کشاورزی؛ محور صادرات در کردستان

تا چند سال پیش بخش زیادی از صادرات کشور را صادرات نفت و گاز تشکیل داده بود اما از برنامه سوم توسعه اقتصادی؛ توسعه صادرات غیرنفتی جزو محورهای اصلی و اولویت‌دار قرار گرفت، در این بین صادرات غیرنفتی در استان مرزی کردستان سابقه تاریخی دارد و از روزگاران گذشته یکی از فعالیت‌ها و مشاغل مردم شهرهای مرزی استان وارد کردن کالا و خارج کردن آن از طریق مرز بوده است.
به‌تدریج بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دولت‌ها تصمیم به ساماندهی مبادلات مرزی در استان کردستان گرفتند هرچند بنابردلایلی هم چون جنگ تحمیلی و حوادث بعد از آن، این کار با تأخیر انجام شد ولی با اقداماتی مانند بین‌المللی شدن مرز باشماق مریوان روند تجارت خارجی در این استان رشد پیدا کرد.
مرزهای استان، سابقه درخشانی در زمینه مبادلات تجاری ازجمله صادرات که نقش مؤثری در رونق اقتصادی کشور ایفا می‌کند، دارند در سال‌های اخیر و با همه‌گیری بیماری کرونا و تعطیلی بسیاری از مرزهای ایران، مرزهای کردستان همچنان فعال بودند.
  رشد اقتصادی بخش کشاورزی کردستان
اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کردستان به اندازه‌ای است که 25 درصد تولید ناخالص داخلی و 30 درصد اشتغال استان مربوط به این بخش است، کردستان رتبه نخست تولید گندم دیم کشور را دارد و میزان تولید این محصول استراتژیک در سال زراعی 1401-1400 در استان 818 هزار تن به ارزش 94 هزار و 70 میلیارد ریال بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 58 درصد رشد داشته است.
استان کردستان در تولید توت فرنگی هم دارای رتبه نخست در کشور است در 6 ماهه نخست سال جاری میزان تولید این محصول در استان 65 هزار تن به ارزش 16 هزار و 250 میلیارد ریال بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل هشت درصد افزایش داشته است.
در مجموع رشد اقتصادی بخش کشاورزی استان در 6 ماهه نخست سال 1401، در تولید محصولاتی شامل گندم، جو، کلزا، سیب زمینی، حبوبات و توت فرنگی در مقایسه با مدت مشابه آن در سال گذشته افزایشی بوده است.
  72 درصد صادرات کشاورزی کردستان مربوط به محصولات زراعی است
براساس ارزش دلاری، 72 درصد صادرات محصولات کشاورزی از گمرکات استان مربوط به محصولات زراعی، 13 درصد باغی، 13 درصد دامی و دو درصد هم مربوط به شیلات بوده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کردستان اظهار کرد: از ابتدای سال جاری تا پایان شهریور ماه، 252 هزار تن محصولات کشاورزی به ارزش 95 میلیون دلار از گمرکات استان به خارج از کشور صادر شده است.
پیمان اسکندری ادامه داد: در این مدت محصولات کشاورزی حدود 50 درصد از کل صادرات از مرزهای استان را به خود اختصاص داده است.
به طور میانگین روزانه بیش از یک هزار و 556 تن محصولات کشاورزی از طریق گمرکات استان به خارج از کشور صادر می‌شود که 78 درصد آن از طریق مرز بین‌المللی باشماق مریوان و 22 درصد هم از طریق مرز سیرانبند بانه انجام می‌شود.
هندوانه با 67 هزار تن، گوجه فرنگی 48 هزار تن، کاهو و کلم 24 هزار تن، خربزه 20 هزار تن، سیب زمینی 11 هزار تن، بادمجان 10 هزار تن، سیب درختی، هویج و خیار هم هر کدام با هفت هزار تن بیشترین محصولات کشاورزی صادر شده از مرزهای استان در نیمه نخست سال جاری بوده است.
  توسعه صادرات محصولات کشاورزی در استان
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی کردستان این سازمان در راستای توسعه صادرات محصولات کشاورزی، برنامه‌هایی هم چون احداث پایانه صادراتی تخصصی محصولات کشاورزی، توسعه کشت گلخانه ای محصولات صادرات محور و اجرای طرح کشت قراردادی در سطح 32 هزار هکتار اراضی آبی را در دست اقدام دارد.
