|
آمار چاقی و اضافه‌وزن از آن دسته مشکلات رو به رشد در جهان است؛ این بیماری، بیش از یک میلیارد نفر ازجمله 650 بزرگسال، 340 میلیون نوجوان و 39 میلیون کودک در سراسر جهان را درگیر کرده است. این تعداد همچنان در حال افزایش است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که تا سال 2025، تقریباً 167 میلیون نفر-بزرگسال و کودک- به دلیل اضافه‌وزن یا چاقی مفرط، سلامت کمتری خواهند داشت.
این روزها اضافه‌وزن و چاقی، به دغدغه بسیاری از افراد جامعه تبدیل شده که حتی گاهی این مسئله سبب بروز مشکلات روحی و جسمی نیز می‌شود. پیدا نکردن لباسی که سایزش مناسب باشد یا نداشتن توانایی برای انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش‌ها، مواردی نیست که به‌راحتی بتوان از کنار آن‌ها گذشت. متأسفانه در چند سال اخیر، این دغدغه‌ها باعث شده تا عده‌ای از هر راه غیراصولی اقدام به کاهش وزن کنند؛ برخی به خوردن داروها و قرص‌های لاغری مختلف روی می‌آورند و بعضی دیگر، از شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های نامعتبر رژیم لاغری دریافت می‌کنند، رژیمی که می‌تواند سلامت افراد را نیز به خطر بیندازد. با این رژیم‌های سخت و غیراصولی اتفاقاتی در بدن رخ می‌دهد که دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنازندگی به بررسی آن‌ها می‌پردازد.
رژیم فوری، بدن را در وضعیت قرمز قرار می‌دهد
کاهش بیش از نیم تا یک کیلوگرم در هفته کاهش وزن سریع است که اگرچه می‌تواند جذاب و وسوسه‌انگیز باشد اما این رژیم‌های سخت روش مناسبی برای کاهش وزن نیستند و عوارض جبران‌ناپذیری را برای بدن به همراه دارند. دکتر مظهری بابیان اینکه رژیم سخت، سوخت‌وساز بدن را به چالش می‌کشد، توضیح می‌دهد: «ما یک تعادلی در سیستم‌های بدن داریم که اگر بدن را تحت‌فشار قرار دهیم، سیستم حفاظتی و ایمنی بدن که به محافظت در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند، عملکردش را از دست می‌دهد؛ به‌عنوان‌مثال، بیماری چاقی ناشی از عدم تعادل دریافت و مصرف انرژی است که به‌طور خزنده‌ای پیشرفت می‌کند و نه‌تنها عملکرد ارگان‌های بدن را برهم می‌زند بلکه باعث بیماری جسم و افسردگی روح می‌شود.»
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی ادامه می‌دهد: «اگر ما بخواهیم برای مبارزه با چاقی که حاصل زمان بسیار طولانی عدم تعادل دریافت و مصرف انرژی است، سریعاً اقدام کنیم، وزن و سایز بدن خیلی سریع پایین می‌آید اما این تغییر وزن به مفهوم دستیابی به‌سلامتی تلقی نمی‌شود چون با فشار ناشی از یک رژیم سخت و گرسنگی، بدن در وضعیت قرمز قرار می‌گیرد.»
مظهری می‌گوید بدن در برابر رژیم غیراصولی و فوری عکس‌العمل نشان می‌دهد: «وقتی ما یک‌مرتبه بدن را در مقابل گرسنگی قرار می‌دهیم، با این کار باعث می‌شویم ویتامین‌ها و مواد معدنی حیات‌بخش و آنتی‌اکسیدان‌های کافی به بدن نرسد؛ در چنین شرایطی بدن شروع به عکس‌العمل می‌کند.»
او با اشاره به اولین عکس‌العمل بدن در برابر رژیم سخت می‌گوید: «با رژیم سخت، 30 تا 35 درصد سوخت بدن کاهش می‌یابد؛ در قبال این کاهش انرژی، بدن برای آنکه بتواند به مدت طولانی زنده بماند و انرژی لازم جهت فعالیت‌های حیات‌بخش غیرارادی را در اختیار قلب، مغز، غدد درون‌ریز و تنظیم حرارت بدن قرار دهد، شروع به استفاده از گلیکوژن (انرژی ذخیره بدن) می‌کند. مصرف این انرژی ذخیره، خیلی سریع منجر به تحلیل و ضعف عضلات می‌شود.»
