تلویزیون ما از کدام ساختارهای مهم دنیا غفلت کرده است؟

گفت وگوهای چالشی تلویزیون جای خود را به کلاس درس داده است

او همچنین درباره غفلت از ساختارهای تله تئاتر و سیتکام در تلویزیون و جایگاهی که این ساختارها در تلویزیون‌های دنیا دارند، به گفت و گو پرداخت.

تلویزیون به‌تازگی از راه‌اندازی مرکزی جدید به نام «سیمرغ» خبر داده که قرار است توان تولیدی این رسانه در ژانرهای مغفول‌مانده نمایشی و غیرنمایشی را بالا ببرد.

مرکز سیمرغ قرار است توان تولیدی در گونه‌های (ژانرهای) متنوع و مغفول نمایشی از جمله مجموعه‌های سیتکام و تله‌تئاتر، برنامه‌ریزی، طراحی و اجرای فرآیند لازم برای به خروجی رساندن برنامه‌های غیرنمایشی طراحی شده در قرارگاه طراحی را بالا ببرد.

یکی از ساختارهای برنامه‌سازی که از دیرباز و زمانی که تلویزیون دو شبکه بیشتر نداشت، از جایگاه قابل قبولی در بین مخاطبان برخوردار بوده، «تله‌تئاتر» یا نمایش تلویزیونی است که مدت‌هاست از قاب تلویزیون حذف شده و هر از گاهی خبری رسمی، نوید بازگشت این ساختار تلویزیونی را به مخاطب داده اما عملا خروجی نداشته است.

با وجود اهمیت و محبوبیت ژانر سیتکام، سریال‌هایی قابل توجهی در این ژانر در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی ایران چندان ساخته نشده و یا اگر آثاری تولید شده با استقبال مخاطب همراه نبوده است.

اخیرا هم مینی سریال «وضعیت زرد» با ساختار سیتکام روی آنتن شبکه سه سیما رفت و فصل دوم آن با تغییراتی راهی آنتن شبکه دو سیما شد اما آنطور که باید از سوی مخاطب با اقبال روبرو نشد. پیش از این هم «مردم معمولی» در شبکه نمایش خانگی در قالب سیتکام توسط رامبدجوان تولید شد اما مورد استقبال قرار نگرفت و حتی نیمه کاره رها شد.

حسین فردرو از کارگردانان و برنامه سازان پیشکسوت تلویزیون که کارگردانی برنامه‌هایی چون «محله برو بیا» و «محله بهداشت» و همچنین تله تئاترهای متعددی را بر عهده داشته است، در زمینه مغفول ماندن ساختارهای تله تئاتر و سیتکام در تلویزیون و جایگاهی که این ساختارها در تلویزیون‌های دنیا دارند به گفت و گو پرداخت.

فردرو درباره بازتعریف و تمرکز بر این ساختارها در قالب راه اندازی مرکزی به نام «سیمرغ»، خاطرنشان کرد: وقتی ما در زمینه تله تئاتر و سیتکام فعالیت می‌کنیم، بار تکنیکی عوامل فنی سازمان و تولید را بالا می‌بریم. ضبط تله تئاتر و سیتکام مهارت خاصی را می‌طلبد؛ چراکه همزمان چند دوربین واقعه را باکیفیت صدا و نور مطلوب تصویربرداری می‌کنند. اولین فایده این حرکت برای صدا و سیما، بالا بردن مهارت فنی کارکنان تولید و فنی است.

 خنده‌های سیتکام‌ها در تلویزیون‌های دنیا واقعی است

وی در ادامه درباره جزییات ساختار سیتکام در تلویزیون‌های دنیا یادآور شد: این نوع ساختار در تلویزیون‌های دنیا در حضور مردم ساخته می‌شود و صدای خنده‌ها در آن صدای افکتیو نیست بلکه صدای خنده‌های مردم در صحنه است که نسبت به آن نمایش واکنش نشان می‌دهند. در یک نمایش سیتکام واقعی حدود 500 الی 600 نفر از مردم حضور دارند و برنامه را تماشا می‌کنند. حتی زمانی که لوکیشن تغییر پیدا می‌کند، تماشاگران شاهد آن ارتباط بازیگران هستند در موقعیت‌های ضبط نمایش هستند و این پکیج برای تماشاگران یک پکیج فرهنگی محسوب می‌شود که علیرغم اینکه برای مخاطبان در منزل ضبط می‌شود، می‌توانند در استودیو حاضر بشوند و از نزدیک هم با ضبط تلویزیونی آشنا بشوند و هم از آن برنامه لذت ببرند. خنده‌هایی هم که بر روی ساختار نمایشی سیتکام قرار می‌گیرد، خنده‌های واقعی است و نه اینکه با آن فضا مانوس نباشد.

