کردستان نیازمند موزه‌های متنوع

آنچه جالب توجه بوده این است که با بازدید از موزه‌ها می‌توان به دنیای گذشتگان ورود پیدا کرد و اطلاعات بسیاری را از نحوه زندگی در گذشته به‌دست آورد.

در حال حاضر دو موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی شهر سنندج، مهم‌ترین موزه‌های استان کردستان هستند که با بازدید از آن‌ها تا حدود زیادی می‌توان با فرهنگ و آداب و سوم، نحوه پوشش و تاریخ و گذشته مردم این استان آشنا شد اما این‌ها همه ظرفیت‌های کردستان نیستند و این استان در بخش‌های بسیاری قابلیت‌هایی داشته که امکان عرضه آن به گردشگران در قالب موزه وجود دارد.

کردستان در بخش عرفان، موسیقی، هنر، معماری، خط و حتی خوراک و پوشش و جشن‌ها ظرفیت‌هایی دارد که منحصربه‌فرد است و برای مردم سایر نقاط کشور و حتی جهان نیز می‌تواند شگفت‌انگیز باشد.

  موزه باستان‌شناسی (موزه سنندج)

اینجا اگر بخواهیم مختصر آشنایی با موزه‌های اصلی استان کردستان داشته باشیم می‌توان گفت که موزه باستان‌شناسی که به موزه سنندج نیز شهرت یافته است در خیابان امام خمینی(ره) و کوچه حبیبی شهر سنندج واقع شده و جزو عمارت‌های اعیانی و باشکوه این شهر است.

حدود 150 سال پیش بنای این موزه توسط ملا لطف الله شیخ‌الاسلام که یکی از علمای بزرگ آن دوره و معاصر با ناصرالدین شاه بوده، ساخته شده است، پس از فوت ملا، نوادگان او بنا را در اختیار گرفتند و در نهایت به تملک اداره میراث فرهنگی کردستان درآمده است.

روش و سبک ساخت آن تحت تأثیر معماری دوره قاجار بوده‌ و از سنگ، آجر و چوب با پشت بام شیروانی ساخته شده ‌است. زیباترین و جالب‌ترین قسمت ساختمان، پنجره‌های اُرسی بزرگ هال است که هفت در دارند و در نوع خود یک شاهکار هنری محسوب می‌شوند.

«بخش پیش از تاریخ، بخش تاریخی، بخش اسلامی و بخش نمایش موقت»، چهار قسمت موزه سنندج هستند که ظروف سفالی، اشیای مکشوفه از تپه زیویه شامل چند قطعه زیورآلات زنانه، اشیای مفرغی شامل ظروف، انواع تبر، سنجاق‌های تدفینی، سوزن‌های دوخت و حلقه‌ها، اشیایی از جنس استخوان و عاج، اشیای سنگی شامل سردوک‌ها، حلقه‌ها و مهره‌ها و اشیای فلزی شامل انواع سرنیزه، خنجر و حلقه‌های گوناگون، سنگ‌نوشته و کتیبه، مجسمه‌های برنزی و ظروف شیشه‌ای در آن‌ها وجود دارد.

قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی، خمره‌های سفالی هستند که اصطلاحاً به خمره‌های تدفینی مشهورند. این خمره‌ها به علت حجم بزرگشان در فضای باز موزه نگهداری می‌شوند و تعدادی از آن‌ها که کوچک‌تر هستند در فضای داخلی موزه قرار داده شده‌اند.

  موزه مردم‌شناسی (خانه کُرد)

خانه کُرد نیز در دل عمارت آصف قرار دارد که پس از آن که این بنا از خانواده آصف وزیری به تملک اداره کل میراث فرهنگی کردستان درآمد، امروزه به عنوان موزه مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

موزه مردم‌شناسی هم در خیابان امام خمینی(ره) شهر سنندج واقع شده است و بناهای تاریخی دیگر همچون موزه باستان‌شناسی(موزه سنندج)، مسجد جامع دارالاحسان و عمارت مشیردیوان نیز در نزدیکی این بنا قرار دارند.

