تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسانی عامل افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌ها

به گفته دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور برای کاهش این خسارات قبل از وقوع حادثه باید هماهنگی در میان سازمان‌های مسئول انجام و تجهیزات حفاظتی نیز تهیه شود.

هادی کیادلیری درباره آتش‌سوزی جنگل‌ها گفت: الگوی آتش‌سوزی‌ها در مناطق مختلف، متفاوت است. شرایط آتش‌سوزی در شمال کشور در یک فصل مهیا است و در زاگرس هم در فصلی دیگر به وقوع می‌پیوندد. اما در سال‌های اخیر الگوی آتش‌سوزی تغییر کرده است.

وی درباره تغییر الگوی آتش‌سوزی‌های کشور گفت: برخلاف توقع و شرایط عادی که آتش‌سوزی در شمال کشور فقط در فصل پاییز رخ می‌داد، در سال‌های اخیر در فصل بهار و تابستان نیز شاهد آتش‌سوزی بوده‌ایم. علاوه بر تغییر الگوی آن، شدت آتش‌سوزی نیز تغییر کرده است که عوامل متعددی در این تغییرالگو و شدت تأثیر دارد.

تغییرات اقلیمی از عوامل تأثیرگذار بر تغییرالگوی آتش‌سوزی‌ها

دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشوردرباره عوامل تأثیرگذار بر تغییر الگوی ‌آتش‌سوزی جنگل‌ها اظهار کرد: یکی از عوامل تأثیرگذار بر تغییر الگوی آتش‌سوزی‌ها، تغییرات اقلیمی است که موجب تشدید گرمای هوا و کاهش رطوبت شده است؛ بنابراین به دلیل پوشش علفی زیادی که در زاگرس وجود دارد، این علف‌ها خشک و مستعد آتش‌سوزی می‌شوند.

کیادلیری ادامه داد: در شمال کشور یک عامل اشتعال‌زا همچون عوامل انسانی موجب آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها می‌شود. طی سالیان اخیر قصور عوامل انسانی در آتش سوزی جنگل‌ها افزایش یافته است و کوچک‌ترین سهل‌انگاری‌ می‌تواند موجب آتش‌سوزی در سطحی وسیع شود که در بسیاری مواقع این قصور، عامدانه و در بسیاری مواقع نیز به سبب نیاز و یا ناآگاهی و بی‌توجهی است.

وی افزود: در گذشته که این آتش‌سوزی‌ها یک اتفاق طبیعی بود،در بعضی مواقع آتش‌سوزی‌ها مفید نیز تلقی می‌شد. در بسیاری از کشورها هنگام وقوع آتش‌سوزی آن را سرکوب می‌کردند، اما به این نکته پی بردند که سرکوب آتش‌سوزی‌های طبیعی موجب مشکلاتی همچون طغیان آفات و بیماری‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: در صورتی که این آتش‌سوزی‌ها طبیعی نباشد می‌تواند کاملاً نابودکننده باشد. آتش‌سوزی‌هایی که در جنگل‌های ما وجود دارد، دیگرطبیعی نیستند. علاوه برآن گونه‌های جنگلی ایران نیز سازگار با آتش نیستند و این شرایط برای آن‌ها بسیار نامناسب است.

  آتش‌سوزی‌های سطحی موجب نابودی گونه‌های کلیدی

دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور درباره آتش‌سوزی‌ در جنگل‌های زاگرس گفت: در هنگام آتش‌سوزی، اظهار می‌شود که آتش‌سوزی در کف جنگل‌ها بی‌خطر است در صورتی که به دلیل تجدید حیات و زادآوری در این جنگل‌ها آتش‌سوزی بسیار خطرناک است و با توجه به افزایش دام‌ها در جنگل‌های زاگرس، این گونه‌ها اگر توسط دام‌ها نیز نابود نشوند این آتش‌سوزی‌های سطحی آن‌ها را از بین خواهد برد.

