فرصتی برای تقویت همگرایی اوراسیا

در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که روزهای 24 و 25 شهریورماه جاری به میزبانی شهر تاریخی سمرقند ازبکستان برگزار شد، عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان اعلام شد.

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مناسبت عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای، با انتشار مقاله ای در پایگاه اینترنتی شبکه ملی « سی‌جی‌تی آن » (CGTN)چین چین نوشت:

در دنیای امروز که غرب و شرق مفهوم سنتی خود را از دست داده‌اند و به طریقی این مضامین با منطقه‌گرایی و یا حتی قاره‌گرایی جایگزین شده است، تسلط برتری‌جویی و یکجانبه‌گرایی رو به زوال می‌رود و حرکت جامعه جهانی به سوی جهانی چندقطبی و توزیع دوباره قدرت به لطف کشورهای مستقلی است که به روندهایی اجتناب‌ناپذیر بدل می‌شوند.

در چنین شرایطی، حفظ صلح و تقویت ثبات در قاره آسیا دیگر تنها یک انتخاب نیست بلکه به یک التزام تبدیل شده است. در واقع از سازمان همکاری شانگهای ( SCO) می‌توان به عنوان یکی از موفق‌ترین مثال‌های همکاری منطقه‌ای یاد کرد.این سازمان توسط گروهی از کشورهای همفکر که به دنبال حفظ نظم و هویتی جدید برای آسیا بدون دخالت قدرت‌های منطقه‌ای دیگر هستند شکل گرفته است.

بدین ترتیب سازمان همکاری شانگهای به عنوان بزرگترین سازمان منطقه‌ای جهان نقشی برجسته در پوشش دادن به بیش از 40 درصد جمعیت دنیا و تولید حدود 25 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی ایفا می‌کند. ارزش کلی تراکنش اقتصادی میان کشورهای عضو این سازمان حدود 20 تریلیون دلار است که در مقایسه با زمان تاسیس آن 13 برابر افزایش یافته است.

برپایه این مقاله از آنجا که جمهوری اسلامی ایران از گفت‌و گو، مذاکره و دیپلماسی استقبال و رویکردهای یکجانبه گرایانه را در ارتباط و تعامل با سایر کشورها نفی می‌کند و با توجه به سازگاری با اصول اساسی قانونی بین‌المللی از جمله احترام متقابل به حق حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها، تهران به عنوان هدف مهمی از سیاست خارجی برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای در اولویت قرار داده شد و این مهم در نخستین سال ریاست جمهوری « آیت الله سید ابراهیم رئیسی » تحقق یافت و ایران به عضویت این سازمان درآمد.

با درنظر گرفتن این موضوع، پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در سفر رئیس جمهوری ایران به « دوشنبه » پایتخت تاجیکستان از سوی رهبران شورای دولت‌های سازمان در سپتامبر 2021 پیروزی دیپلماتیکی بود که پیگیری ما برای رویکرد سیاست خارجی " متوازن، هوشمندانه، فغال و پویا " و تفکر " آسیای چندجانبه گرا " را به اثبات می‌رساند. این موفقیت همچنین نقطه عطفی برای در توسعه همکاری ما با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در تمامی ابعاد بین‌المللی، منطقه‌ای و دوجانبه است.

اکنون برای کشورهای عضو این سازمان زمان آن رسیده تا با استفاده از ظرفیت بزرگ و فرصت‌های همکاری چندجانبه آینده‌ای امیدبخش برای منطقه بسازند. چنین فرصت‌هایی می‌تواند به تقویت و استحکام سازمان و اعضایش در برابر چالش‌های فرهنگی، تجاری، اقتصادی، امنیتی و سیاسی بیانجامد. تسهیل سرمایه‌گذاری و گسترش همکاری اقتصادی و تجارت مشترک منجر به توسعه و امنیت پایدار در منطقه می‌شود که بدون تامین پیش نیازهای امنیتی امکان پذیر نیست. بنابراین برای تحقق این هدف، تهدیدها و چالش‌های امنیتی در منطقه از جمله شرایط بحرانی افغانستان باید به سرعت مورد توجه کشورهای همسایه و اعضای سازمان قرار بگیرد.

ظرفیت‌های قابل توجه و چشمگیر اقتصادی و مزیت‌های رقابتی در هرکدام و همه کشورهای عضو این سازمان توجه جامعه جهانی را به خود معطوف و فرصت‌های قابل توجهی برای شراکت استراتژیک و تعامل گسترده میان اعضای سازمان فراهم کرده است.

