تأثیر پروژه‌های معدن‌کاری بر تخریب و نابودی کوه‌ها

تورج فتحی با بیان اینکه بیش از 90 درصد اقدامات معدنی و مواد معدنی در مناطق کوهستانی و کمتر از 10 درصد معادن کشورمان مانند شن و ماسه در مناطق دشتی، گودال و هموار قرار گرفته است، اظهار کرد: اکتشافات هر معدنی برای دسترسی به مواد معدنی نیازمند ایجاد جاده‌سازی و راهسازی است که فعالیت راهسازی خود یکی از دلایل اصلی تغییر چهره کوهستان‌ها محسوب می‌شود، زیرا حفر ترانشه و ایجاد شیارهای به‌صورت عمقی کوهستان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: در فعالیت معدن‌کاری نه‌تنها استخراج مواد معدنی سبب آسیب‌رسانی به کوه‌ها و کوهستان‌ها خواهد شد، بلکه برای اکتشاف و انتقال ماده معدنی با احداث راه و جاده‌ها به طور معمول، چهره کوهستان‌ها تغییر می‌کند، چراکه راه‌های اصلی حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و حتی فرودگاه‌ها در دل کوهستان‌ها که در مناطق مختلف کشور بین شهرها، روستاها، مناطق مختلف جمعیتی، صنعتی و اقتصادی ایجاد می‌شود، تأثیرات قابل توجهی بر تغییر طبیعت کوه‌ها دارد.

معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران با اشاره به اینکه در حال حاضر آمار دقیقی در دسترس نیست، اما می‌توانیم اعلام کنیم که نسبت به پنج دهه گذشته، طول راه‌هایی که در مناطق کوهستانی ایجاد شده، افزایش چشم‌گیری داشته است، تصریح کرد: بسیاری از روستاها در گذشته از جاده و راه مواصلاتی برخوردار نبودند، اما امروز کمتر روستایی است که جاده و راه نداشته باشد، هرچند ممکن است بعضی از جاده‌ها خاکی باشد، بنابراین در جاده‌ها و راه‌ها که با توجه به رشد جمعیت و توسعه مناطق جمعیتی اتفاق می‌افتد، چهره کوه‌ها و کوهستان‌ها به‌طور کامل تغییر می‌کند.

فتحی درباره راهکارهای حفاظت از کوه‌ها و کوهستان‌های کشور، گفت: کوه‌ها و کوهستان‌های کشور برای حفاظت نیازمند دستگاه متولی ویژه‌ای است، تاکنون به جز یک تا دو مورد برای صیانت از مناطق محدودی از کشور، متولی برای محافظت از کوهستان‌ها نداشته‌ایم، شاید یکی از دلایل این میزان تغییرات در کوهستان‌های ایران این است که متولی ویژه حفاظت از کوهستان در کشور نداریم.

وی افزود: بعضی از کوه‌های کشور ایران مانند دماوند، سبلان، تفتان، علم کوه، دنا، کرکس، سهند، شیرکوه، کوه شاه جهان، کوه خشک چال، کوه‌های بلند و بالاتر از سه هزار متر در مناطق کوهستانی البرز و زاگرس و کوه‌های بلندتر از 2500 متر در فلات مرکزی به عنوان نمادهای فرهنگی و باستانی با قدمت محلی و بومی جنبه ملی دارد و آثار آن‌ها از روزگاران کهن در منابع تاریخی، ادبیات و جغرافیای کشور برای تمام دنیا شناخته شده است، بنابراین باید مورد حفاظت خاص قرار گیرد.

وی اظهار کرد: شاید در شرایط فعلی، تشکل‌های مردم‌نهاد تنها نهادی است که می‌تواند با مطالبه‌گری از دستگاه‌های متولی، خواستار محافظت هرچه بیشتر نسبت به کوه‌ها و کوهستان‌های کشور باشد؛ برای نمونه زمانی که پروژه‌های عمرانی، احداث سد و اکتشاف معدنی در کوه و کوهستانی که نماد فرهنگ و تاریخ است، رخ می‌دهد باید از دستگاه‌های مرتبط این سؤال پرسیده شود که آیا ارزش آن کوهستان به لحاظ میراث فرهنگی، جغرافیای محلی و منطقه‌ای و ملی بیشتر است یا وجود مواد معدنی و طرح‌های عمرانی که به‌واسطه آن‌ها بخواهیم چهره طبیعی کوهستان‌ها را تغییر دهیم.