هر کاهش وزنی سلامت ساز نیست
اغلب افراد زمانی که تصمیم می‌گیرند وزنشان را کاهش دهند، هرروز وزن و سایزشان را چک می‌کنند و روزشماری می‌کنند تا هرچه سریع‌تر به وزن ایده آلشان برسند اما کاهش وزن سریع و غیراصولی عوارض و آسیب‌هایی دارد که دکتر مظهری دراین‌باره می‌گوید: «فردی که به‌سرعت در هفته چند کیلو لاغر کند و تا 15-10 کیلو به لاغری ادامه دهد، به تدریج با پیر شدن چهره، از دست دادن تراکم استخوان‌ها و تحلیل عضلات مواجه خواهد شد اما این نتیجه چون در زمان طولانی‌تری نسبت به آثار ملموس کاهش وزن و سایز رخ می‌دهد، این افراد از رژیم‌های سخت استقبال می‌کنند اما در بلندمدت نه‌تنها پیری صورت دیگر قابل بازگشت نیست بلکه افراد را به کم‌خونی‌هایی دچار می‌کند که گاهی قابل‌درمان نیست.»
برای جلوگیری از کاهش ناسالم در میزان متابولیسم، مظهری توصیه می‌کند که دریافت کالری هرگز نباید به کمتر از 1000 کالری در روز محدود شود: «کاهش 250، 500، 750 تا 1000 کالری در روز منجر به کاهش وزن یا کاهش سایز متعادل و متناسب 1، 2، 3 و 4 کیلو وزن در ماه می‌شود که البته این برای همه افراد تعمیم پیدا نمی‌کند، به دلیل آنکه افراد باید بر اساس سن، جنسیت و وضعیت فیزیولوژیکی، رژیم متناسب با زمان حالشان را دریافت کنند.»
بهترین رژیم غذایی برای کاهش وزن سالم چیست؟
وقتی صحبت از کاهش وزن می‌شود، توصیه‌های زیادی وجود دارد. مجلات، کتاب‌ها و وب‌سایت‌ها وعده می‌دهند که با ارائه روش‌های اصولی و دستورات خاصی می‌توانند فرد را به هدف اولیه و اصلی یعنی لاغری برسانند؛ برخی کلید لاغری را کمتر غذا خوردن و بیشتر ورزش کردن می‌دانند، برخی دیگر تنها راه‌حل را حذف چربی می‌دانند و عده‌ای دیگر حذف کربوهیدرات‌ها را تجویز می‌کنند؛ اما در لابه‌لای این‌همه نسخه برای کاهش وزن، کدام روش برای کاهش وزن سالم توصیه می‌شود؟
مظهری در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «حقیقت این است که هیچ راه‌حل ثابتی برای کاهش وزن سالم و دائمی وجود ندارد. چیزی که برای یک فرد مؤثر است ممکن است برای شما مفید نباشد، زیرا کاهش وزن در هر فرد سیگنال زمانی مخصوصی دارد و علاوه بر این، چاقی، سن، جنسیت و وضعیت فیزیولوژیکی افراد باید بررسی شود.»
این متخصص رژیم‌درمانی ادامه می‌دهد: «چاقی انواع و اقسام دارد؛ یک فرد چاق برای دریافت رژیم، قبل از هر چیز باید موردبررسی قرار بگیرد که آیا چاقی به دلیل زمینه ژنتیکی وارثی است؟، آیا غدد درون‌ریز فعال است؟، آیا فرد کم‌کاری تیروئید دارد یا خیر؟، آیا در رابطه با مواد غذایی که تغذیه روزمره آن‌ها را تشکیل داده، تناسب لازم بین رشد مغذی‌های لازم مثل پروتئین‌ها، چربی‌ها، قندها و تعادل فیزیولوژیکی حفظ شده یا خیر؟»
به اعتقاد مظهری، مسئله لاغر کردن هم علم است و هم هنر: «متأسفانه برخی افراد ناکارآمد و سودجو سعی می‌کنند بدون هیچ‌گونه دانش لازم در این زمینه، با تکلیف کمک لاغری‌ها سود کلانی به دست آورند و سلامت جسمی و روحی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. این‌ها جز خیانت به مراجعه‌کنندگان هیچ کمکی به انجام نمی‌رسانند.»
اسلیو معده برای لاغری به چه افرادی توصیه می‌شود؟
به گفته مظهری، چاقی یک بیماری خزنده‌ای است که با تجمع بیش‌ازحد یا غیرطبیعی چربی می‌تواند سلامتی بدن را مختل کند. تعریف چاقی در پزشکی برحسب شاخص توده بدنی (BMI) محاسبه می‌شود، یک فرمول که در آن وزن به واحد کیلوگرم، تقسیم‌بر مجذور (توان دوم) قد به واحد متر می‌شود.
