تنها راه خوشبختی جوانان رفتن به دانشگاه نیست!

دکتر غلامحسین حسینی‌نیا در خصوص مباحث مربوط به اهمیت مهارت آموزی و تربیت نیروی ماهر، نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی در نسل جوان و طرح‌های در دست اجرای این سازمان صحبت کرد که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

وی در ابتدا از ماموریت سازمان متبوع خود و تاکیدی که در اصل 43 قانون اساسی کشور آمده سخن گفته و می‌افزاید: در بند 3 اصل چهل و سوم قانون اساسی صراحتاً ذکر شده است که باید برنامه‌های اقتصاد کشور به شکلی تنظیم شود که افراد مهارت و ابتکار لازم را داشته باشند و در بند 7 هم استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر به نسبت احتیاج برای توسعه و پیشرفت اقتصاد کشور مورد اشاره قرار گرفته است و این یک ماموریت بزرگ و ملی است که سازمان آموزش فنی حرفه‌ای دنبال می‌کند. بنابر این وظایف و ماموریت سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نص صریح قانون اساسی است لذا با شرایط حال حاضر کشورمان، آموزش فنی و حرفه‌ای را مهمترین سازمان توسعه‌ای کشور می‌دانیم و اعتقاد داریم به تجربه آموخته بقیه کشورها آنچه که می‌تواند برای ما راهگشا باشد، موضوع مهارت است.

 دوره‌های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود

معاون وزیر کار معتقد است که در شرایط کنونی، دوره‌های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود و می‌گوید: جمعیت دانشجویی ما بنابر اقوال مختلف بین 3.5 میلیون تا 4.3 میلیون نفر است. 

وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم مجموع این جمعیت از جمعیت بومی کشورهای حاشیه خلیج فارس بیشتر است. اگر جمعیت بومی فرضا بحرین، قطر و کویت و امارات را روی هم بگذاریم اندازه جمعیت جوان دانشجویی ما نمی‌شود و این یک ثروت بزرگ ملی برای ما به شمار می‌رود.

 حسینی نیا می‌افزاید: دانشی که این عزیزان کسب می‌کنند نیاز به فاز تکمیلی دارد تا به هنر مهارت آراسته شوند؛ لذا در راستای این موضوع بحثی تحت عنوان تحصیلات تکمیلی داریم که باید یک ترم را به عنوان مهارت‌های تکمیلی اضافه کنیم که اتفاقا برای 90 درصد دانشجویان این دوره مهارت‌های تکمیلی ارائه شود.

وی می‌گوید: بحث تحصیلات تکمیلی و دکترا و فوق لیسانس با این نگاه مطرح شد که فعالیت‌های دانشگاهی در مرزهای دانش دنبال شود ولی در کشور ما شرایط به گونه‌ای پیش رفته که فلسفه کار درک نشده است. یعنی در دنیا هرم نیروی انسانی تحصیلکرده است و در کف هرم، نیروهای کاردانی و فوق دیپلم و تکنسین‌ها هستند و به بالا که می‌رود تعداد فوق لیسانس و دکترا کمتر است ولی این هرم در کشور ما تبدیل به درخت شده است که در پایین، تنه و بالا شاخه‌ها مجعد است و اینطور برداشت کردیم اگر می‌خواهیم کار پیدا کنیم، باید دکترا و فوق لیسانس بگیریم درحالی که در دنیا برعکس است.

 هرچه تحصیلات بالاتر، فرصتهای شغلی کمتر

رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه در دنیا هرچه تحصیلات بالاتر می‌رود، فرصتهای شغلی کمتر می‌شود، ‌ گفت: بر همین اساس معتقدم که دوره‌های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود تا افراد متناسب با نیازهای زمان و تحولات تکنولوژیکی بتوانند مطابق دانشی که اندوخته اند، وارد بازار کار شوند.

معاون وزیر کار در پاسخ به این پرسش که آیا این فرایند برای همه فارغ التحصیلان است یا تنها فارغ التحصیلان فنی ـ مهندسی؟ تایید می‌‌ند که برای همه فارغ التحصیلان است و اینطور توضیح می‌دهد: اولا علوم انسانی خودش زمینه خوبی برای کارآفرینی دارد و اتفاقا جزو رشته‌هایی است که در آن کمتر کار شده است. فرصتهای بکر کارآفرینی در زمینه‌های علوم انسانی وجود دارد که کمتر شناخته شده است و کمتر مهارتهای لازم را به این افراد دادیم و لذا کم کم از چرخه فعالیت مولد خارج می‌شوند، بنابر این همه را در برمی گیرد؛ البته برای دانشجویان دو فاز را در دستور کار قرار داده‌ایم: یکی مهارت‌هایی که متناسب با رشته تحصیلی آنها است و دیگری مهارت‌هایی که متناسب با علاقه و آمایش سرزمینی محل زندگیشان است. 

