کارشناسان در پیش نشست همایش بین‌المللی هورامان مطرح کردند:

توسعه فرهنگی، اقتصادی و امنیت پایدار رهاورد ثبت جهانی هورامان‌

در این نشست دکتر «قدرت احمدیان» عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی، دکتر «مهدی شوشتری» دکترای مطالعات منطقه‌ای و سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه، دکتر «مومن زلمی» استاد زبان‌شناسی و فرهنگ سیاسی در دانشگاه گه‌شه اقلیم کردستان عراق و دکتر «سیامک بهرامی» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه و هورامان پژوه سخنرانی کردند.

  سرکنسول ایران در سلیمانیه عراق: امیدواریم تبیین درستی از ثبت جهانی داشته باشیم

در نخستین پیش نشست همایش بین‌المللی هورامان، «مهدی شوشتری» به ارائه دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود پرداخت و گفت: از دهه‌های گذشته نظریات مختلفی به‌ویژه بعد از جنگ جهانی دوم وره‌یافت‌های علمی برای مطالعات بین‌المللی سیاست بین‌الملل ارائه شده، مکاتب مختلف، واقع گرایی، آرمان گرایی، نوگرایی و بحث فرهنگ بیش از دو دهه است که وارد ادبیات مطالعات بین‌المللی به صورت جدی‌تر شده است.

وی ادامه داد: در کنار ره‌یافت واقع گرایی که بیشتر مؤلفه‌های سخت قدرت و امنیت را شامل می‌شود. موضوع ره‌یافت ساده‌انگاری به وجود آمد و در مقابل مکتب واقع گرایی موضوع مهم فرهنگ و هویت را مطرح کرد که معتقد است که فرهنگ و هویت از مولفه‌های شکل دهنده سیاست بین‌الملل است و ما نمی‌توانیم در مطالعات بین‌المللی موضوعات مهمی مانند موضوع فرهنگ و روابط بین الملل را نادیده بگیریم.

شوشتری افزود: نظریات مختلفی مثل نظریه جامع بین‌المللی مطرح شد به ویژه در دو دهه اخیر توجه بیشتری به موضوع فرهنگ و مقالات مرتبط با آن در مطالعات روابط بین‌الملل انجام شده است که در کنار موضوعات سخت، موضوع فرهنگ هم مورد توجه اساتید روابط بین الملل قرار گرفته است.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: ترکیب قدرت نرم و قدرت سخت به عنوان قدرت هوشمند مورد توجه قرار گرفته و جناب آقای«جوزف نای» مبدع و صاحب اصلی این نظریه است که تعریفی که از قدرت نرم دارد این است که توانایی متقاعد کردن از طریق فرهنگ، ارزش‌ها و ایده‌ها را مطرح می‌کند که موضوع بسیار مهمی است. در حیطه عملی هم در موضوعات روابط بین کشورها و دولت‌ها موضوع فرهنگ به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته است و همچنین موضوع دیپلماسی فرهنگی و یا به صورت کلان‌تر دیپلماسی عمومی در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته است.

او معتقد است: در کنار دیپلماسی رسمی که دیپلماسی بین دولت‌ها و مذاکرات است، دیپلماسی فرهنگی و عمومی نیز به صورت جدی بیش از دو دهه است که مورد توجه قرار گرفته است.

دکترای مطالعات منطقه‌ای و سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه عراق ادامه داد: در موضوع دیپلماسی عمومی آنچه که مهم است موضوع اقناع جذب و نفوذ مطرح می‌شود که اَشکالی از قدرت نرم هستند. خوشبختانه سال گذشته باتلاش‌های مجموعه دستگاه‌های جمهوری اسلامی ایران، هورامان به عنوان بیست و ششمین میراث فرهنگی ایران ثبت جهانی شد که فرصتی برای کشور ما و به‌خصوص منطقه هورامان است که باید از آن به خوبی استفاده کنیم. دانشگاه کرمانشاه و دانشگاه کردستان این موضوع را به صورت جدی مورد توجه قرار دادند و امیدواریم که بتوانیم تبیین درستی از ثبت جهانی داشته باشیم.

