گردشگری ایران فاقد سناریوی مقابله با بحران

صنعت گردشگری در کشور به‌عنوان یک صنعت نوپا شناخته می‌شود و تا به‌امروز به‌دلیل موانع پیش‌ رو نتوانسته، جایگاه مناسبی را به‌دست آورد و نیازمند نگهداری، آموزش و بالندگی است. در واقع مفاهیم واژه‌ها به‌دلیل عدم شناخت و آگاهی در صنعت گردشگری، به‌درستی تعبیر و تفسیر نشده‌اند.

نبود نگاه تخصصی به مفهوم گردشگری و نگاه عام ساده‌انگاری صنعت، سبب شده که در مسیر توسعه گردشگری با موانع بسیار زیادی مواجه باشیم. جذابیت فریبنده و فقدان آگاهی سرمایه‌گذاران از مفهوم صنعت گردشگری، یکی دیگر از موانع رشد این صنعت است. سومین مانع در این حوزه، مسئله متولی‌گری چندگانه، تناقض رویکردها، نگرش‌های متفاوت حوزه سیاست‌گذاری، سطح کلان هدایت و راهبری سیستم گردشگری است.

بر این اساس با توجه به شیوع کرونا و متوقف شدن لوکوموتیو گردشگری در ایران به‌ویژه در همدان برآن شدیم تا در خصوص الزامات زنده نگه‌داشتن این صنعت پاک با تعدادی از هتلداران همدانی و نیز روح‌الله‌ حسین‌زاده؛ مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه ایران‌گردی و جهانگردی گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیرعامل هتل چهار ستاره امیران با بیان اینکه صنعت گردشگری و فعالیت در این عرصه در استان همدان با مشکلات بسیاری روبه‌رو است گفت: درواقع سوء‌مدیریت در این عرصه بیداد می‌کند.

داود خلجی تعطیلی غار علیصدر را مشکل اصلی حوزه گردشگری همدان در شرایط فعلی دانست و ابراز کرد: در واقع موتور محرک گردشگری همدان که یک نعمت خدادادی است به خاطر سوء‌مدیریت و بهانه‌های واهی و پیش پا افتاده همچون بهره‌مندی کارگران از مزیت بیمه بیکاری، تعطیل شده است.

وی با بیان اینکه این مهم نشان از کم‌کاری مدیران متولی به‌ویژه رسانه‌ها دارد گفت: تعطیلی غار علیصدر فاجعه‌ای بزرگ برای گردشگری همدان است.

وی با تأکید بر اینکه باید بازگشایی این زیرساخت گردشگری به‌عنوان یک منبع بزرگ در مسیر توسعه گردشگری استان به‌عنوان یک مطالبه از سوی رسانه‌ها مورد توجه قرار گیرد ابراز کرد: بنده بنا به فعالیت شغلی خود با زیرساخت‌ها و مکان‌های گردشگری در دیگر استان‌ها در ارتباط هستم. مسئله قابل تأمل اینکه در هیچ‌یک از استان‌های گردشگرپذیر مراکز گردشگری تعطیل نشده‌اند بلکه با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی امکان بهره‌مندی از آن‌ها برای گردشگران مهیا شده اما در همدان این گونه نیست.

مدیرعامل هتل‌های بین‌المللی باباطاهر نیز با اشاره به اینکه دوران کرونا چه در کشور ما و چه در سطح بین‌الملل اثرات بدی بر صنعت گردشگری و درعین‌حال سایر کسب و کارها گذاشت گفت: در استان همدان نیز ضرر و زیان بالایی را هتل‌ها و سایر گردشگری در این صنعت متحمل شدند.

شهرام شیروانی با تأکید بر اینکه لازمه جبران این ضرر و زیان‌ها با چشم‌انداز پیش‌بینی کمرنگ شدن و نابودی این ویروس منحوس، همت مسئولان استان بر بازگردان شرایط به چند سال قبل در حوزه گردشگری است گفت: این مهم نیازمند تبلیغات گسترده است.

وی با اشاره به اینکه باید بستری برای حضور و معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی فراهم شود تصریح کرد: این مهم نیازمند پای کار آمدن دولت و در رأس آن مدیران استانی است.

مدیرعامل هتل‌های بین‌المللی باباطاهر با بیان اینکه خوشبختانه با دغدغه‌مندی هتلداران 98 درصد از هتل‌های همدان در این دوران در خدمت گردشگران بودند اذعان کرد: حفظ نیروهای انسانی در هتل‌ها از دیگر شاخص‌ها و در واقع ازجمله تلاش‌هایی بود که توسط فعالان این عرصه طی این مدت انجام پذیرفت.

شیروانی با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر استان همدان در اشتغال‌زایی در حوزه گردشگری و میزبانی از گردشگران نسبت به دیگر استان‌ها هجدهمین است ابراز کرد: این رقم و عدد با توجه به ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های گردشگری به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست؛ بنابراین انتظار می‌رود همانطور که بخش خصوصی در دوران بحران کرونا پای کار بود، دولت نیز برای احیای گردشگری استان‌ها از طریق ایجاد بسترهای تبلیغاتی و برنامه‌ریزی درست، پای کار باشد.