یعنی مثلا کسی رشته‌اش مهندسی برق است و متناسب با رشته تحصیلی اش می‌تواند در رشته هوشمند سازی ساختمان یا برق تاسیسات صنعتی مهارت پیدا کند اما رشته‌هایی هم هست که متناسب با علاقه فرد است و ممکن است با رشته او مناسبتی نداشته باشد؛ مثلا زمین شناسی خوانده است ولی می‌داند که در شهر خودش اگر در زمینه IT وارد شود یا به تعمیر موبایل مشغول شود، ‌ فرصت خوبی برای کار دارد.

وی می‌گوید: در حال حاضر طرحی تحت عنوان دوره مهارت آموزی هیبریدی یا کهاد مهارت‌آموزی را برای دانشجویان طراحی کرده‌ایم. این دوره برای کسانی پیش‌بینی شده که اگر به هر دلیلی با رشته تحصیلی خودشان نتوانستند وارد بازار کار شوند، مهارتی را کسب کنند و روی این مهارت متمرکز شوند.

 این طرح را به استعداد 500 هزار نفر آماده و ابلاغ کردیم و وزارت علوم هم همراهی خوبی داشته است که امیدواریم در ادامه شرایطی فراهم شود که با تامین اعتبارات و امکانات بیشتر برای اجرای طرح، چتر کاملی از دوره‌های مهارت را برای همه دانشجویان در تمام دانشگاهها بگسترانیم.

آنطور که حسینی نیا می‌گوید: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای عزم خود را جزم کرده تا 51 هفته بعد از هفته مهارت را به عملی کردن طرح‌ها و برنامه‌های خود اختصاص دهد.

رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با اشاره به امکانات این سازمان می‌گوید: هم اکنون بیش از 640 مرکز دولتی با بیش از دو میلیون و 550 هزار مترمربع فضای سرپوشیده و بیش از 12 میلیون و 500 هزار متر مربع فضای باز آموزشی داریم که یک دارایی ملی منحصر به فرد است و در توان هیچ کس حتی بخش خصوصی نیست که این امکانات را تامین کند. ما باید از این امکانات استفاده کنیم ولی بیشتر نیاز به اعتبارات جاری داریم که بتواند هزینه‌های جاری ما مثل تامین مواد مصرفی کارگاهها و تامین مربیان حق التدریس و ترمیم حقوق کارکنان را پوشش دهد.

 تکنولوژی‌های برافکن، سرنوشت زندگی بشر را عوض می‌کنند

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه گریزی به مشاغل آینده و آینده مشاغل زده و می‌گوید: در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای روی بحث مشاغل آینده و آینده مشاغل متمرکز شده‌ایم. آینده مشاغل از این باب که متاثر از تکنولوژی‌ها، تحول شگرفی در همه زمینه‌ها و شغل‌هایی که داریم ایجاد می‌شود و شغل‌هایی خواهیم داشت که آینده شان ادامه گذشته شان نیست یعنی تصوری که از راننده تراکتور داریم تغییر خواهد کرد. تراکتورهای آینده کابین راننده ندارد و تبدیل به ربات شده است. 

فردی در اتاقی نشسته، آن را هدایت می‌کند و وصل به ماهواره است. 

خود ماهواره از طریق هوش مصنوعی آنالیز دقیقی از خاک انجام می‌دهد. کسی که الان اپراتور تراکتور است باید دانش و مهارت روز را داشته باشد این بحث مربوط به آینده مشاغل است.

حسینی نیا در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده با حذف مشاغل فعلی روبه رو خواهیم بود؟ می‌گوید: بر اساس آماری که مجمع جهانی اقتصاد ارائه کرده است تا سه سال دیگر، 71 میلیون فرصت شغلی در جهان از بین می‌رود ولی با استخدام تکنولوژی‌ها و فرصتهای جدید کارآفرینی 78 میلیون شغل ایجاد می‌شود لذا تکنولوژی‌های برافکن مثل آی او تی، بیگ دیتا، شبیه سازی، ‌رایانش ابری، امنیت سایبری، یکپارچه سازی سیستم‌ها و ربات‌های خودکار، از جمله تکنولوژی‌های برافکنی هستند که سرنوشت زندگی بشر را بنیادی عوض می‌کنند و ما باید خود را برای این تکنولوژی‌ها آماده کنیم.