 تاکنون در تلویزیون سیتکام به معنای واقعی نداشته ایم

وی درباره جایگاه سیتکام در تلویزیون خودمان و اینکه آیا تلویزیون از ساختار سیتکام به معنای واقعی بهره برده است؟ اظهار کرد: برنامه سیتکامی که به مفهوم تکنیکی مهارت افراد را ارائه بدهد، در تلویزیون خودمان نمی توانم مثال بزنم. به عنوان مثال «ساختمان پزشکان» در اصل یک کار با محتوای خارجی بود اما در ایران در نهایت ما را به سمت سریال می‌کشاند تا سیتکام؛ اینکه فضا و دکور استودیویی داشته باشد، ارتباطات زنده داشته باشد و جابه جایی اش از یک سالن به سالن دیگر کمترین کات را داشته باشد.

وی در همین زمینه ساخت یک مجموعه سیتکامی در شبکه نمایش خانگی را یادآور شد که با وجود ساخت دکورهای متنوع ساخت این مجموعه سیتکامی به دلیل کمبود امکانات مالی و تجهیزات تولید آن متوقف شد.

 تله تئاتر را به سمت سینما سوق دادند

فردرو ابراز امیدواری کرد که تلویزیون نسبت به این نوع ساختار (سیتکام) اقداماتی انجام دهد و نمونه‌های خوبی را ارائه دهد که باعث تعطیل شدن کار نشود.

او در این زمینه به تلویزیون پیشنهاد داد: امیدوارم از نظر انتخاب سوژه و انتخاب فضاهایی که باید بیشتر مخاطبان را شاد کند تخطی نشود و نسبت به موضوعی که سیتکام می‌طلبد، به آن وفادار باشد؛ به عنوان مثال در زمینه تله تئاتر ما چند سال پیش خیلی موفق بودیم ولی متاسفانه از دوستانی دعوت شد که تئاتر را به سمت سینما سوق دادند و تلویزیون دید که باید هزینه‌های زیادی را متحمل شود. کم کم این مسئله به دلیل گران شدن و همچنین شرایطی که تلویزیون برای ارائه مضامین تئاتری نداشت، باعث شد تله تئاتر رو به تعطیلی برود، اما احیای دوباره آن می‌تواند خبر خوبی باشد.

 دیدگاه فضای درسی در تلویزیون حاکم شده است؛ میزگرد چالشی نداریم

این برنامه ساز پیشکسوت سپس به ساختارهای دیگری که در تلویزیون مغفول مانده اشاره و اظهار کرد: در تمام قالب‌ها و موضوعات ما از ساختارهایی که کیفیت لازم را می‌توانند ارائه بدهند، مغفول مانده ایم. از ساده ترین برنامه که میزگرد است بگیرید تا بقیه. میزگردهای تلویزیونی را اگر با سال‌های قبل مقایسه کنیم می‌بینیم که به عنوان مثال برنامه‌هایی مثل «گستره شریعت» یا «در جست و جوی عدالت» و یا «حکمت صدرا بود» که در شبکه چهار سیما به راه افتاد، در شرایطی انجام می‌شد که دو نفر موافق و مخالف از دو دیدگاه می‌نشستند و با هم بحث می‌کردند اما الان یک دیدگاه فضای درسی در تلویزیون حاکم شده است. قالب کلاس درس که یک نفر به عنوان متکلم وحده نظر خودش را می‌گوید و می‌رود. در حالی که مردم دوست دارند چالش‌ها را متوجه بشوند و در زمینه بحث پیرامون دو مهمان خودشان نتیجه گیری کنند.

فردرو سپس به حذف ساختارهایی اشاره کرد که به نشاط جمعی منجر می‌شد و در این زمینه به برنامه‌های مربوط به جشن‌ها اشاره کرد و گفت: این جشن‌ها که در حضور مردم برپا می‌شد به دلیل محدودیت‌های هنری و موسیقی و موارد دیگر مغفول مانده است.

فردرو در ادامه همچنین به مسابقات تلویزیونی اشاره کرد که در حال حاضر دغدغه همه این است که منشاء این مسابقات خارجی است یا ایرانی و هیچ کدام را هم درست نمی سازند.

وی در این زمینه گفت: اگر کار خارجی الگوبرداری و با فرهنگ خودمان منطبق شود، از نظر تکنیکی خوب ارائه شود که موجب رضایت مخاطب باشد و روحیه ملی را بالا ببرد، چه ایرادی دارد. یا اگر کار تماما ایرانی تولید می‌شود، به گونه ای پیش برود که اولین کار جزو بهترین کارها باشد. متاسفانه مسابقات تلویزیونی هم مغفول مانده و باید برنامه‌هایی تولید شود که هیجانش به مخاطب منتقل شود اما من مسابقاتی را شاهد هستم که رقابت برای افراد در استودیو جذاب است و برای ما جذاب نیست. عواملی که یک مسابقه را جذاب می‌کنند، مثل جایزه، اجرا و محتوای کاربردی است که معمولا به چشم نمی خورد و موفق نمی شوند و بعد می‌گویند انجام دادیم؛ مثل شیر آبی که باز است و هدر می‌رود و برنامه‌های تلویزیون هم به این شکل در حال هدر رفتن است.