مدیر گروه گردشگری دانشگاه یزد با بیان اینکه گردشگری در مواجهه با بحران‌ها یک صنعت ترسو است گفت: این مهم منجر می‌شود که در مقابله با بحران‌ها شدیداً واکنش نشان دهد.

علی دلشاد با تأکید بر اینکه این بحران‌ها تنها مختص کرونا نبوده و در دوران‌های مختلف با مباحثی همچون جنگ،‌ ترور، آدم‌ربایی، سیل و مخاطرات طبیعی دیگر شاهد همین منوال بوده‌ایم ابراز کرد: این مهم ازآنجا نشأت می‌گیرد که این صنعت از الزام کمتری برخوردار بوده و بیشتر دارای جنبه تفریحی و فراهم بودن بستر در اوقات فراغت است.

وی با اشاره به اینکه البته گردشگری با جنبه ضروری همچون گردشگری سلامت و در مواردی گردشگری مذهبی در این بین کمتر تحت تأثیر این بحران‌ها قرار می‌گیرد گفت: طی سال‌های اخیر با تیره شدن روابط بین ایران و عربستان نخستین مسئله‌ای که تحت تأثیر قرار گرفت بحث حج (تحت عنوان گردشگری زیارتی) بود.

رئیس بخش مدیریت جهانگردی، مجری طرح شناسایی و عوامل مؤثر بر زنجیره ارزش گردشگری و تقویت آن‌ها در استان یزد افزود: بنابراین برنامه‌ریزی برای بحران یک اصل مهم در حوزه گردشگری است البته بحران کرونا صنعت گردشگری جهان را غافلگیر کرد.

دلشاد با بیان اینکه در این بین واکنش درست صنعت گردشگری ایران به این بحران منفعل‌تر از سایر کشورها بود، ابراز کرد: در واقع حمایت در این بخش از فعالان این صنعت محدودتر بود چراکه فکری برای این بخش نشده است.

وی با تأکید بر اینکه از قبل برنامه و طرحی برای بحران در صنعت گردشگری ایران نوشته نشده است تصریح کرد: در نبود برنامه‌ریزی بیشتر حالت واکنشی داشتیم نه کنشی، بنابراین کاملاً منفعل عمل کردیم حتی حمایت‌هایی که ادعای انجام آن وجود داشت نیز نتوانست رضایت فعالان این عرصه را به‌دنبال داشته باشد.

معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، با تأکید بر اینکه حتی عدم رعایت دستورالعمل‌ها به پای گردشگری و سفر نوشته شد حال آنکه بخش اعظمی از این اتفاق ناشی از دورهمی‌های خانوادگی، حضور در دید و بازدید‌ها و مکان‌های شلوغ همچون بازارهای محل سکونت افراد بود نه سفر اذعان کرد: درواقع سفر و قسمی از آن یعنی گردشگری، قربانی اصلی شد.

دلشاد با تأکید بر اینکه همچنان نیز برای مواجهه با بحران در عرصه گردشگری برنامه‌ای وجود ندارد، تشریح کرد: البته چالش‌های حوزه گردشگری در ایران بسیار زیاد است شاید آنقدر مشکل داریم ‌که اگر کرونا را به آن بیفزاییم شرایط گردشگری بغرنج‌تر خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه حتی در صورت عدم بروز کرونا راه‌حلی برای سایر مشکلات پیش پای گردشگری وجود نداشت و ندارد، تشریح کرد: درواقع بروز کرونا وضعیت گردشگری ایران را وحشتناک‌تر کرد.

رئیس بخش مدیریت جهانگردی، مجری طرح شناسایی و عوامل مؤثر بر زنجیره ارزش گردشگری و تقویت آن‌ها در استان یزد با بیان اینکه صنعت گردشگری ایران با توجه به شرایط کرونا و ادامه‌دار بودن چرخه آن چاره‌ای جز سازگاری ندارد ابراز کرد: برای تحقق این مهم امکان بهره‌مندی از بسیاری از فناوری‌ها وجود دارد که نسبت به پالایش اولیه برای تشخیص افراد بیمار از سالم اقدام کرده و در پی آن افراد بدون مشکل بتوانند نسبت به سفر و گردشگری اقدام کنند.

دلشاد با تأکید بر اینکه البته در شرایط فعلی تنها مشکل سفر و گردشگری بحران کرونا نیست بلکه مباحث اقتصادی و حذف سفر از سبد خانوارها و یا سوق پیدا کردن آن به سفرهای کم‌کیفیت همچون چادرخوابی و یا در شرایط مطلوب‌تر خانه‌مسافر خوابی کوتاه‌مدت و سفر به شهرهای پیرامونی شهر مبدأ که درآمدزایی خاصی برای شهر مقصد ندارد یکی از اصلی‌ترین مشکلات پیش روی این صنعت به‌حساب می‌آید، اظهار کرد: از طرفی در شرایط کنونی با معضل فرسودگی سیستم‌های دسترسی همچون خطوط جاده‌ای، هوایی و ریلی نیز مواجهیم که در بدتر شدن شرایط مزید بر علت شده‌اند.