وی می‌افزاید: خوشبختانه در این زمینه سازمان آموزش فنی و حرفه ای تغییر رویکرد خوبی داشته و به این سمت حرکت کرده است. هم اکنون 31 مجتمع فناوری و نوآوری دانش بنیان مهارت محور را در 31 استان کشور برنامه‌ریزی کرده‌ایم که از طریق تبدیل یک مرکز مهارتی در هر استان عملیاتی می‌شود چون ما 640 مرکز داریم و بنا داریم در هر استان با کمک پارک علم و فناوری دانشگاه مادر آن استان این کار را انجام بدهیم و به مجتمع فناوری و نوآوری مهارت بنیان و مهارت محور تبدیل کنیم.

رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور ادامه می‌دهد: خوشبختانه اولین مجتمع را با دانشگاه تهران در میدان بهمن کلید زده‌ایم. کاری که قرار است انجام شود این است که پیوست مهارتی برای فعالیتهای دانش بنیان تهیه می‌کنند و ما به آنها مجوز آموزشگاه نوع الف می‌دهیم که به هر فردی داده نمی‌شود. آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای که در سطح شهر می‌بینید از نوع دال هستند. نوع الفی‌ها در واقع خودشان از نوع سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای مینیاتوری هستند و این امکان را دارند که خودشان استاندارد آموزشی و محتوای آموزشی تهیه و دوره‌ها را اجرا کنند و بعد با کمک سازمان و زیرنظر سازمان، ارزشیابی را هم در همان رشته‌ای که خودشان سرآمد هستند، انجام بدهند.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در عین حال می‌افزاید: در بحث دانش بنیان درصدد هستیم به شتاب دهنده‌ها و پارک‌های علم و فناوری که با ما همکاری می‌کنند، مجوز نوع الف بدهیم تا پیوست مهارتی را برای فعالیت‌های دانش بنیان ایجاد کنند. این کار یک انقلاب عظیم ایجاد می‌کند. نکته مهم این است که مقام معظم رهبری فرمودند که امسال سال "تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین" است. 

در نگاه اول به نظر می‌رسد که این شعار با تناقض همراه باشد چون خیلی از فعالیت‌های دانش بنیان، شغل‌ها را از بین می‌برند ولی در باطن قضیه اشتغال انبوه ایجاد می‌کنند. مثلاً وقتی یک نرم افزار گوشی، طراحی و ساخته می‌شود که صحبت را به متن تبدیل می‌کند یعنی هزاران نفر تایپیست از گردونه کنار می‌روند چون یک متن ظرف چند ثانیه خوانده می‌شود ولی از محل به روز شدن آن شغل، مشاغل جدید دیگری شکل می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: آن چیزی که از طریق فعالیت‌های دانش بنیان اشتغال انبوه ایجاد می‌کند، حلقه مهارت‌های دانش بنیان نام گذاری کرده ایم؛ بنابراین در مرحله اول شرکت‌های دانش بنیان، استارتاپ‌ها و هسته‌های فناور در پارک‌ها هستند که نوآوری و اختراعاتی دارند، خلاقیت‌هایی به خرج می‌دهند و تکنولوژی‌های دانش بنیان را عرضه می‌کنند که کم کم جایگزین شغل‌های موجود می‌شوند.

حسینی نیا می‌افزاید: کاری که در سازمان کرده‌ایم، این است که حلقه دومی دور آنها ایجاد کنیم که همان تربیت افراد ماهر برای عملیاتی کردن فعالیت‌های دانش بنیان است. مثلاً شرکتی دانش بنیان یک تکنولوژی را ایجاد کرده که باید در مقیاس انبوه تولید شود و نیاز به نصب و راه اندازی و بازاریابی و فروش دارد. 

برای این موارد باید آدم ماهر تربیت کنیم و اینجا است که اشتغال انبوه می‌تواند به وجود آید و شعار سال محقق شود؛ لذا معتقدم شعار سال را می‌توان از طریق فعالیت‌های مهارتی دانش بنیان عملیاتی کرد و سازمان آموزش فنی و حرفه ای در این مسیر رکن رکین این فعالیت خواهد بود.

 تنها راه خوشبختی جوانان، رفتن به دانشگاه نیست

رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود از تلاش برای نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی می‌گوید و تاکید دارد که تنها راه خوشبختی جوانان رفتن به دانشگاه نیست.

