مدیرعامل خانه توسعه روستا و عشایر ایران:

تبدیل روستاها به شهر، یک خطای استراتژیک است

سید ابوالفضل رضوی، در هفتاد و هشتمین نشست علمی-تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری با موضوع «توسعه اقتصادی و اشتغال‌­زایی روستایی در برنامه ششم و رویکرد برنامه توسعه هفتم» که به‌صورت مجازی برگزار شد، ضمن بیان نظرات خود در زمینه اهمیت ایجاد اشتغال پایدار در روستاها گفت: طراحی برنامه هفتم توسعه در زمینه توسعه روستاها باید به سمتی میل پیدا کند تا بتوانیم شاهد اشتغال پایدار در روستاهای کشور باشیم.

وی در تعریف روستا گفت: در تعریف جدید روستا باید سه‌گانه اشتغال، زیست‌­پذیری و امنیت را در نظر داشت. تبدیل روستاها به شهر (در بسیاری از موارد) یک خطای استراتژیک است که اگر ما به اصل جامعه پایدار روستایی دست پیدا نکنیم، مصیبت حاشیه‌نشینی دامن کشور را رها نخواهد کرد.

در ادامه این نشست معاون امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص دستاوردهای برنامه ششم توسعه در مورد توسعه اشتغال‌زایی روستایی اظهار کرد: با وجود تلاش گسترده و تخصیص اعتبارات متنوع، مثل یک و نیم میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه به‌منظور توسعه اشتغال در روستاها استفاده شد، نزدیک به 152 هزار طرح روستایی تحت پوشش قرار گرفت، بااین‌وجود تا نقطه مطلوب فاصله داریم.

حبیب جباری، در خصوص درس‌آموخته‌های توسعه مناطق روستایی در استان‌ها در طول برنامه ششم توسعه، گفت: از تسهیلات محوری باید به سمت برنامه‌محوری میل پیدا کنیم. با پول‌پاشی صرفاً نمی‌شود شغل پایدار در روستا ایجاد کرد. سهم استان‌ها از توسعه روستایی باید به‌صورت مشخص معلوم می‌شد.

وی ادامه داد: بالغ‌بر 10 هزار گزارش در طول برنامه ششم توسعه تنها در خصوص توسعه روستایی استان‌ها تدوین شده است. نتایج این گزارش‌ها می‌تواند مورد استفاده در طراحی برنامه هفتم توسعه قرار بگیرد.

وی افزود: ایجاد اشتغال در مناطق روستایی در برنامه هفتم باید مبتنی بر برنامه‌محوری پیش برود و در این برنامه می‌بایست فشار را از منابع کم کنیم.

این مسئول ادامه داد: تقلیل ایجاد اشتغال به پول ارزان‌قیمت «تسهیلات بانکی» یک خطای راهبردی است؛ چراکه در بهترین حالت به‌نوعی پول‌پاشی بدل می‌شود. تأمین مالی خرد لزوماً به معنای تسهیلات ارزان‌قیمت نیست. باید به سمت بنگاه‌محوری در توسعه اشتغال روستایی حرکت کنیم. اشتغال پایدار در شبکه ایجاد می‌شود؛ نه به‌صورت نقطه‌ای.

جباری تصریح کرد: یکپارچه‌سازی سیاست‌ها و ایجاد پنجره واحد در ارائه خدمات به روستاها مهم است و امیدوارم شبکه بانکی در طول برنامه هفتم از ایجاد «مزاحمت در توسعه» برای روستاها به سمت نقش «مشارکت در توسعه» اشتغال‌زایی روستایی حرکت کند.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خراسان رضوی نیز در ادامه عدم توجه به معیارهای پایداری در توسعه روستایی را یک آسیب جدی دانست و گفت: خالی شدن روستاها نتیجه تصمیمات خطای راهبردی است.

رضا جمشیدی ادامه داد: در سال‌های اخیر رشد نرخ جمعیت در بخش روستایی همواره منفی بوده است. این یعنی برنامه‌ریزی‌های ما برای توسعه روستاها به‌درستی طراحی نشده است. البته بحث مدل‌های تقسیمات کشوری دراین‌بین هم نقش مهمی دارد، به‌گونه‌ای که بسیاری از روستاها، میل به شهر شدن دارند.

وی در تبیین مفهوم توسعه پایدار در روستاها، گفت: باید با هدف ارتقای سطح کیفیت زندگی در جوامع روستایی و با توجه به اسناد بالادستی به‌گونه‌ای عمل کنیم که فرد روستایی بتواند با کیفیت بالا در روستای خود زندگی کند. پس توسعه کارآفرینی توجه به زنجیره ارزش، توانمندسازی روستاییان، حمایت از اقدامات اشتغال‌آفرین ازجمله موارد مهم در توسعه پایدار روستاها به‌شمار می‌رود.

وی در تبیین پیشنهاد‌های خود به تدوین برنامه هفتم در (سطح ملی) اشاره کرد و گفت: در فاز جدید می‌بایست قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری برای سال‌های برنامه هفتم توسعه تدوین شود و تدابیری اتخاذ شود که منابع به کلیه فعالیت‌ها و برنامه‌های حاصل از خروجی مطالعات تدوین برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی (موضوع جزء (1) بند (الف) ماده (27)) استان‌های کشور اختصاص باید.

این مسئول افزود: تدوین برنامه ملی رشد «فراگیر و فقرزدا» از تلفیق برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی روستایی استان‌ها و همچنین تمرکززدایی و تفویض اختیارات سازمان‌های متولی و مؤثر در توسعه اقتصادی روستایی به استان‌ها از پیشنهاد‌های برنامه هفتم است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین نیز در خصوص تبیین جایگاه روستا در طرح‌های فرادست استان، اظهار کرد: در تبیین سند راهبردی توسعه استان هدفی چون «استانی توسعه یافته و نمونه با فرهنگ اسلامی ایرانی، پیشرو در خدمات ملی، توسعه علمی و صنعتی، کشاورزی پیشرفته و گردشگری جذاب» قید شده است.

ابوالفضل یاری، ادامه داد: همچنین می‌بایست به‌صورت دقیق تبیین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در روستا با تأکیدات محوری بر طرح آمایش سرزمین، سند راهبردی توسعه استان‌ها و طرح سند توسعه روستایی استان انجام شود.

وی در ادامه گفت: یکی از روش‌های سریع و دقیق شناخت ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و رونق اقتصادی روستاها، روش‌های ارزیابی سریع مشارکتی است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین افزود: بر این اساس، محقق با کمک تسهیلگران حرفه‌ای و با حضور در جمع گروه هدف و مشارکت و همفکری آن‌ها می‌تواند ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری تولید روستاها را مورد شناسایی و اولویت‌بندی قرار داده و با کمک و همیاری خود روستاییان و کارشناسان زمینه لازم برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها را فراهم کند.

یاری به محوریت اصول شش‌گانه اشاره کرد و گفت: هر برنامه باید منطبق بر ظرفیت‌های شناسایی‌شده بوده و در تضاد با اسناد فرادست استان نباشد، حتی‌الامکان مردم روستا سرمایه‌گذاران اصلی باشند، در حال حاضر سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای اجرای پروژه پیشنهادی منافع عمومی را دربرگیرد. به بیان ساده مردم روستا با پروژه پیشنهادی بیشترین همگامی و همراهی را داشته باشند.