وی با بیان اینکه لازمه مقابله با این بحران‌ها هوشمند شدن گردشگری و بهره‌مندی از فضای اطلاعاتی و فناوری‌های روز برای شناسایی افراد ناقل بیماری و بیمار است، گفت: از طرفی نظارت دقیق و منسجم بر موضوع رعایت دستورالعمل‌های دقیق در اقامتگاه‌ها، تأسیسات و سایت‌های گردشگری از دیگر الزامات احیای گردشگری در شرایط کنونی است.

وی با اشاره به اینکه در این بین در حوزه تقاضای گردشگری؛ قانون‌گذاری و تعیین ضوابط و مقررات یک بخش از کار است اما مسئله اصلی اجرای این و ضوابط و مقررات به‌صورت صحیح است، ابراز کرد: از بعد عرضه نیز باید مشوق‌های لازم در اختیار تأسیسات گردشگری قرار گیرد تا بتوانند پروتکل‌های تعریف‌شده را به اجرا درآورند تا صرفاً مرعوب متقاضیانی که نخواهند این پروتکل‌ها را رعایت نکنند نشوند.

این استادیار دانشگاه یزد در پاسخ به این سؤال که فعالان عرصه گردشگری باید چه راهکارها و الزاماتی را در عرصه گردشگری رعایت کنند که بتوانند در مقابله با این بحران و درعین‌حال معضلات این‌چنینی موفق عمل کنند؟ تشریح کرد: در این نوع از کسب‌وکار ما با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستیم که مهم‌ترین آن منابع انسانی است به طوری که منابع انسانی حوزه گردشگری بسیار ضعیف هستند؛ بدان معنا که یا آموزش مناسب دریافت نکرده و یا از تجربه خوبی برخوردار نبوده و حتی در برخی موارد مدیریت در این عرصه حتی در عرصه جذب گردشگر نیز بسیار ضعیف است.

دلشاد با اشاره به اینکه حتی در بخش مدیریت تأسیسات گردشگری شاهد آن هستیم که در نگهداشت منابع انسانی بسیار ضعیف عمل می‌شود، بیان کرد: نکته اصلی این است که سطح سرویس‌دهی ما در تأسیسات گردشگری باید تغییر کند.

وی با اشاره به اینکه یکی از اصلی‌ترین موضوعات در عرصه گردشگری طی 10 سال گذشته عدم تعامل با فضای بین‌الملل بوده است تشریح کرد: این در حالی است که طی این دهه در عرصه گردشگری و میهمان‌نوازی جهانی شاهد تحول شگرفی بودیم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد با تأکید بر اینکه صنعت گردشگری ایران از غافله تحول در این عرصه عقب مانده تأکید کرد: شرایط به‌گونه‌ای است که حتی در بحث زیرساخت‌ها با مسائل مختلف و مشکلات بسیاری روبرو هستیم.

دلشاد با تأکید بر اینکه در بحث تأسیسات گردشگری حتی در شهری همچون کیش که امروزه به‌زعم ما بهترین خدمت گردشگری کشور را ارائه می‌دهد ضعف بسیار است عنوان کرد: در شهری همچون همدان نیز با تأکید بر اینکه بنده خود همدانی هستم حتی هتل با سابقه در عرصه گردشگرپذیری همچنان خدمات 50 سال گذشته را ارائه می‌دهد حال آنکه چیزی برای جذب گردشگر خارجی در این تأسیسات دیده نمی‌شود در حالی که ما در این عرصه با مقوله رسیدن به استاندارد و ارائه خدمات سفارشی برخورد می‌کنیم.

وی با تأکید بر اینکه یکی دیگر از مشکلات پیش رو در این باب عدم توجه به گردشگری موضوعی است تشریح کرد: متأسفانه در تأسیسات گردشگری ایران تفاوت و تمایزهای لازم در موضوعات گردشگری وجود ندارد.

مجری پروژه راه‌اندازی مرکز نوآوری گردشگری با تأکید بر اینکه دوران شیوع کرونا با توجه به حداقل رسیدن سرویس‌دهی این تأسیسات فرصت خوبی بود تا نسبت به بازآفرینی مجدد کسب‌وکار، داشتن برنامه استراتژیک، توجه به بحث‌های مدیریت بحران و آموزش منابع انسانی و مدیریت درست اقدام کنند، عنوان کرد: متأسفانه این مهم در لوای تحریم‌ها، وصل نبودن و یا به تعبیر بهتر عدم تعامل بازارهای جهانی مغفول ماند.

دلشاد با بیان اینکه البته در این بین عدم تشویق و حمایت از تأسیسات گردشگری به استفاده فناوری‌های نوین و بهره‌مندی از انرژی‌های پاک نیز بی‌تأثیر نبوده است عنوان کرد: در این امر کاهش هزینه و بهره بیشتر در همه کسب و کارها حرف نخست را می‌زد.