به بهانه سالگرد رحلت شهید‌القراء

ویژگی‌هایی که تلاوت منشاوی را ماندگار کرد

محمد صدیق منشاوی قاری نامدار و پر آوازه جهان اسلام معروف به شهید القراء است که در ایام سالروز وفاتش نگاهی می‌کنیم گوشه‌ای از زندگی این استاد قرآن کریم تقدیم می‌شود.

    چرا منشاوی لقب شهید‌القراء گرفت؟

شاید برای بسیاری از علاقه‌مندان سؤال است که چرا به منشاوی لقب شهید‌القراء را داده‌اند؟ این قاری قرآن در سال‌های پایانی عمرش به بیماری تصلب شرائین دچار شد و پزشکان او را از تلاوت قرآن منع کردند، اما شیخ نپذیرفت و تا آخرین نفس‌هایش دست از قرآن نکشید و پس از مرگ به او لقب شهید القراء دادند. البته به دلیل صدای محزون شیخ در دوران حیات به او لقب «حنجره الباکیه» دادند.

    کودکی که راه پدر را در پیش گرفت و قله‌ها را فتح کرد

محمد صدیق منشاوی 20 ژانویه سال 1920 در منطقه منشا از استان سوهاج کشور مصر چشم به جهان گشود. پدرش صدیق منشاوی از قاریان قرآن منشا بود و محمد هم از همان کودکی راه پدر را در پیش گرفت و به قرائت قرآن روی آورد.

    حفظ کل قرآن در 8 سالگی و تلاوت در 9 سالگی

مرسوم آن زمان مصر بود که علاقه‌مندان به قرآن ابتدا نزد استاد به حفظ قرآن مشغول می‌شدند و پس از حفظ کل قرآن کریم آموختن فنون تلاوت را آغاز می‌کردند. محمد نیز بر پایه همین رسم ابتدا به حفظ قرآن مشغول شد و در هشت سالگی حفظ کل قرآن را به پایان رساند و نزد پدر مشغول به آموختن فنون تلاوت شد.

در 9 سالگی به قاری خوش‌خوانی تبدیل شد و در منطقه منشا به همراه پدر به تلاوت می‌پرداخت. صوت خوش و الحان زیبایش خیلی زود شهرت او را در استان سوهاج گستراند و برای تلاوت به محافل گوناگونی دعوت می‌شد و علاقه‌مندان به آیات الهی او را تکریم می‌کردند.

    رد دعوت رادیو قاهره/ وقتی رادیو به خانه محمد آمد

نوجوان بود که آوازه‌اش در مصر پیچید و رادیو قاهره دعوت‌نامه‌ای برای او ارسال کرد تا ضمن تلاوت زنده، آثار او را برای پخش از رادیو در زمان‌های مختلف ضبط کنند. اما پدر این دعوت را نپذیرفت و اجازه نداد که محمد به قاهره برود. محمد هم در تأیید سخن پدر و در پاسخ به مسئولان رادیو گفت: نمی‏خواهم در رادیو قرائت کنم چرا که به شهرت آن احتیاجی ندارم و هرگز نمی‏‌پذیرم که از من امتحان بگیرند.

اصرار مسئولان رادیو هم جواب نداد و نهایتاً اهالی رادیو برای ضبط تلاوت محمد تجهیزات خود را راهی قاهره کردند تا از این رهگذر همه مردم مصر از این نوای آسمانی بهره‌مند شوند. اما پس از ضبط تلاوت باز هم پاسخ منشاوی برای حضور در رادیو منفی بود تا اینکه با وساطت یکی از بزرگان منطقه آنها پذیرفتند که محمد برای آزمون ورودی و تلاوت در رادیو به قاهره برود.

حضور در رادیو و آوازه‌ای که در جهان پیچید

پخش تلاوت‌های این قاری جوان از رادیو برگ جدیدی در زندگی‌اش رقم زد تا جایی که از جای‌جای مصر برای تلاوت او را دعوت می‌کردند و این‌گونه آوازه محمد صدیق منشاوی در سراسر مصر پیچید و حتی مرز‌ها را درنوردید.

نخستین سفر خارجی منشاوی به کشور اندونزی بود. این سفر با دعوت رسمی رئیس جمهور اندونزی صورت گرفت و منشاوی با چند قاری دیگر از جمله عبدالباسط برای تلاوت راهی اندونزی شدند.

    منشاوی و خلیل الحصری در سفر به لیبی

اندونزی، اردن، کویت، لیبی، فلسطین، عربستان، سوریه، عراق، پاکستان، مغرب، سودان و برخی کشور‌های اروپایی و آمریکایی از جمله کشور‌هایی بودند که منشاوی برای تلاوت به این کشور‌ها سفر کرد و نوای آسمانی‌اش آرام‌بخش دلهای عاشقان کلام وحی در سراسر جهان شد.

سال‌های پایانی عمر کوتاه این قاری نامدار همراه شد با بیماری تصلب شرائین تا جایی که پزشکان او را از تلاوت قرآن منع کردند، اما او نه تنها تلاوت را کنار نگذاشت، بلکه می‌توان گفت، بهترین تلاوت‌های عمرش را در همین سال‌ها به یادگار گذاشت.

    دستور پادشاه مصر برای اعزام استاد به لندن

با وخامت حال استاد، این قاری قرآن کریم، در بیمارستان بستری شد. جمال عبدالناصر پادشاه مصر دستور داد که شیخ را برای معالجه به لندن بفرستند اما اجل مهلت نداد و استاد در حالی که تنها 48 سال داشت، دعوت حق را لبیک گفت.

    ویژگی‌های تلاوت مرحوم منشاوی

بم زیبا، نرمی و لطافت و صدای محزون به همراه قدرت بالای حنجره از ویژگی‌های تلاوت منشاوی است که او را از بسیاری از قاریان جهان متمایز کرد. ارتفاع صوتی بسیار بالا از دیگر ویژگی‌های تلاوت منشاوی است تا جایی که برای تلاوتش نمی‌توان انتهایی در نظر گرفت و او هر چقدر که می‌خواست در تلاوت اوج می‌گرفت. قدرت تحریر‌زنی بالا و قدرت ایجاد طنین در صدا از دیگر ویژگی‌های تلاوت منشاوی است.

    نظر استاد خدام حسینی درباره منشاوی

استاد سید محسن خدام حسینی درباره تلاوت مرحوم منشاوی می‌گوید: صدای مرحوم منشاوی مثل موم در دستانش نرم است. هرکس، از جمله خودم وقتی تلاوت او را می­‌شنود، آنقدر که این نابغه راحت و روان و نیز زیبا می­‌خواند، پیش خودش می­‌گوید من هم می­‌توانم مثل او بخوانم. اما کافی است صدایش، یکی دو پرده بالا برود... آن­وقت است که لااقل من، همیشه از صدای او به شگفت می‌­آیم.

در پایان تلاوتی شاهکار از این قاری نامدار جهان اسلام شامل آیات 1 تا 27 سوره مبارکه یوسف تقدیم می‌شود.