کیادلیری با بیان اینکه آتش‌سوزی‌های سطحی تمام جوندگان و حیوانات این زیستگاه را از بین می‌برد گفت:درواقع تمام گونه‌های کلیدی که در بذرافشانی درختان به خصوص درختان سنگین همچون بلوط که با باد منتقل نمی‌شوند و باید به کمک جوندگان گسترش پیدا کند،تأثیر دارند دراین آتش‌سوزی‌های سطحی نابود می‌شوند.

وی ادامه داد: این آتش‌سوزی‌ها هم موجب نابودی جنگل‌ها می‌شوند و هم در حیات جاندارانی که در بذرافشانی تأثیر دارند اثر منفی می‌گذارد. هرچه بگوییم که باید برای جنگل‌ها کاری انجام شود تنها حرف زدن درباره آن فایده ندارد چراکه جانداران در حال نابودی هستند در صورتی که این حیوانات نیز جنگل‌کاری انجام می‌دادند.

وی افزود: در جنگل‌های شمال کشور نیز به علت تغییر الگوها هم انسان‌ها و هم حیوانات از آتش‌سوزی غیرطبیعی غافلگیر و دچار مشکل می‌شوند. در این راستا بسیاری از جانداران که فصل زاد و ولدشان بوده و توقع آتش‌سوزی نداشتند دچار سانحه و نابودی می‌شوند.

دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور با اشاره به آمار منتشر شده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری مبنی بر تأثیر 90 درصدی عوامل انسانی در آتش‌سوزی جنگل‌ها گفت: هرچند که از این آمار مطمئن نیستم و نمی‌دانم برچه مبنایی اندازه‌گیری شده است، اما اگر بتوانیم این مشکل 90 درصدی را حل کنیم مسیر خیلی خوبی را طی کرده‌ایم.

  ایجاد آتش‌سوزی به دلیل آزمندی و نیازمندی

کیادلیری ادامه داد: این آتش‌سوزی‌ها توسط انسان‌ها به دلایل مختلفی همچون آزمندی، نیازمندی و یا تصرف و تسخیر منابع و یا آتش‌سوزی یک منطقه برای آزادسازی یک فضا برای کشاورزی انجام می‌شود.

وی افزود: آتش‌سوزی‌هایی که از سر ناآگاهی رخ می‌دهد با اطلاع‌رسانی و ترویج آگاهی قابل اصلاح است اما در این حوزه کم‌کاری شده؛ برای آتش‌سوزی‌هایی که برای تأمین معیشت ایجاد می‌شود باید نیازهای مردم را شناسایی و برطرف کنیم تا مجبور نشوند برای ارتزاق، با روش‌های مختلف جنگل‌ها را نابود کنند.

به گفته دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور باید برای اصلاح این مشکلات و مدیریت کردن آن‌ها اقدامات جدی انجام شود. در این صورت برای آگاهی دادن به مردم به همکاری متخصصان نیازمندیم تا بتوانیم از آتش‌سوزی‌های آینده پیشگیری کنیم.

کیادلیری ادامه داد: برای امر نگهداری و پیشگیری از آتش‌سوزی جنگل‌ها نیازمند تجهیزات هستیم که دیگر با شاخه بلوط آتش را خاموش نکنیم و هم از ابزارهای قانونی که فرصت می‌دهند تا از توانمندی و منابع ارگان‌های دیگر اسفاده کنیم، به‌موقع و به ‌خوبی بهره ببریم.

  علاقه‌مندی به طبیعت باید با آگاهی همراه باشد

وی با تأکید بر اینکه دلایل آتش‌سوزی‌ها باید ریشه‌یابی شود، گفت: بسیاری از افراد به طبیعت و گردشگری علاقه دارند و به طبیعت پناه می‌برند اما این علاقه‌مندی باید همراه با آگاهی باشد تا خسارات کاهش یابد. ما گردشگر را آگاه می‌کنیم که خسارات وارد شده به محیط زیست کاهش یابد و بداند که وقتی وارد یک منطقه می‌شود چه‌کار کند و حامی طبیعت باشد. در سازمان‌های مردم نهاد باید به مردم آموزش دهند تا این آگاهی در میان مردم توزیع شود.

دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور ادامه داد: برای کاهش خسارات به فعالیت‌های فرهنگی و رفع مشکلات مردم، تهیه تجهیزات و امکانات و تخصص نیاز است.

کیادلیری افزود: آتش‌سوزی‌ها به‌طور قطع هرسال افزایش خواهد یافت و طبق آمار سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری این آتش‌سوزی‌ها سالانه 16 هزار هکتار از جنگل‌ها را نابود می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه آتش‌سوزی‌ها برای ایران معضل بزرگی هستند،گفت: آتش‌سوزی تنها مختص ایران نیست و در تمام دنیا وجود دارد ولی به دلیل اینکه تنها هفت درصد سطح خاک ایران جنگل است و این جنگل‌ها بسیار زوال یافته و شکننده هستند، از اهمیت بالایی برخوردارند و ما آن‌ها را با چنگ و دندان حفظ می‌کنیم.

وی تأکید کرد: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که حتی به سایه شاخه‌های خشک شده هم نیاز داریم و اگر این جنگل‌ها از بین رود، کشور به‌کلی نابود خواهد شد.

به گفته دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور الگوی زمانی و مکانی آتش‌سوزی‌ها تغییر کرده است و دیگر همچون گذشته نیست که در یک مدت زمان مشخص و سطح کمی اتفاق افتد و بتوان آن را کنترل کرد. در حال حاضر آتش‌سوزی‌ها در سطح گسترده و در هر فصلی رخ می‌دهند و متاسفانه شرایط به گونه‌ای فراهم است که هر عاملی می‌تواند موجب آتش‌سوزی شود. شاید فقره آتش‌سوزی کاهش یافته باشد ولی در هر بار آتش‌سوزی سطح بسیار گسترده‌ای دچار مشکل می‌شود.

  باد گرم عامل کاهش رطوبت هوا و افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها

کیادلیری درباره تأثیر وزش باد گرم بر آتش‌سوزی جنگل‌ها گفت: هنگام وزش باد گرم رطوبت هوا به‌شدت کاهش می‌یابد و حتی به هم خوردن برگ‌ها می‌تواند موجب آتش‌سوزی شود.

وی افزود: دمای هوا در زاگرس در این روزها به‌شدت برای آتش‌سوزی خطرناک است و با کوچکترین اشتباهی در سطح گسترده‌ای آتش‌سوزی رخ می‌دهد و باید در این مدت زمان تمام ارگان‌ها برای محافظت هماهنگی‌های لازم را ایجاد کنند. وظیفه ایجاد این هماهنگی‌ها برعهده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری است و نباید از ایجاد هماهنگی برای کاهش حوادث و مخاطرات غافل شویم.

دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور ادامه داد: مسئله مهم این است که آتش‌سوزی بارها و بارها اتفاق افتاده و ما نباید هنگام وقوع حادثه غافلگیر شویم. موقع وقوع آتش‌سوزی سازمان منابع طبیعی ادعا می‌کند که اطلاع داشته ولی کارشناس، تجهیزات و امکانات لازم برای اطفای آن در اختیار نداشته، این سازمان هنگامی که شرایط عادی است باید تجهیزات را درخواست دهد چون پس از وقوع آتش‌سوزی هیچ توجیهی قابل پذیرش نیست.

کیادلیری در پایان درباره سامانه پاسخگویی یگان حفاظت از سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: چندی پیش در یکی از طبیعت‌های شمال کشور بودیم که هرچقدر باشماره 1504 که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اعلام کرده تماس گرفتم تا اطلاع دهم و یگان حافظت مراجعه و رفع خطر کند، کسی پاسخگو نبود و در نهایت از راه دیگری پیگیری کردم. هنگامی که به مردم گفته می‌شود که با این شماره می‌توانند تماس بگیرند باید براین بخش نظرات وجود داشته باشد تا اعتماد مردم نیز از بین نرود.