اسکندری ادامه داد: اجرای الگوی کشت مبتنی بر تأمین امنیت غذایی کشور، شناسایی محصولات کشاورزی دارای مزیت ‌های نسبی صادراتی استان و معرفی صادرکنندگان و شناسایی و تقویت واحدهای تولیدی-صادراتی و تهیه بانک اطلاعاتی جامع از دیگر برنامه‌های ما برای توسعه صادرات در بخش کشاورزی است.
وی با اشاره به اینکه بررسی و پیگیری حل مشکلات و موانع توسعه صادراتی استان و ارتباط با فعالان عرصه صادرات محصولات کشاورزی استان در اولویت مدیران این سازمان قرار دارد، گفت: به‌دنبال راه‌اندازی سامانه جامع در زمینه معرفی محصولات کشاورزی و ظرفیت‌های آن هستیم.
بیشتر صادرات محصولات کشاورزی مربوط به محصولات آب بر هم چون هندوانه و خربزه است که در راستای تولید آن‌ها منابع آب و خاک زیادی صرف می‌شود و افزایش صادرات این تولیدات هم به دلیل تقاضای بازارهای خارجی که خود تمایلی به تولید این محصولات ندارند، است.
  دانش‌بنیان کردن تولید از مزرعه تا بازار
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان گفت: برای توسعه کشاورزی استان نباید بر روی محصولاتی که امروز صادرات دارند تمرکز کنیم چراکه این محصولات به طور خام از کشور خارج شده و درآمد واقعی ایجاد نمی‌کند.
حامد قادرزاده اضافه کرد: در چنین شرایطی توجه به دانش‌بنیان کردن تولید «از مزرعه تا بازار» امری ضرروی است و با این اقدام هم رشد تولید و هم افزایش صادرات در محصولاتی که بیشترین درآمد را برای استان به‌ویژه کشاورزان دارد، خواهیم داشت.
وی بر ایجاد واحدهای پس از تولید در بخش کشاورزی تأکید کرد و افزود: فرآوری و بسته‌بندی مناسب از دلایل مؤثر در افزایش صادرات محصولات کشاورزی است لذا برای رشد این بخش نیاز به حرکت و تلاش بیشتری در این مسیر داریم.
بیش از 220 واحد صنایع تبدیلی و غذایی با اشتغال‌زایی دو هزار و 150 نفر در کردستان فعال است که با توجه به ظرفیت تولید محصولات کشاورزی امکان افزایش و سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه وجود دارد.
رشد صنایع تبدیلی و اعطای تسهیلات بیشتر به آن و همچنین توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل محصولات کشاورزی افزون بر کاهش ضایعات تولیدات کشاورزی منجر به افزایش صادرات و درآمدهای ارزی بیشتر خواهد شد.
یک میلیون و 217 هزار و 38 هکتار از مساحت کردستان به اراضی کشاورزی اختصاص دارد که این میزان حدود پنج درصد اراضی کشاورزی کشور را تشکیل داده است؛ 96 درصد سطح اراضی کشاورزی استان هم به کشت سالانه محصولات زراعی و سطح آیش (بدون کشت) و چهار درصد به عبارتی 52 هزار و 670 هکتار آن هم به اراضی باغی اختصاص پیدا کرده است.
بر اساس آخرین گزارش عملکرد سالانه تولید محصولات زراعی و باغی استان که مربوط به سال 1400 است در 791 هزار و 970 هکتار زیر کشت؛ یک میلیون و 754 هزار تن محصول تولید شده و میزان برداشت محصولات باغی هم 443 هزار تن بوده است.
از 791 هزار و 970 هکتار اراضی زیر کشت محصولات زراعی استان 87 درصد دیم و فقط 13 درصد آن آبی است سالانه هم حدود 211 هزار و 268 هکتار از اراضی دیم به ویژه در شرق، شمال شرق و شمال استان به طور آیش در تناوب زراعی قرار می‌گیرد.
79 درصد از سطح زیرکشت محصولات زراعی استان سالانه به غلات، 13 درصد حبوبات، پنج درصد به علوفه و سه درصد دیگر به سایر محصولات زراعی اختصاص پیدا می‌کند.