ورود مهدویت‌پژوهی؛ تطورات و آسیب‌ها به بازار نشر

کتاب «مهدویت پژوهی؛ تطورات و آسیب ها» اثر حسین الهی نژاد است که به همت پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در 331 صفحه منتشر شد.

مهدویت پژوهی در حوزه پژوهشی و آموزشی با دو رویکرد تطورشناسی و آسیب شناسی تبیین و تحلیل می‌شود. مهدویت، در حوزه پژوهش، با عزیمت‌های چهارگانه «طلوع اسلام تا پایان غیبت صغری»، «غیبت کبری تا شروع مکتب سامرا»، «مکتب سامرا تا شروع مکتب امام خمینی(ره)» و «مکتب امام خمینی(ره) در چهار دهه» تطورشناسی و آسیب شناسی می‌شود.

مهدویت در حوزه آموزش و آکادمیک با طرح دو موضوع «دانش بودن مهدویت پژوهی» و «ساختار و فضای آموزشی مهدویت پژوهی» مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.

  ساختار اثر

کتاب حاضر در سه بخش و 10 فصل تألیف شده است؛ در بخش اول این اثر در چهار فصل به مباحثی از جمله آسیب شناسی مهدویت پژوهی، تطورشناسی مهدویت پژوهی، و شکل گیری حوزه مطالعاتی مهدویت پژوهی پرداخته شده است.

همچنین، در این بخش گونه‌ها و مبانی آسیب شناسی مهدویت پژوهی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که در این راستا، الگو و گونه شناسی آسیب‌های مهدویت پژوهی تبیین شده و آسیب پذیر بودن حوزه مهدویت پژوهی از نظر موضوع و مبانی و روش تشریح شده است.

در دومین بخش از این کتاب به «وضعیت سنجی مهدویت پژوهی در حوزه پژوهش» پرداخته شده که در این راستا به پژوهش‌های مهدوی در دوره‌های چهارگانه تاریخی و تطورات تاریخی مهدویت در مقاطع چهارگانه اشاره شده است.

این بخش در چهار فصل نگارش یافته است؛ در فصل اول که به «زمان حضور ائمه(ع) تا دوران غیبت صغری» می‌پردازد، کمیت منشورات مهدوی و کیفیت و آسیب شناسی منشورات مهدوی بیان شده است.

دومین فصل از کتاب حاضر مربوط به «دوره شروع غیبت کبری تا پایان قرن سیزدهم» بوده که در این فصل کمیت آثار مهدوی و کیفیت شناسی مکتوبات مهدوی (ضعف‌ها و قوت ها) تشریح شده است.

نویسنده در فصل سوم به «دوره مکتب سامرا» می‌پردازد که در این راستا، مرجعیت و جایگاه اجتماعی میرزای شیرازی، هجرت میرزای شیرازی از نجف به سامرا، حضور بی شمار شاگردان میرزای شیرازی در سامرا، منشورات مستقل مهدوی در مکتب سامرا و همچنین حضور پر رنگ مرجعیت در صحنه (تحریم تنباکو) تبیین شده است.

در چهارمین فصل از بخش دوم که به «دوره مکتب امام خمینی(ره)» اختصاص یافته، ابتدا رابطه مهدویت با انقلاب اسلامی ایران تبیین شده و سپس به مهدویت به عنوان عقبه تئوریک نظریه ولایت فقیه اشاره می‌شود و در ادامه، ضمن بیان پیشینه بحث ولایت فقیه، مهدویت به عنوان پارادایم و روح حاکم بر انقلاب اسلامی ایران شناخته شده است.

در ادامه این فصل، به مقبولیت انقلاب اسلامی به واسطه منتظران پرداخته شده و نهضت امام خمینی(ره) و تشکیل حکومت اسلامی برای زمینه سازی ظهور مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در ادامه به دیدگاه امام خمینی(ره) در خصوص اختیاری بودن ظهور اشاره می‌شود و ضمن بیان توسعه کمی و کیفی مطالعات مهدویت در نظام جمهوری اسلامی، آسیب شناسی مهدویت با رویکرد پژوهشی تشریح شده است.

در سومین و آخرین بخش از این کتاب، در دو فصل «وضعیت سنجی دانش و آموزش مهدویت پژوهی» پرداخته شده است؛ در دو فصل «وضعیت سنجی دانش مهدویت پژوهی» بررسی شده که در این فصل، دلایل و علل شکل گیری دانش مهدویت پژوهی، دانش مهدویت پژوهی در قالب گرایش و رشتگی و چند رشتگی با رویکرد پسینی و پیشینی، و آسیب شناسی در حوزه دانش مهدویت پژوهی تشریح شده است.

نویسنده در دومین فصل از این بخش به «وضعیت سنجی ساختار آموزشی مهدویت پژوهی» می‌پردازد و به بیان مباحثی در خصوص تعریف مقاطع مختلف تحصیلی برای مهدویت پژوهی و آسیب شناسی ساختار آموزشی مهدویت پژوهی اشاره کرده است.

برشی از اثر

 مهدویت؛ عقبه تئوریک نظریه ولایت فقیه

نظام جمهوری اسلامی ایران با وجود اسلام مشروعیت و با اقبال مردم مقبولیت پیدا می‌کند و در جامعه اجرا می‌شود. اسلامیت و مشروعیت انقلاب اسلامی ایران به واسطه مهدویت که عقبه تئوریک نظام است، در قالب نیابت عام توجیه می‌شود. مقوله نیابت که از جمله مقولات مهم و تأثیرگذار در زندگی فردی و اجتماعی شیعیان است، به صورت نیابت خاص و عام تقسیم می‌شود.

غیبت و پنهان زیستی امام زمان(عج) که بیانگر شکل گیری دوران غیبت است، نشان دهنده دو نوع غیبت کوتاه و بلند است که در غیبت کوتاه نیابت خاص و در غیبت بلند نیابت عام مطرح است.

به‌طور کلی در عصر غیبت که دو نوع غیبت کوتاه و بلند و نیز دو نوع نیابت خاص و عام دارد، اندیشه مهدویت توجیه گر ایدئولوژی آن است؛ خصوصاً دوران غیبت بلند که غیبت امام زمان(عج) در آن به صورت کامل تحقق پیدا کرده و مدت زمان آن طولانی است و با عدم معرفی نایب خاص، نیابت عام و ولایت فقها مطرح است. بالأخص در دوران معاصر با شکل گیری انقلاب اسلامی ایران که نظریه ولایت فقیه و بحث ولی فقیه را در جامعه اجرایی و عملیاتی کرده، ضرورت تبیین بحث اندیشه مهدویت به عنوان عقبه تئوریک نظام مقدس اسلامی دو چندان است.