اســـرای جنــگی چـه حقــوقی دارنـد؟

بخش عمده‌ای از حقوق بین‌المللی بشردوستانه در چهار کنوانسیون ژنو (1949) مطرح شده‌است و 196 کشور در سراسر دنیا متعهد شده‌اند که از این قوانین پیروی کنند. این کنوانسیون‌ها توسط دو معاهده دیگر یعنی پروتکل‌های الحاقی 1977 در مورد حمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه تکمیل شده‌اند.

کنوانسیون‌های ژنو بر پایه احترام به فرد و عزت و شرف وی بنیان نهاده شده است. باید به حقوق افرادی که به طور مستقیم در درگیری‌ها شرکت نمی‌کنند و اشخاصی که به علت بیماری، جراحت، اسارت و یا هر علت دیگری فاقد توان مبارزه هستنند احترام گذاشته شده، در مقابل اثرات جنگ محافظت شوند و باید به افرادی که بر اثر جنگ دچار خسارت و ضرر و زیان می‌شوند بدون هیچ‌گونه تبعیضی کمک شود.

 اسیر جنگی

آن‌طور که در کنوانسیون ژنو عنوان شده، فردی که در جنگ شرکت کند و دستگیر شود، اسیر جنگی محسوب می‌شود و باید مطابق با قوانین اسرای جنگی با وی رفتار شود حتی اگر در مورد وضعیت وی شک و تردید وجود داشته باشد. در هر شرایطی باید با اسرای جنگی به صورت انسانی رفتار و به شخصیت آن‌ها احترام گذاشته شود و آبرو و حرمت آن‌ها حفظ گردد. با زنان نیز باید با احترام متناسب با جنسیت آن‌ها رفتار شود.

با کلیه اسرای جنگی باید به طور یکسان رفتار کرد؛ تفاوت‌های رفتاری فقط برپایه سلامتی، جنس، سن، درجه نظامی یا شرایط شغلی یا حرفه‌ای ممکن است ایجاد شود. اگر از نظامیان سوال شود، آن‌ها موظف هستند نام و نام خانوادگی، سن، درجه و کدنظامی خود را بگویند اما نباید برای دادن سایر اطلاعات تحت فشار قرار گیرند.

آن‌ها اجازه دارند اسباب و لوازم شخصی خود را نگه دارند. دشمن می‌تواند کلیه تجهیزات نظامی آن‌ها را به استثنای لباس و وسایل غذاخوری ضبط نماید. پول و اشیای قیمتی فقط در مقابل رسید باید گرفته شود و به هنگام آزادی مسترد گردد. هم‌چنین اسیران تابع انضباط و قوانین نظامی قوایی هستند که به اسارتشان در آورده‌اند.

بنا بر دلایل امنیتی نیرو یا قوای بازداشت‌کننده ممکن است آزادی آن‌ها را محدود کند اما نمی‌تواند آن‌ها را زندانی کند مگر آن‌که عملی خلاف قانون انجام دهند. قبل از صدور هر حکمی، اسرا باید امکان دفاع از خود را داشته باشند.

 شرایط اسارت

کنوانسیون ژنو هم‌چنین در مورد شرایط اسارت می‌گوید: نیروی بازداشت‌کننده باید به اسرای جنگ غذا و لباس رایگان به اندازه کافی بدهد، برای آن‌ها محل سکونتی همانند محل سکونت نیروهای خود تهیه کند و امکانات پزشکی را در حدی که سلامتی آنان را تضمین کند دراختیارشان بگذارد.

اسرای جنگی به استثنای درجه‌داران را می‌توان به کار گرفت. باید به آنان دستمزد پرداخت نمود و شرایط کار برای آن‌ها باید همانند شرایط کار ملت نیروی بازداشت‌کننده باشد. اسرا نباید وادار شوند فعالیت‌های نظامی، کارهای خطرناک که سلامتی آن‌ها را به خطر می‌اندازد و یا تحقرآمیز است انجام دهند.

اسرا باید بتوانند اسیر شدن خود را به آشنایان نزدیک و شعبه مرکزی ردیابی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ اطلاع دهند. از آن پس آن‌ها باید بتوانند به طور منظم با آشنایان خود مکاتبه داشته و اقلام کمکی دریافت کرده و با روحانیون دین خود دیدار و ملاقات کنند.

اسیران جنگی مجاز هستند یک سخنگو (نماینده زندانیان) تعیین کنند. این سخنگو می‌تواند به نمایندگی از سایر اسرا با مقامات نیروی بازداشت‌کننده و سازمان‌های بشردوستانه مذاکره کند.

اسرا حق دارند شکایات و درخواست‌های خود را به نمایندگان نیروهای حمایت‌کننده مانند نمایندگان کمیته بین‌الملل صلیب سرخ که از اردوگاه آنان بازدید می‌کنند، ارجاع دهند و یا خود به طور مستقیم و یا از طریق نماینده خود به گفت‌وگو و مذاکره با آنان بپردازند.

منبع: خلاصه کنوانسیون‌های ژنو منتشر شده توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