  ثبت جهانی هورامان فرصتی برای تقویت روابط بین ایران و اقلیم کردستان

شوشتری با بیان اینکه هورامان منطقه‌ای است که بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق مشترک بوده که بخش عمده آن در دو استان کرمانشاه و کردستان واقع شده و محدوده کوچکی نیز که امتداد آن به استان حلبچه در اقلیم کردستان عراق رسیده است، گفت: از این منظر ثبت جهانی هورامان را فرصتی برای تقویت روابط بین ایران و اقلیم کردستان می‌دانیم و امیدواریم بتوانیم به نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه عراق از این فرصت و ظرفیت استفاده کنیم.

وی اضافه کرد: ظرفیت‌های هورامانات بسیار بسیار گسترده است این منطقه هم دارای ظرفیت‌هایی در حوزه میراث فرهنگی ملموس است و هم در حوزه میراث معنوی از اماکن تاریخی معماری منحصر به فرد برخوردار است.

به گفته وی، در حوزه میراث فرهنگی غیر ملموس می‌توان به آداب و رسوم و فرهنگ خاص آن توجه کرد. صنایع دستی متنوع در منطقه، فرصت‌های خوبی را برای تقویت روابط بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان از دریچه فرهنگ ایجاد می‌کند.

وی اظهار کرد: مواردی که برای توسعه روابط بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان از بستر ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان موثر است که در حوزه گردشگری است ما به صورت سنتی روابط بسیار خوبی داریم، گردشگران اقلیم کردستان و ایران از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی دو کشور بازدید می‌کنند اما به صورت خاص موضوع هورامان می‌تواند برای دو طرف در حوزه گردشگری مورد توجه قرار بگیرد.

شوشتری افزود: این امر مستلزم این موضوع است که یک مرز مشترک داشته باشیم که تا به امروز به عنوان مرز تجاری استفاده می‌‌شد اما باید در دستور کار باشد که به عنوان مرز گردشگری و تردد مسافرین نیز مورد استفاده قرار گیرد.

به گفته این استاد دانشگاه، در تابستان سال 1399 جمهوری اسلامی ایران چند مرز را به عنوان مرز رسمی معرفی کرد از جمله مرز شوشمی اما متاسفانه علی‌رغم تلاش‌های بسیار زیاد تاکنون موفق به جلب موافقت دولت مرکزی عراق در بغداد برای بازشدن حوزه مسافری این مرز نشدیم اما تلاش‌ها ادامه خواهد داشت.

وی یادآور شد، موضوع بعدی بحث روابط دانشگاهی است که خوشبختانه دانشگاه رازی و دانشگاه کردستان در این زمینه هم توجه دارند و هم قدم برداشته‌اند که امیدواریم این همایش بتواند منجر به ارتباط بیشتر بین این دانشگاه‌ها با همتایان خود در حوزه اقلیم کردستان شود.

وی موضوع بعدی را بحث زبان هورامی دانست که یکی از شاخه‌های زبان‌های غربی ایران محسوب می‌شود که این موضوع می‌تواند نقطه مشترکی برای همکاری‌های علمی بین دانشگاه‌های دو طرف باشد.

  برگزاری جشنواره‌های فرهنگی مشترک با اقلیم‌ کردستان

شوشتری ادامه داد: موضوع بعدی بحث آیین‌ها و جشن‌ها و از این قبیل موضوعات است که می‌تواند زمینه جذب گردشگر و همچنین معرفی فرهنگ و آیین ساکنان این منطقه را فراهم کند که در این زمینه می‌توانیم فستیوال‌های مشترکی با اقلیم کردستان برگزار کنیم. موضوع صنایع دستی نیز از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و طبیعتاً زمینه‌های مختلفی برای ارتباط در موضوعات سیاسی، اقتصادی و سایر موضوعات می‌تواند زمینه‌ساز ارتباط بین اقلیم کردستان و ایران باشد.

