چگونگی انتقال آب از عمان به استان‌های کم‌آب

انتقال آب به مناطق کویری کشور مدت‌هاست که مطرح شده؛ طرح‌های انتقال آب از دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی مدافعان و مخالفانی دارد اما در دولت سیزدهم انتقال آب با جدیت در حال پیگیری است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز یکی منتقدان انتقال آب بود که گفت: انتقاد بر «انتقال آب» درون حوضه کشوری بود که دولت سیزدهم هم پای این مسئله ایستاده و انجام نمی‌شود اما مسئله مهم انتقال آب از منابع اقیانوسی و دریایی است و کشور ما در شرایطی قرار دارد که این کار باید انجام شود. ما موضوع انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به داخل کشور به‌خصوص به سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و تا حدودی خراسان جنوبی را داریم. این آب به دلیل کیفیت مناسب دریای عمان نسبت به خلیج فارس و کاهش هزینه‌ها از این دریا انتقال خواهد یافت. البته از جنبه‌های شاخص‌های محیط زیستی نیز موضوع را بررسی می‌کنیم تا برای بوم زیست اتفاقی نیفتد.
  اصرار به «انتقال سردرگم» آب در کشور
سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست درباره انتقال آب از دریای عمان اظهار کرد: با توجه به کاهش منابع آب در بسیاری از نواحی نیمه‌خشک کشور و تأمین یکپارچه آب مورد نیاز، وزارت نیرو در راستای تحقق اهداف مفاد ماده 21 قانون توزیع عادلانه آب مبنی بر تأمین، توزیع و بهره‌برداری منابع آب برای کشور، انتقال مصنوعی آب به مناطق مورد نیاز کشور را به‌عنوان یک راهکار مناسب تلقی می‌کند.
ایرج حشمتی ادامه داد: در برخی مواقع عملیات مهندسی اینگونه طرح‌های گسترده و در قالب ایجاد تأسیسات انحراف مسیر، تونل‌ها، پمپاژ و مخازن در دستور کار بوده است. این طرح‌ها در مواردی که با هدف تأمین آب درون حوضه‌ای همراه باشد با رعایت روش‌های مدیریتی مناسب و اتخاذ تمهیدات و ملاحظات محیط زیستی پروژه برای تأمین آب مورد نیاز مردم قابل اجراست.
وی اضافه کرد: چنانچه مراتب تأمین آب از طریق انتقال آب بین حوضه‌ای باشد، گروه‌های مختلف ذی‌نفع و جوامع محلی شرایط زیست محیطی مبدأ و مقصد طرح را متأثر می‌کند و پیامدهای اجتماعی ویژه‌ای را نیز به‌همراه خواهد داشت.
وی ادامه داد: ازجمله این آثار و پیامدها می‌توان به آثار دامنه‌دار بیوژئوشیمیایی که پیش‌بینی آن‌ها دشوار است، اشاره کرد، همچنین در جریان ارزیابی هزینه، منفعت، مشکلات و فواید ملموس و ناملموس به‌همراه دارد که شناخت و حل آن‌ها دشوار است.
این مسئول افزود: این طرح گزینه‌های دیگر مثل جایگزینی جریان مجازی آب به جای جریان فیزیکی را در نظر نمی‌گیرد همچنین موجب ایجاد حساسیت در بین جوامع تأثیرپذیر می‌شود و پیامدهای سیاسی در پی دارد. باوجود موارد مطروحه و عدم قطعیت علمی هزینه‌های زیاد و پیامدهای بالقوه محیط زیستی، برخی سیاستمداران چنین طرح‌هایی را امکان‌پذیر می‌دانند.
حشمتی ادامه داد: در سال 1978 کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی در دهمین کنگره خود در آتن، معیارهایی را برای طرح‌های انتقال آب پیشنهاد کرده است که طبق این پیشنهادها، نیازهای کنونی و آینده حوضه صادر کننده به‌طور کامل باید تأمین شود، نیاز حوضه واردکننده آب باید به حداقل برسد، آثار نامطلوب ناشی از انتقال آب در حوضه صادر کننده آب، تغییرات در رژیم هیدرولوژیکی همچنین منافع زیبا شناختی و انسانی آب و املاک و اراضی تحت تاثیر باید به حداقل رسانده شود.
وی افزود: برای اجرای اینگونه طرح‌ها، ارزش‌های بنیادی نظیر عدالت، تصمیم‌گیری مشارکتی، پایداری و پاسخگویی در انجام مطالعات ارزیابی باید مد نظر قرار گیرد و در عین حفظ یکپارچگی اکولوژیکی زیست محیطی و هیدرولوژیکی طراحی و مدیریت شوند.
سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به معیارهای ارزیابی طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای اشاره کرد و گفت: این آب‌ها باید برای تأمین مصارف شرب باشد. منطقه دریافت‌کننده با کم‌آبی روبه‌رو باشد آنچنان که با سایر اقدامات مرتفع نشود همچنین منابع آب مبدا کافی باشد و هر گونه خسران به آن جبران شود.
حشمتی در پایان گفت: ازجمله دیگر معیارها این است که هیچگونه خسارت اساسی زیست‌محیطی به مبدأ و مقصد وارد و هیچگونه اختلال اساسی، اجتماعی، فرهنگی در مبدأ و مقصد ایجاد نشود. منافع انتقال آب باید میان مبدأ و مقصد عادلانه تقسیم شود و حکمرانی خوبی صورت پذیرد و برای انجام طرح از دانش مطمئن استفاده شود؛ همچنین پایداری طرح از جنبه‌های مختلف اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی ارزیابی شود و پاسخ قابل قبولی داشته باشد. این معیارها مبنای تصمیم‌گیری مطالعات ارزیابی طرح‌های مذکور برای صدور تأییدیه محیط زیستی است.