نوجوانی؛ مرز پرتگاه سعادت و شقاوت

نوجوانی آغاز دوره‌ای طلایی برای هر فرد است. اگر خانواده‌ها بدانند چگونه با یک نوجوان تعامل کنند، بسیاری از مشکلات و مسائلی که در این سن قابل پدیدار شدن را دارد، به‌وجود نخواهد آمد.

خیلی از پدر و مادرها در این سن، نوجوان را به درس و مشق و در خانه ماندن محدود می‌کنند. اگر پسر باشد، مادر دلسوزانه خود را حاکم بر کل زندگی نوجوان خود می‌کند؛ اما نمی‌داند دیگر این نوجوان مرد نخواهد شد و چند صباحی دیگر وقتی این نوجوان، به جوانی می‌رسد و می‌خواهد ازدواج کند، می‌بیند اولیات مرد بودن را ندارد، اختیاری هم ندارد، چون قبلاً مادرش می‌خواست دلسوزی کند و ابرو درست کند و حال چشم بی‌چاره دیگر سوی دیدن هم ندارد!

  توصیه پیامبر در برخورد با نوجوان

شاید یکی از پیام‌های روان‌شناختی قسمت دوم فیلم سینمایی «بچه رئیس» همین باشد که برخی از پدر و مادرها زمانی که فرزندشان از دوران کودکی به دوران نوجوانی قدم می‌گذارد، فکر می‌کنند که باید همان رفتار دوران کودکی را با فرزند خود داشته باشند.

حدیث مشهور تربیتی پیامبر گرامی اسلام در این باره قابل توجه می‌شود. ایشان می‌فرمایند که کودک در هفت سال اول امیر، در هفت سال دوم اسیر و در هفت سال سوم عمر خویش وزیر است.

این حدیث نورانی از پیامبر گرامی اسلام در روند تربیتی بیشتر خانواده‌ها به‌طور عکس انجام می‌شود. در برخی از خانواده‌ها کودک از همان ابتدا اسیر است و در برخی دیگر کودک از همان ابتدا تا انتها امیر است. کودک در آغاز هفت سال سوم زندگی خود، وارد دوران نوجوانی و در انتهای آن می‌خواهد وارد دوران جوانی و تشکیل خانواده شود. بنابراین اهمیت ایفای نقش وزیر در این سن بیشتر خواهد بود.

پدر و مادر باید در آغاز نوجوانی به‌عنوان یک وزیر با فرزند خود برخورد کنند. در مسائل زندگی از او نظرخواهی کنند. موفق‌ترین پدر و مادر در تربیت این هفت سال، پدر و مادری هستند که تصمیم سازی را به فرزند خود بیاموزند؛ چراکه در ساده‌ترین شکل ممکن، پدر و مادر می‌توانند تصمیم‌گیری را به فرزند خود بیاموزند؛ اما کمتر می‌توانند فرزند خود را تصمیم‌ساز تربیت کنند.

  نوجوانی تلفیقی از مشکلات و محسنات

نوجوانی از آغاز همراه مشکلات، محسنات و مزایای بسیاری است. نوجوانی با بلوغ و تکلیف شرعی آغاز می‌شود و با حس استقلال‌طلبی آن‌ها از خانواده ادامه پیدا می‌کند.

بلوغ جنسی در نوجوان یکی از دوران‌های حساس زندگی را ایجاد می‌کند. در کنار این مسئله عواطف و احساسات نوجوان به‌حدی می‌رسد که در میان جامعه رفقای خویش، به‌دنبال یک رفیق و دوست صمیمی می‌گردد. پدر و مادر باید بتوانند با مدیریت نامحسوس دایره ارتباطی و رفاقتی فرزند خود، از هر عواقب بد پیشگیری نمایند.

اگرچه تربیت صحیح و درست می‌تواند جلوی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی دوران بلوغ را بگیرد؛ اما گاهی اوقات یک سیب کرم خورده، می‌تواند هزار سیب سالم را خراب کند. اگر این مدیریت نامحسوس نباشد، حس استقلال‌طلبی نوجوان لطمه می‌بیند. پدر و مادر حق ندارند به‌صورت مستقیم نوجوان خود را بازخواست یا دعوا کنند، بلکه این دوران، دوران مناظره و گفت‌وگوهای سازنده بین پدر و مادر با نوجوان یا مشاور روان‌شناس و نوجوان است.

  بهترین پدر و مادر

بهترین پدر و مادر، در این دوران به‌جای سخت‌گیری‌های بیش از حد و افراط و تفریط، در تربیت فرزند خود می‌کوشند. به‌درستی حدیث پیامبر را درباره تربیت فرزند در سه دوره هفت ساله دنبال می‌کنند و با کنترل نامحسوس دایره ارتباطی فرزندان خود، پیش از هر گونه حادثه ناگوار فرزند خود را مصون نگه می‌دارند.

اگر کسی وضعیت فرهنگی را بهانه کند و به مشکلات فراوان فرهنگی در جامعه و بی‌خیالی مسؤولان اشاره کند، قطعا امروز وضعیت فرهنگی حاضر از وضعیت فرهنگی دوران طاغوت بدتر نیست؛ پرسش اساسی پیش می‌آید که چگونه در آن زمان خیل عظیم شهدا، به‌عنوان الگو و نمونه‌های اجتماعی تربیت شدند؟

محمدحسین کتابی