|
یلدا که آن را پشت سر گذاشتیم مراسمی است که در نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال برگزار می‌شود. این جشن مربوط می‌شود به ایزد مهر که شب زایش و تولد این ایزد است. این مراسم بعد از هزاران سال هنوز باقی است و در ایران با نام شب چلّه برگزار می‌شود.
انار در آیین زرتشت هم مقدس بود و زرتشتیان در مناسک خود از آن بهره می‌بردند. در فرهنگ ایرانی نیز، انار را از جنس مونث می‌دانستند که رمز و نشانۀ جاودانگی و باروری است.
بشر از همان زمان که به هستی خود و نیازهایش پی برد و درصدد رفع آنها برآمد و متوجه دنیای پیرامونش شد با مفاهیم گل و گیاه و درخت آشنا شد. چنانکه از تفاسیر اسلامی برمی‌آید آدم و حوا در پی وسوسه شیطان و نافرمانی از خدا و خوردن دانه گندم یا سیب از بهشت رانده می‌شوند.
گویی آدمی با بیرون شدن از بهشت جهالت بسوی معرفت تدریجی گام بر می‌دارد و در این مسیر متوجه گیاهان و جانوران از منظری ژرف‌تر می‌شود. گل‌ها و گیاهان از خاک برمی‌آیند و به خاک بر میگردند. شاید همین همذات- پنداری سبب شده باشد که او گیاهان را همچون خود دارای قدرتی خاص دانسته و بخاطر ویژگی‌ها و خواص عجیب آنها، آنان را شایسته تقدس نیز بداند.
انار از دیدگاه اساطیر و باورهای عامیانه بررسی شده و بازتاب آن در آیین‌ها و فرهنگ ایران زمین تبیین می‌گردد، سپس جایگاه و کاربرد آن در پهنه ادب فارسی مورد مداقه قرار می‌گیرد.
انار جایگاه خاصی در ادب و هنر فارسی دارد و در فرهنگ‌های مختلف، نماد فراوانی، برکت و جاودانگی است و شاید همین امر یکی از دلایل جایگاه ویژه آن نزد ایرانی‌ها خصوصا در مناسبتی مانند شب یلدا باشد.
انار به افسانه‌های ایرانی نیز راه یافته است و دنیایی از واقعیات و خیالات را به همراه خود دارد. دختر شاه پریان از میوهٔ درخت درخت انار بیرون می‌آید.
انار بخاطر دانه‌های فراوان، نشانه باروری است و براساس یک سنت کهن که در میان برخی اقوام رایج می‌باشد، عروس، اناری بر زمین می‌اندازد تا بترکد و دانه هایش روی زمین پخش شود.
تعداد دانه‌های پخش شده نمایانگر این است که او چند فرزند به دنیا خواهدآورد. همچنین زرتشتیان در آیین پیوند همسری دختران و پسرانشان، با آرزوی باروری و بچه دار شدن به آنان انار می‌دهند و انار را به نشانه پیمان زناشویی در سفره می‌گذارند.
انار از دید ما مسلمانان خوردن آن توسط امامان و بزرگان دین نیز توصیه شده است.از دیرباز انار در میان مردم جهان به عنوان میوهای مقدس شناخته شده است. تقدس این میوه در میان پیروان ادیان الهی کاملا مشهود است. در دین اسلام بنا به بشارت خداوند در بهشت نیز انار یافت می‌شود. در قرآن‌کریم سه بار از این میوه نام برده شده است. از جمله در سوره انعام آیات شریفه 33 و 242 و سوره الرحمن آیه شریفه 76.
همچنین انار در فرهنگ ایرانی به شکل عام و در هورامان و کردستان به صورت خاص، مهم‌ترین میوه زمینی محسوب شده و به تدریج شکل مقدس یافته است. مردم ایلات، عشایر و روستاهای کرمان هم چوب انار را برکت‌زا می‌پندارند و از آن چوب مشک‌زنی می‌سازند. در یونان باستان هم انار نشانه برکت و مقدس تلقی می‌شود.
هر چند که در کتاب طهران قدیم نوشته جعفر شهری آمده که: «مردم معتقد بودند با خوردنی‌های سفره شب یلدا، مثل خوراکی‌های پای سفره هفت‌سین، می‌توانند طبیعت گرم خود را سرد کنند و طبیعت سرد خود را گرم کنند. اگر از گرمی مزاج رنج می‌برند، هندوانه و انار و اگر از سردی ناراحت می‌شوند، توت و کشمش و خرما و مثل آن بخورند.»
|