این استاد دانشگاه افزود: اگر معضل بیکاری در این منطقه حل شود مساله دردناکی مثل کولبری با مشکلات آن را نخواهیم داشت و امیدواریم با این رویکرد ثبت منظر فرهنگی اورامانات و نگاهی که مسئولان به این مقوله دارند بتوانیم در آینده با توسعه روابط فرهنگی و اقتصادی در این منطقه معضلات کمتری به لحاظ امنیتی داشته باشیم.

  با مستندسازی و تولید فیلم‌های مشترک منطقه هورامان را معرفی کنیم

در ادامه این دکتر «مومن زلمی» اظهار کرد، هورامان یک منطقه کوهستانی و چندفرهنگی است. جمعیت هورامان حدود 700 تا 800 هزار نفر تخمین زده شده باتوجه به اینکه مردم این منطقه به گویش هورامی صحبت می‌کنند. نظریات دیگری نیز وجود دارد که هورامی می‌تواند یک زبان مستقل از شاخه زبان هندی و ایرانی باشد. اکثر هورامی‌ها مسلمان هستند و برخی نیز که خارج از کشورهای ایران و عراق زندگی می‌کنند یارسان، کاکی و زردشتی نیز هستند.

وی ادامه داد: هورامی‌ها در کردستان عراق چهره‌های شاخص و مشهوری هستند. در دانشگاه‌های کردستان عراق،اساتید زیادی از منطقه هورامان فعالیت می‌کنند. موضوع فرهنگ و زبان و مساله دیگر موضوع حقوق زنان در منطقه هورامان است.

استاد زبان‌شناسی و فرهنگ سیاسی در دانشگاه «گه‌شه» اقلیم کردستان با بیان اینکه موضوع دیگر که در منطقه کردستان مطرح است در رابطه با خشونت علیه زنان است؛ افزود: از سال2008 تا سال 2017 خشونت علیه زنان در این منطقه 60 درصد افزایش یافته است.

وی تشکیل کمیته هماهنگی بین دو کشور ایران و عراق را بسیار مهم دانست که به ویژه در حوزه عمران و آبادانی ایجاد شود و توسعه پیدا کند.

زلمی افزود: پیشرفت‌هایی که در جمهوری اسلامی ایران داشتیم در اقلیم کردستان نداشته‌ایم و می‌توان نتیجه گرفت که باید در این زمینه ارتباط برقرار کنیم و بهتر است دو طرف از نظر فرهنگی ارتباط بیشتری داشته باشند. از نظر مستندسازی و تولید فیلم‌های مشترک می‌توانیم منطقه هورامان را معرفی کنیم که در این زمینه بسیار ضعیف بوده‌ایم. حوزه بازرگانی و تجارت نیز باید بین هورامان در اقلیم کردستان و ایران تقویت شود.

  نگاه شبکه ای به منطقه گرایی

در ادامه دکتر «سیامک بهرامی» نیز در سخنانی با اشاره به موضوع منطقه‌گرایی در غرب آسیا، گفت: بر مبنای ثبت جهانی هورامان می‌خواهم از منظر جدید به بحث منطقه‌گرایی در غرب آسیا ورود کنم.

وی ادامه داد: آنچه که باید مد نظر قرار بگیرد این است که بتوانیم سیاستگذاری را به نظریه پیوند دهیم. در رابطه با منطقه گرایی نزدیک به 11 ره‌یافت مختلف داشتیم. از این ره‌یافته‌ها 6 مورد نظریه‌پردازی در رابطه با منطقه شکل گرفته و از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه و هورامان پژوه یادآور شد: آنچه در رابطه با نظریه‌های منطقه‌گرایی مطرح بوده این است که دیگر جوابگوی نیازهای ما نیستند و ما باید دنبال نظریه‌های جدید باشیم. در نظریه‌های پیشین، مناطق را به عنوان جزایر جداگانه در نظر گرفتیم و هر کدام را منحصر به فرد می‌دانستیم نه اینکه به عنوان یک پدیده اجتماعی بدانیم.

