته تحقق این مهم نیازمند صرف زمان و درعین‌حال فرهنگ‌سازی بوده؛ زیرا در شهری همچون اصفهان درحال حاضر چنین رویکردی درحال اجرا است.

وی با بیان اینکه بحث بعدی موضوع تفکیک زباله و خرید زباله‌های خشک از شهروندان به‌ازای ارائه خدمات شهری در قالب کارت شهری است، تشریح کرد: طی دو سال آتی یقیناً تلاش ما بر این است که به این مرحله از سامان‌دهی پسماند شهری در همدان دست پیدا کنیم.

کاوسی‌امید با تأکید بر اینکه باید شورا به این درک برسد که در بودجه 1401 اگر برای بخش و یا جزئی از درآمدها استنادات منطقی وجود نداشت آن را حذف کند، گفت: پذیرش کیلویی بودجه منجر به تحقق آن نخواهد شد.

وی با بیان اینکه در موضوع فروش ملک سیاست ابلاغی به شهردار در بودجه 1401 این است که در بدو امر درصورت امکان برای این املاک ارزش‌افزوده ایجاد شود، تشریح کرد: نداشتن برنامه پنج‌ساله و یا بلندمدت توسعه‌ای برای شهر همدان از مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ بنابراین آنچه به‌عنوان برنامه راهبردی توسعه شهر همدان از طریق شهردار قبل آغاز شد نیز امیدوارکننده نیست، چراکه مشاور این طرح همان مشاور طرح جامع شهری همدان است که تخصص و علم این کار را ندارد، پس امیدی به آن نیست.