در مجموع این عمارت دارای چهار حیاط بیرونی(اصلی)، اندرونی، مستخدمان و مطبخ است که حیاط اصلی مستطیل شکل بوده و دو ایوان و آب‌نما، باغچه و چند درخت در فضای آن وجود دارد.

شیوه معماری و تزئینات عمارت آصف بسیار زیبا است، به‌ویژه تالار اصلی آن که در ضلع شمالی با تزئینات منحصربه‌فرد شامل گچبری‌ها، مقرنس‌کاری و اورسی زیبا با نقوش هندسی تحسین علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ را برانگیخته است.

موزه مردم‌شناسی شامل بخش‌های مختلفی از جمله نگارخانه و حیاط ورودی، حمام، غرفه‌های زندگی شهری، مکتب‌خانه، قلاب‌بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع‌دستی، غرفه بخش مطبخ، زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد است.

  کاخ موزه خسروآباد

عمارت خسروآباد شهر سنندج نیز به واسطه تاریخی و باشکوه بودن بنای آن تیرماه سال گذشته در جریان سفر وزیر وقت میراث فرهنگی به استان کردستان افتتاح و این مجموعه نیز به جمع موزه‌های استان اضافه شد.

عمارت خسروآباد سال 1186 هجری شمسی(1223 هجری قمری) به دستور امان‌الله خان اردلان به نام پسرش خسروخان ساخته شده است. این بنا در ابتدا شامل چهارباغ و قصر بوده با 30 هکتار مساحت بوده و در ادامه سایر بخش‌ها همچون قصر سردر، حوض و حمام به آن افزوده شده است و در حال حاضر بیش از هشت هزار مترمربع زیربنا دارد.

این عمارت دارای چندین بنا و تعداد زیادی اتاق است که به‌نظر می‌رسد هر کدام از این اتاق‌ها مختص به بخش‌هایی همچون آشپزخانه، اصطبل، حمام و غیره بوده است.

ساختمان اصلی عمارت همچون یک قصر سلطنتی با ورودی‌های ستون‌دار بوده و تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری و اروسی‌های زیبا و رنگارنگ است.

در داخل حیاط عمارت هم یک حوض بزرگ صلیبی شکل وجود دارد که بر زیبایی این مجموعه افزوده ‌است، در بیشتر مواقع سال در آب زلال این حوض ماهی دیده می‌شود.

  رشد 100 درصدی تعداد موزه‌های استان در سال گذشته

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان در مورد آخرین وضعیت موزه‌های استان گفت: تا سال گذشته فقط دو مورد موزه دولتی و دو مورد موزه خصوصی در استان وجود داشت که سال گذشته دو موزه دولتی کاخ موزه خسروآباد و موزه مسجد دارالاحسان نیز به مجموع موزه‌های استان اضافه شده و رشد 100 درصدی را در این بخش شاهد بودیم.

یعقوب گویلیان افزود: راه‌اندازی موزه‌های دیگری نیز با تهیه طرح توجیهی و محتوایی آن‌ها در دست اقدام است که در این راستا راه اندازی موزه‌های حمام حاج صالح سقز، موزه خط کردستان با اولویت شیوه خط امیر نظام گروسی، سایت موزه کرفتو و موزه هنر، معماری و موسیقی نیز در اولویت قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه در کردستان ظرفیت‌های بسیاری در بخش‌های مختلف وجود دارد، ادامه داد: یکی از این ظرفیت‌ها مباحث عرفانی بوده که تاکنون مطالعات طرح توجیهی موزه عرفان استان انجام شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان اضافه کرد: همچنین راه‌اندازی چندین موزه خصوصی نیز در دست اقدام است که در این زمینه از طرح‌های فعالان این عرصه حمایت می‌شود.