وی می‌گوید: ما نیاز داریم که فرهنگ مهارت آموزی را در کشور تبدیل به معارف عمومی کنیم و خانواده‌ها و جوانان را به این باور برسانیم که در کلان قضیه دانشگاه رفتن تنها راه و مسیر خوشبختی جوانان نیست چه بسا برای خیلی‌ها راه نیست و آنها را به بیراهه می‌بریم. امیدوارم بتوانیم این باور را ایجاد کنیم و فرهنگ مهارت آموزی را در نسل جوان گسترش دهیم و روزی برسد که دیگر هیچ فرد و جوانی در انتظار استخدام در دستگاه دولتی نماند.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مقایسه ای بین جمعیت ژاپن و کارمندان در ایران دارد و می‌گوید: کشور ما مثل ژاپن جمعیت دارد ولی دولت ما دو برابر ژاپن کارمند دارد، با این نگاه مثل این است که هر کارمند ایرانی با یک چهارم ظرفیت بهره وری یک کارمند ژاپنی مشغول کار است و دولت، دولت فربه و زمین گیری شده است از این رو معتقدم باید شرایطی فراهم کنیم که جوانان و خانواده‌ها به این باور برسند که تنها راه دانشگاه رفتن نیست و استخدام دولتی محدودیت‌های خاص خودش را دارد و چه بسا نشدنی باشد. حیف است که در انتظار رفتن سرکار دولتی بهترین روزها و ایام جوانان ما به هدر برود. ما باید آنها را به مهارتهای روز مجهز و توجه آنها را به درآمدی که افراد ماهر در تمام دنیا دارند، ‌ جلب کنیم.

 شناسایی 472 شغل مهارت محور کم سرمایه بر

حسینی نیا در ادامه از شناسایی 473 نوع شعل مهارت محور کم سرمایه بر خبر داده و می‌گوید: در حال حاضر 472 نوع شغل را شناسایی کرده‌ایم که بین یک تا 10 میلیون تومان سرمایه می‌خواهد. ابزار دست یک استاد آینه کار، خط کش و گونیا است ولی سرمایه اصلی او مهارتش است. 

ما در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای برای فردی که از هنر و مهارت آینه کاری چیزی نمی داند 800 ساعت آموزشی در نظر گرفته‌ایم که 650 ساعت آن عملی و 150 ساعتش نظری است و او تبدیل به یک استاد کار آینه کار می‌شود که به راحتی می‌تواند ماهانه 20 میلیون تومان درآمد داشته باشد.

رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در پاسخ به این پرسش که آیا با یک میلیون تومان حقیقتا می‌توان یک شغل ایجاد کرد؟ اینطور توضیح داد: زمانی مطرح شد که با یک میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد که خیلی سرو صدا به پا کرد و خیلی افراد به باورشان نمی آمد. من می‌گویم اگر یک تکمله به آن بزنیم این حرف درست است یعنی با یک میلیون تومان به شرط داشتن مهارت می‌توان شغل ایجاد کرد.

وی می‌افزاید: هم اکنون 11 میلیون پاکستانی که دوره‌های آموزش فنی و حرفه ای دیده‌اند در کشورهای حاشیه خلیج فارس مشغول کارند و سالانه 22 میلیارد دلار آمریکا پول وارد پاکستان می‌کنند. 

این رقم معادل کل صنعت پتروشیمی ما یا به اندازه فروش نفت ما در برخی سالها است بنابر این اگر جوانان مهارت و استعداد داشته باشند به راحتی می‌توانند جذب بازار کار شده و برای خود درآمدزایی کنند.

 تربیت و صدور نیروی ماهر از طریق کاریابی‌های مجاز

معاون وزیر کار در پایان از کشورهای آفریقایی به "بهشت افراد ماهر" تعبیر کرده و می‌گوید: افراد به شرط داشتن مهارت و یادگیری زبان انگلیسی می‌توانند در کشورهای آفریقایی اشتغال به کار و درآمد خوبی داشته باشند. ما از طریق کاریابی‌های مجاز، بحث تربیت نیروی ماهر و صدور نیروی کار ماهر را دنبال خواهیم کرد که فرصت بسیار خوبی است تا از این طریق بخشی از نیازهای جوانان به اشتغال را پاسخ بدهیم. ما معتقدیم که هیچ ایرانی به شرط داشتن مهارت نباید بیکار و فاقد شغل بماند.