پای کودکان را به این بحران باز نکنید

کودکان به‌طور باورنکردنی ادراکی هستند، آن‌ها می‌توانند استرس والدین و تغییر خلق‌وخوی آن‌ها را درک کنند. درک این نشانه‌ها بدون توضیح از طرف والدین می‌تواند منجر به سردرگمی، ناامنی، استرس، اضطراب و مشکلات فیزیولوژیکی در کودک شود. اگر شما والدینی هستید که به افراد زیادی بدهکارید یا دخل‌وخرجتان باهم همخوانی ندارد، احتمالاً فرزندتان متوجه تغییر در نحوه خرج کردن شما شده است اما اینکه آیا باید این مسئله را مستقیماً با کودکتان در میان بگذارید یا نه موضوعی است که درباره آن با دکتر زیبا ایرانی؛ روان‌شناس کودک، عضو هیئت‌علمی دانشگاه و مؤسس مرکز تخصصی روان‌شناسی و مشاوره خانواده ایرانی به گفت‌وگو پرداختیم. او نکات و دستورالعمل‌های کاربردی مهمی درباره این موضوع برای ما دارد.

  بیان مشکلات مالی باعث اضطراب کودک می‌شود

غالباً روان‌شناسان معتقدند که بهتر است مسائل و مشکلات مالی با کودکان در میان گذاشته نشود زیرا طرح مشکلات مالی در حدود و اختیارات کودک نیست و باعث تولید استرس و نگرانی در کودک می‌شود. همچنین ممکن است در کودک باورهای غلطی درباره پول و مسائل مربوط به آن‌ها شکل بگیرد که این مسئله در بزرگ‌سالی مشکل‌ساز خواهد شد؛ به‌طور مثال، ممکن است کودک دچار مادی‌گرایی شود و این‌گونه فکر کند که پول حلال تمام مشکلات است و وقتی کسی پول نداشته باشد مشکلات زیادی برایش ایجاد می‌شود.

واقعیت این است که مشکلات اقتصادی و مالی در تمام خانواده‌ها وجود دارد و مشکلات اقتصادی به‌نوعی جهانی شده است؛ ممکن است در یک‌شب تغییرات زیادی در قیمت‌ها ایجاد شود اما ما باید این را در نظر داشته باشیم که کودکان متوجه استرس والدین می‌شوند و این استرس به آن‌ها منتقل خواهد شد بنابراین بهتر است حتی در زبان بدن هم این مشکلات را خیلی ابراز نکنیم؛ مثلاً دائماً اخبار بد اقتصادی و سیاسی را در منزل و در حضور کودک بازگو نکنیم.

  متناسب با سن کودکتان با او صحبت کنید

بهتر است با توجه به سن کودک، با او بحث‌های مناسبی را به‌صورت صادقانه داشته باشیم. برای انجام این کار لازم نیست درباره مشکلات اقتصادی و بالا رفتن قیمت‌ها صحبت کنید بلکه می‌توانید با همدلی اعضای خانواده درباره مدیریت خرج کردن پول و غلبه بر رفع مشکلات مالی صحبت کنید. گاهی اوقات مطرح کردن مشکلات مالی و گرانی برای افراد باعث تخلیه هیجانی و سبک شدن می‌شود اما بدون آنکه متوجه باشیم با این کار به فرزندمان لطمه وارد می‌کنیم.

  از ادبیات مثبت استفاده کنید

ممکن است ما دچار مشکلاتی مثل از دست دادن شغل، نحوه کاهش هزینه‌ها و تغییر محل زندگی به دلیل مشکلات مالی شویم که در این صورت باید بدانیم چگونه این مسائل را با فرزندمان در میان بگذاریم.

چنانچه شغل خود را از دست دادید بهتر است به فرزندانتان بگویید که در حال حاضر دنبال شغل جدید هستید و ممکن است پیدا کردن آن شغل کمی زمان‌بر باشد؛ همچنین اگر کسب‌وکاری دارید که رونق چندانی ندارد یا کساد شده، می‌توانید به فرزندتان بگویید که دنبال پیدا کردن راه‌هایی برای بهبود کسب‌وکارتان هستید. درهرحال نیازی به توضیح جزئیات نیست و فقط کافی است که به آن‌ها این اطمینان را بدهید که در حال رفع مشکلات هستید.

برای کاهش هزینه‌ها نیز به فرزندتان بگویید که باید تفریحات را محدود کنیم، کمتر به رستوران برویم و لباس اضافه نخریم. درواقع والدین باید دقت کنند که به‌جای تأکید بر مشکلات مالی و عواقب ناخوشایند خرج‌های اضافی، به فرزندشان بگویند که این‌ها می‌تواند راه‌حل‌هایی باشند که ما موقتاً برای رفع مشکلاتمان استفاده کنیم.

اگر برای مسائل مالی مجبورید منزل یا مدرسه فرزندتان را تغییر دهید یا به شهر یا کشور دیگری مهاجرت کنید همیشه این اطمینان را به فرزندتان بدهید که تمام اعضای خانواده کنار هم هستید و تلاشتان را می‌کنید تا در محل زندگی جدید بهترین امکانات را فراهم کنید. کودکان باید بدانند که این ویژگی کنار هم بودن خانواده هیچ‌وقت تغییر نخواهد کرد.

اگر فرزند ما به سن نوجوانی رسیده تا حدودی مسائل و مشکلات مالی را درک می‌کند، ازاین‌رو بهتر است والدین هزینه اجاره منزل، خوردوخوراک و سایر موارد ضروری را با او در میان بگذارند و در محاسبات از او کمک بخواهند. این کار باعث می‌شود نوجوان واقعیت‌گرا شده و متوجه مدیریت هزینه‌های ماهانه خانواده بشود.

  خط قرمزهای مالی که نباید درباره آن‌ها با کودک صحبت کرد

برخی خط قرمزها در خصوص مسائل مالی وجود دارد که بهتر است درباره آن‌ها با کودکان صحبت نشود مثل‌اینکه حقوق ماهانه والدین چقدر است، درآمد پدر بیشتر است یا مادر، پس‌انداز خانواده چقدر است، شرایط زندگی سایر خانواده‌های فامیل چطور است و... زیرا کودکان در سن زیر نوجوانی ازنظر منطقی قدرت تشخیص و تحلیل ندارند و جز اضطراب و استرس چیز دیگری برایشان دست‌آور نخواهد داشت.

به‌طور کل این‌طور نتیجه می‌گیریم که نباید مدام در برابر کودکان از نداشته‌ها گلایه کرد. باور کنیم که کودکان نمی‌توانند مشکلات ما را تسکین دهند و اگر آن‌ها یک بسته کمتر خوراکی بخرند، مشکلات ما حل نخواهد شد. تا جایی که می‌توانیم باید تلاش کنیم باوجود مشکلات اقتصادی و مالی، نیازهای اولیه و کوچک بچه‌ها را برآورده کنیم و آن‌ها را دچار تنش نکنیم. به آن‌ها بگوییم که مقدار و مبلغ پول خیلی مهم نیست بلکه مهم نحوه خرج کردن و مدیریت آن است و هرکس باید با توجه به توان مالی خود هزینه کند.

هدی‌سادات پاک‌نهاد