گویلیان گفت: با توجه به وجود ظرفیت‌های مختلف در استان ما نیازمند تنوع بخشی در موزه‌های استان چه در بعد کمی و چه کیفی هستیم و همچنین در بخش آموزش نیروهای متخصص، معرفی و شناسایی ظرفیت‌های استان برای راه اندازی موزه‌های متنوع به اقدامات خاصی نیاز داریم.

  رشد قابل توجه بازدید از موزه‌های کردستان در سال جاری

رئیس گروه امور موزه‌های استان کردستان نیز با بیان اینکه در حال حاضر بلیت بازدید از موزه‌های استان به شیوه الکترونیکی در دسترس است، افزود: در سال 1399 به دلیل شیوع ویروس کرونا و الزام بسته شدن موزه‌ها، هیچ بازدیدی از موزه‌های استان صورت نگرفت، در سال 1400 نیز در مقاطعی از سال موزه‌ها باز بودند که در این مدت 11 هزار و 970 نفر از آن‌ها بازدید کردند.

ابراهیم هاشمی افزود: در دو ماهه نخست امسال تاکنون شاهد استقبال قابل توجه گردشگران و مسافران بوده‌ایم به گونه ای که تاکنون 31 هزار و 577 نفر به صورت آمار رسمی بلیت‌فروشی الکترونیکی از مجموعه غار کرفتو، موزه‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی سنندج و کاخ موزه خسروآباد بازدید کرده‌اند.

وی با بیان اینکه آمارهای غیررسمی بازدید از موزه‌های کردستان چندین برابر آمار رسمی است، ادامه داد: روزانه 250 تا 300 نفر نیز در قالب گروه‌های دانش‌آموزی، دانشجویی و راهیان نور، مناسبتی و غیره به صورت رایگان از موزه‌های استان بازدید می‌کنند که تعداد آن‌ها در آمارهای رسمی لحاظ نشده است.

رئیس گروه امور موزه‌های استان کردستان گفت: تقریباً در دو ماهه نخست امسال سه برابر سال گذشته بازدید از موزه‌های کردستان افزایش یافته که خانه کُرد سنندج بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است.

  موزه باستان‌شناسی سنندج، غنی‌ترین موزه کردستان

هاشمی اضافه کرد: موزه باستان‌شناسی شهر سنندج به لحاظ دارا بودن آثار تاریخی که از بررسی‌ها و حفاری‌های صورت گرفته در حوزه جغرافیایی استان بدست آمده بسیار غنی است و کهن‌ترین آثار استان را می‌توان در آن مشاهده کرد.

وی کهن‌ترین آثار تاریخی کشف شده در استان را مربوط به دوره مانایی در قلعه باستانی زیویه شهر سقز نام برد و افزود: همچنین چهار اسکلت به قدمت سه تا سه هزار و 500 سال نیز که سال 1387 در مسیر جاده حسن‌آباد سنندج کشف شدند از جمله آثار کهن استان هستند که در موزه باستان‌شناسی شهر سنندج نگهداری می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: موزه‌ها نمایانگر فرهنگ و تاریخ و هویت مردم هر منطقه‌ای هستند که با بازدید از آن‌ها می‌توان با تاریخ و فرهنگ چندین هزار ساله آن مردم آشنا شد که امیدواریم این مهم بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

رئیس گروه امور موزه‌های استان کردستان یادآور شد: موزه‌های استان کردستان در طول ایام سال (بجز پنج روز تعطیلی مناسبتی) همه روزه در نوبت صبح از ساعت 9 تا یک و بعدازظهر از ساعت چهار تا هشت شب باز هستند.

برنامه‌های گرامیداشت روز جهانی موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی از 28 اردیبهشت ماه آغاز شده است و تا سوم خرداد ماه ادامه دارد.

تاکنون دو هزار اثر شامل آثار تاریخی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول(بناها، محوطه و تپه‌ها)، قنات و مکان‌های طبیعی در استان کردستان شناسایی شده که از این تعداد 950 اثر آن به ثبت ملی رسیده است.