درمیان همکاری استراتژیک قطب‌های باارزش میان ایران و سازمان همکاری شانگهای می‌توان به مزیت‌های ارتباط جغرافیایی ایران که در مجاورت دو بستر بزرگ آبی یعنی دریای خزر و خلیج فارس است اشاره کرد که به اعضای این سازمان امکان می‌دهد تا از این طریق خاک جمهوری اسلامی ایران به زنجیره تامین جهانی و نقل و انتقال کالا و انرژی و سوخت به دیگر بخش‌های دنیا بپیوندند. از دیدگاه کانون نقل و انتقال و کریدورهای حمل و نقل و اتصال پروژه‌های زیرساخت‌های منطقه‌ای ایران می‌تواند نقشی مهم و حیاتی در تقویت کریدور شمال به جنوب و اتصال آسیای میانه و روسیه به هند را بازی کند. ایران در یکی از مهم‌ترین و موثرترین بخش و کریدورهای پروژه " کمربند و جاده " به نام کریدور چین-آسیای میانه و کریدور اقتصادی آسیا-غرب که پلی از شرق به غرب اورآسیاست واقع شده است. طی سال‌های گذشته این مسیر توسط راه‌آهن و جاده فعال شده است.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضوی مسئول در منطقه و جامعه جهانی از ظرفیت‌ها و توانایی‌های متعدد در راستای همکاری منطقه‌ای از جمله ثبات و امنیت پایدار، منابع غنی انرژی و جاذبه‌های یگانه گردشگری،مزیت انسجام جغرافیایی و همبستگی ملی، پیوندهای فرهنگی و تاریخی بسیار با کشورهای عضو این سازمان و کشورهای ناظر به اندازه ارزش‌های فرهنگی غنی که می‌تواند از رشد افراط‌گرایی در این منطقه جلوگیری کند، بهره می‌برد.

درمیان 10 شریک صادراتی ایران، چین، هند، پاکستان به ترتیب در رده‌های اول، پنجم و هشتم قرار دارند. چین و هند در رده‌های اول و پنجم در میان 5 شریک وارداتی اول ایران قرار دارند. در سال 2021 تجارت ایران با اعضای سازمان همکاری شانگهای از 37 میلیارد دلار گذشت که حدود 30 درصد کل تجارت خارجی ایران محسوب می‌شود. در زمان مشابه صادرات و واردات ایران با کشورهای عضو سازمان به ترتیب 20.5 و 16.5 میلیارد دلار بوده است.

تقویت و تحکیم همکاری با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای یکی از ارکان مهم سیاست خارجی رئیس جمهوری ایران به ویژه با درنظر گرفتن تقویت کریدورهای نقل و انتقال و حمل و نقل این منطقه است. ایران در کریدور شمال-جنوب مسیرها و جاده‌های امنف با ثبات و قابل اطمینانی را فراهم می‌کند و همزمان از زیرساخت‌های قابل توجه در بندرهای جنوبی به ویژه بندر چابهار بهره می‌برد. این مسائل از جمله سیاست‌های استراتژیک ایران برای توسعه و همکاری منطقه‌ای و گسترش مبادلات تجاری پویا با کشورهای همسایه است.

عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای در راستای توجه به اصول گنجانده شده در قانون اساسی انقلاب اسلامی ایران و نشانگر استقلال کشور با درنظر گرفتن منافع ملی و امنیتی با چشم انداز عزت،خرد و مصلحت است. با توجه به این مسئله سال گذشته وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران تمام ظرفیت هایش برای هماهنگی با دیگر سازمان‌های مرتبط داخلی و هئیت دبیران سازمان همکاری شانگهای به کار برد تا روند ثبت کامل و قانونی عضویت کامل در کوتاه‌ترین زمان ممکن تحقق یابد. »

در پایان این مقاله آمده است سفر آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران به ازبکستان برای شرکت در اجلاس رهبران کشورهای سازمان همکاری شانگهای فرصت‌های بسیار مهمی در جهت پیشرفت دیپلماسی اورآسیا و جمهوری اسلامی ایران به ارمغان خواهد آورد. به علاوه در این سفر تاریخی به سمرقند 19 سند همکاری مهم نیز در زادگاه رودکی پدر شعر فارسی به امضا رسید.