مظهری می‌گوید افراد دارای BMI 40 یا بالاتر دچار ابتلا به چاقی‌های کشنده هستند که ریسک چاقی در این افراد بالاتر از عمل اسلیو معده است: «طبق پروتکل درمان تا زمانی که فرد بتواند بدون تهاجم، روند افزایش وزن را پیشگیری یا درمان نماید، باید این روند را به گونه‌ای پشت سر بگذارد که به مسئله یویو افکت و بازگشت چاقی پس از کاهش وزن دچار نشود اما اگر ریسک و خطرات چاقی برای ادامه زندگی بیشتر باشد، در این صورت جراحی آخرین اقدامی است که باید انجام شود.»
توصیه جدی به مراجعان اسلیو معده
مظهری عمل اسلیو معده را برای کسانی که نیاز به عمل ندارند، پرخطر می‌داند و می‌گوید: «با برداشته شدن قسمتی از معده، اشتها کم می‌شود و این باعث لاغری خواهد شد اما این عمل جراحی در بلندمدت عوارضی خواهد داشت؛ حتی اگر اسلیو به شیوه درست و اصولی انجام شود، این عمل در بلندمدت برای افرادی که نیاز به عمل نداشته‌اند، اثرات تخریبی همچون انسداد دستگاه گوارش، فتق، رفلاکس معده و... را به همراه خواهد داشت.»
این متخصص رژیم‌درمانی ادامه می‌دهد: «افراد داری BMI 40 یا بالاتر که نیاز به عمل اسلیو معده داشته‌اند، چنانچه تحت نظر جراحان و متخصصان باتجربه این عمل را انجام دهند، می‌توانند با رعایت اصول تعادل و تنوع و کنترل دائمی سال‌های طولانی عمر کنند اما این دسته افراد هم چنانچه رفته‌رفته به پرخوری بپردازند، وزن به حالت قبل از عمل برمی‌گردد.»
مظهری توصیه می‌کند: «افراد قبل از اقدام به عمل اسلیو حتماً با چند متخصص باتجربه و قابل‌اطمینان مشورت کنند و درنهایت اقدام به این عمل نمایند.»
دمنوش‌ها تأثیری در لاغری ندارد
متأسفانه با افزایش تقاضا برای کاهش وزن، برخی افراد سودجو با تبلیغات فریبنده به مردم وعده لاغری چند کیلویی در عرض یک هفته یا یک ماه را می‌دهند؛ مظهری دراین‌باره می‌گوید ازنظر علمی، کاهش وزن با دمنوش امکان‌پذیر نیست: «دمنوش‌ها کاری جز افزایش ادرار و دفع آب بدن ندارند و مقداری از دمنوش‌ها تغییراتی در سوخت انجام می‌دهند. همچنین نتیجه‌ای که از دمنوش‌ها حاصل می‌شود، ناپایدار است و چنانچه بر اساس اصول صحیح استفاده نشود حتی می‌تواند بیماری‌زا باشد.»
مظهری به‌منظور تأیید رد تأثیر دمنوش در لاغری می‌گوید: «آمریکا بزرگترین محققان تغذیه را دارد و 60 درصد از افراد این کشور دچار چاقی‌های قابل‌توجهی هستند که در سال چندین هزار میلیارد دلار خرج درمان این افراد می‌شود؛ مسلماً اگر دمنوش تأثیری در لاغری داشت، این کشور پیشتاز در این مسیر بود؛ پس دمنوش هیچ تأثیری در لاغری ندارد و در این خصوص توصیه می‌کنم به‌هیچ‌عنوان برای درمان لاغری فریب افراد سود جود در تبلیغ دمنوش‌ها را نخورید.»
این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی در پایان تأکید می‌کند: «برای کاهش وزن، از رژیم‌های غذایی خودسرانه و غیرعلمی اجتناب کنید و برای دریافت برنامه رژیم لاغری حتماً با یک متخصص تغذیه باتجربه و دلسوز مشورت کنید چون متخصصان تغذیه اغلب با بررسی مسائل پزشکی که ممکن است بر وزن تأثیر بگذارد، اقدام به ارائه برنامه غذایی می‌کنند و بررسی مسائل پزشکی و جسمی می‌تواند به روند کار برای کاهش وزن سالم و برگشت‌ناپذیر کمک کند.»
|
