حضور زنان در فضاهای شهری مضیقه‌ای بی‌پایان

خلق فضای شهری مناسب برای تمام گروه‌های اجتماعی براساس شناخت نیازهای کیفی و فضایی در شهر، باید به گونه‌ای باشد که به منظور ارتقای کیفیت محیطی و ایجاد بستری مناسب برای زندگی فعال شهری عمل کند. وجود جنسیت تفاوت‌هایی را ایجاد می‌کند؛ این تفاوت در نیازها، فعالیت‌ها و متعاقب آن در رفتارها نمود می‌یابد و هر رفتار به کالبد مناسب خود محتاج است، بنابراین ایجاد فضاهای شهری مناسب و پاسخگو به نیازهای زنان و روابط بین محیط و فعالیت‌های آن‌ها فضای شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 چه عواملی باعث محدودیت حضور زنان در فضاهای شهری می‌شود؟

زنان به عنوان نیمی از بهره‌برداران فضاهای عمومی، حق دارند مانند مردان از فضاهای عمومی شهری استفاده کنند؛ اما ازآنجاکه نوع نیازها، نحوه ادراک محیط و در نتیجه الگوهای رفتاری زنان و مردان در فضاهای عمومی، تفاوت‌های معناداری دارد، نادیده‌انگاشتن تفاوت‌ها می‌تواند حضور زنان را در فضاهای عمومی محدود کند. ایجاد فضاهای ویژه بانوان با هدف رفع نیازها و کاهش محدودیت‌های زنان، یکی از رویکردهای جدید برای تأمین رضایت و امنیت بیشتر زنان در فضاهای شهری است. بررسی عملکرد فضاهای عمومی ویژه زنان در میزان پاسخگویی به نیازهای زنان در مقایسه با دیگر فضاهای عمومی حائز اهمیت است.

 در ساخت فضاهای ورزشی برای زنان به چه مواردی باید توجه شود؟

فضاهای ورزشی نیز نمونه‌ای از فضای اجتماعی در سکونت‌گاه‌های انسانی است. فضای اجتماعی عنصر ذاتی در حیات پویا، و کارکرد مؤثر شهرها است. در فضاهای ورزشی کارکردهای حضور همزمان و متراکم جمعیت پرشمار انسانی، گذران اوقات فراغت و تفریح اهالی شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها، ارتباطات چهره به چهره، انجام مسابقات و رقابت‌های ورزشی بین گروه‌های جمعیتی و برگزاری گردهمایی‌های غیرورزشی با اهداف اجتماعی و سیاسی جریان دارد.

 چرا حضور فعال زنان در فضاهای شهری حائز اهمیت است؟

حضور زنان در فضاهای بیرونی و خارج از خانه با اشتغال در جامعه صنعتی نیز اتفاق می‌افتد و بدین ترتیب لزوم حضور آن‌ها در قلمرو گسترده‌تری رخ می‌دهد. زنان به دو نوع غیرفعال و فعال در اجتماع حضور دارند؛ عمده‌ترین نوع حضور منفعل حالتی است که فرد محیط را تماشا می‌کند، اما حرف نمی‌زند و فعالیت خاصی انجام نمی‌دهد. در فضای باز شهرهای ایرانی تماشای معرکه‌گیران یک حضور منفعل در فضا و معمولاً مردانه است و اثری از زنان در اطراف دیده نمی‌شود؛ همچنین یکی از درگیری‌های غیرفعال برای بیشتر زنان تماشا کردن کالاهای عرضه شده در ویترین مغازه‌ها است که نوعی وقت‌گذرانی محسوب می‌شود و حتی ممکن است زنان بدون آنکه تعاملی در فضا داشته باشند، درون فضای عمومی حضور یابند و به تماشای ویترین مغازه‌ها بپردازند که برای برخی زنان امری پرطرفدار به حساب می‌آید. لازم است بدانیم حضور فعال شامل تجربه هر چه مستقیم‌تر با یک مکان و مردم درون آن است که بعضی خواهان برخورد بیشتری با دوستان یا دیگر افراد هستند. با توجه به مسائل مطرح شده، حضور زنان در عرصه‌های عمومی به طور مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار است و در بیشتر موارد این گروه اجتماعی برای حضور در فضاهای شهری محدودیت‌هایی دارند.

 مهم‌ترین عامل عدم حضور زنان در برخی از فضاهای شهری چیست؟

بسیاری از محققان، عامل ترس را مهم‌ترین عامل حضور نیافتن زنان در فضاهای شهری می‌دانند؛ تاآنجاکه برخی پژوهشگرها با بررسی ترس از آزار جنسی در فضاهای عمومی شهری، معتقد به عدم مشمولیت زنان در فضاهای شهری هستند. عامل ترس با توجه به دیدگاه مراقبتی، مواردی مانند ترس از جنایت، دزدی و دزدیده شدن کودکان نیز ازجمله دلایلی است که زمینه‌ساز عدم حضور زنان در فضاهای شهری می‌شود. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که زنان ترجیح می‌دهند به استراتژی اجتنابی مانند دوری جستن از مکان‌های مشکل‌زا و موقعیت‌های خطرناک پناه ببرند؛ به همین دلیل زنان از رفتن و حضور در برخی فضاهای مشخص خودداری می‌کنند و این به خوبی نشان می‌دهد که هنوز فضای شهری متناسب با بانوان به صورت امن و صحیح طراحی نشده است.