به گفته وی، مرزبندی سیستم‌های منطقه بیشتر حول جغرافیا، قدرت خارجی یا اقتصاد بوده اما در جهان جدید که در آن زندگی‌می‌کنیم یکی از بزرگترین اتفاقات آن انقلاب ارتباطات است.

بهرامی افزود: در حوزه ارتباطات، در جهان امروز یک وضعیت غیرخطی بر آن حاکم است و ممکن است وقایع کوچکی که در مناطق دورافتاده جهان اتفاق می‌افتد می‌تواند کل جهان را تحت تاثیر خود قرار دهد.

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه و هورامان پژوه، معتقد است: در رویکرد جدید می‌توانیم مناطق را جدا در نظر بگیریم و هر منطقه می‌تواند در کنش متقابل با سایر منطقه‌ها قرار بگیرد. مناطق بیشتر باید از نظر درونی تحلیل شوند. مکان در تعریف جدید حذف می‌شود و فضا جایگزین آن می‌شود. این موارد باعث می‌شود که به منطقه‌گرایی از منظر جدید نگاه کنیم و آن نگاه شبکه‌ای است. از آن به عنوان شبکه گرا یا تکثیر منطقه یاد می‌کنیم.

  نظریه‌های سنتی کنار رود

بهرامی ادامه داد: اگر خاورمیانه را به عنوان یک شبکه منطقه‌ای در نظر بگیریم مناطق سنتی نیز وجود دارند که در یک شبکه سنتی فعال هستند. بحث بنده این است که چگونه ثبت جهانی هورامان می‌تواند مبنایی برای ایجاد یک شبکه منطقه‌ای در کشورهای اطراف ما و نیز کل جهان داشته باشد.

وی با بیان اینکه در شبکه منطقه‌ای متوجه می‌شویم که یک واحد مرکزی هستیم یا منزوی و یا قطبی و اینکه چه نوع شبکه‌ای قرار است ایجاد کنیم؟، افزود: در نتیجه می‌توان گفت که نظریه‌های سنتی‌گرایی را کنار بگذاریم و به دنبال نظریه ‌های جدید برای تحول منطقه‌گرایی در غرب آسیا باشیم.

  ثبت منظر فرهنگی هورامان و ایجاد یک تجارت سالم در منطقه

در پایان دکتر «قدرت احمدیان» ضمن جمع‌بندی موارد مطرح شده، گفت: خروجی این نشست‌ها باید منجر به ارائه راهکارهایی در جهت توسعه منطقه، تقویت همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تأمین منافع ملی گردد.

وی ادامه داد: در جمهوری اسلامی ایران فیلم‌ها و سریال‌هایی با موضوع منطقه هورامان ساخته شده است. داشتن مرز مشترک، روابط بازرگانی و تجاری، تدریس زبان و فرهنگ هورامان در دانشگاه‌ها موضوعاتی است که در تقویت دیپلماسی‌ و روابط خارجی بسیار مؤثر خواهد بود.

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: هدف اصلی از ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان این است که نگاه امنیتی به منطقه وجود نداشته باشد و به حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و تجاری طرفین بیشتر پرداخته شود. امیدواریم که ثبت منظر فرهنگی هورامان در یونسکو بتواند مسائلی مانند کولبری را سامان بخشد و یک تجارت سالم و منطقی در این منطقه حاکم شود.

احمدیان یادآور شد: رسالت این‌گونه همایش‌ها نیز این است که صرفاً به مباحث انتزاعی پرداخته نشود و خروجی این برنامه‌ها منجر به ارائه راهکارها و پیشنهادات مفید برای کمک به تقویت همکاری‌ها در بخش‌های مختلف شود.