دست‌ و دل بازی زمستان پشتوانه تابستان کردستان

همین بارش کافی بود که همه به کمرنگ شدن خشک‌سالی امیدوار شوند؛ بارش‌های کم پاییزی مردم را ناامید از سال آبی می‌کرد تا اینکه زمستان به داد زمین رسید ولی با این حال، نسبت به سال گذشته همچنان با افت باران و برف مواجه هستیم، این را آمار هواشناسی کردستان تأیید می‌کند.

**افت هفت درصدی بارش‌های سال زراعی

مدیرکل هواشناسی کردستان با بیان اینکه تا اواخر بهمن، 183.9 میلیمتر بارندگی در کردستان ثبت شد، افزود: میزان بارش سال آبی گذشته در کردستان 198.1 میلیمتر بود که امسال 14 میلیمتر کمتر از پارسال است و 7.2 درصد نیز کاهش دارد.

رحیم صدیقی با بیان اینکه این میزان بارش در مقایسه با بلند مدت 17.2 درصد کمتر است، گفت: دهگلان، سروآباد، کامیاران و مریوان تراز مثبت بارندگی دارند که کامیاران با ثبت 208 میلی‌متر بارندگی در مقایسه با پارسال 36 درصد افزایش نشان می‌دهد ولی نسبت به بلندمدت 22 درصد منفی است.

وی ادامه داد: بانه و سقز به ترتیب با 26 و 24 درصد کاهش بارندگی در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته مواجه است.

بیشترین میزان بارندگی امسال استان در سروآباد به ثبت رسیده که 376 میلیمتر است و بیجار هم با 92 میلیمتر کمترین سهم را از این رحمت الهی دارد.

البته اسفند هنوز به پایان نرسیده و برخی خبرها حاکی از آن است که نیمه دوم اسفند پربارش خواهد بود.

*سدها در انتظار ذوب ذخایر برفی

بارندگی‌های خوب در دی و بهمن و تداوم ذوب ذخایر برفی در ارتفاعات مشرف به مخازن سدها، به کمرنگ شدن بحران آب منجر شد.

بحرانی که حتی کردستان سرشار از منابع آبی سطحی هم با آن تهدید می‌شود، تهدیدی که حکایت از ورود این استان به سومین سال خشک‌سالی دارد.

چکیده بررسی و تحلیل شاخص (SPEI) (تبخیر و تعرق استاندارد شده) در دوره 10 ساله تا پایان شهریور سال جاری در کردستان نشان می‌دهد که درجات خفیف تا بسیار شدید خشک‌سالی هیدرولوژیک (بلندمدت) در بسیاری از مناطق استان وجود دارد، به طوری که 89.77 درصد از مساحت استان درگیر خشک‌سالی خفیف تا بسیار شدید است و فقط 10.23 درصد از مساحت استان در شرایط طبیعی تا ترسالی متوسط قرار دارد.

از مساحت درگیر خشک‌سالی 19.07 درصد دارای خشک‌سالی خفیف، 24.42 درصد متوسط، 22.56 درصد شدید و 23.72 درصد خشک‌سالی بسیار شدید است.

در دوره یک‌ساله منتهی به شهریور امسال (سال زراعی گذشته) نیز 78.69 درصد خشکسالی خفیف تا بسیار شدید در استان ثبت شد و تنها 21 درصد استان در شرایط طبیعی بود.

**آب آشامیدنی و کشاورزی مهیاست

اطلاعات و داده‌های آب استان از بهبود ذخایر آبی سدها حکایت دارد و میزان پرشدگی مخازن سدهای کشور از 35 درصد در اوایل دی‌ماه به 42 درصد در اواخر بهمن‌ماه افزایش پیدا کرد.

این بهبود، ناشی از رسیدن آب حاصل از ذوب برف زمستانی به مخازن سدها است و به معنای اتمام بحران آب یا پایان خشک‌سالی نیست و خبر خوب اینکه با بهتر شدن حال سدهای استان، پشتوانه تامین پایدار آب در بهار و تابستان آینده فراهم شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان درباره وضعیت سدها گفت: امسال عمده بارش‌ها بصورت برف بود و با توجه به آخرین رصدها بیش از 95 درصد حوضه‌های آبریز استان پوشش برف دارد.

*دو روی سکه برف در کردستان

آرش آریانژاد افزود: با نزدیک شدن به بهار و گرم شدن هوا، ذوب برف و یخ در حوضه‌های مشرف بر سدهای آب شرب، حجم رواناب‌ها را افزایش می‌دهد و شاهد پرشدگی بیشتر مخازن سدها خواهیم بود.

وی ادامه داد: سال آینده از نظر تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی مشکلی نخواهیم داشت.

مدیرعامل آب منطقه‌ای کردستان یادآور شد: در سال آبی جاری، ذخایر برفی نسبت به سال قبل بیشتر است و ذوب برف در ماه‌های آتی باعث رشد نسبی ورودی آب به سدها خواهد شد.

انباشت برف در ارتفاعات برگ برنده ای است که باعث می‌شود تا کاهش تراز آبی در فصول کم باران زیاد به چشم نیاید و در کوتاه مدت مانع افت شدید ذخایر آبی استان شود.

این راهکار برای کوتاه‌مدت و در فصل پربارش جواب می‌دهد ولی برای درازمدت، باید مدیریت مصرف آب و پایبندی شهروندان به مصرف بهینه آب را مدنظر داشت، راهکاری که تنها راه برون‌رفت از بحران آب است.

در کشوری که نزدیک به 90 درصد منابع آب‌های تجدیدپذیر صرف کشاورزی می‌شود و بیش از 80 درصد منابع آب زیرزمینی هم از دست‌رفته و سطح آب اکثر دریاچه‌ها و ‌سدهای بزرگ و کوچک به‌ شدت افت کرده است، نگرانی با آمدن یک یا دو برف سنگین رفع نمی‌شود.

از دریچه نگاه تخصصی پژوهشگران حوزه آب و محیط‌زیست «معمولاً یک‌چهارم بارندگی‌ها به سمت سفره‌های آب زیرزمینی می‌رود» و این یعنی خطر افت سفره‌های آب زیرزمینی همچنان پا برجاست.

کردستان، استانی کوهستانی و اقلیم آن متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان‌ها می‌شود.

میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل 455 میلی‌متر است، بیشترین میزان بارندگی سالیانه مربوط به شهرهای مریوان و بانه با حدود 800 میلی‌متر و کمترین میزان بارندگی در شرق استان حدود 400 میلی‌متر است، میزان بارش در قسمت مرکزی یعنی سنندج نزدیک به 500 میلی متر است.

از حوضه‌های آبریز اصلی استان کردستان می‌توان به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه و حوضه‌های آبریز نیز به سفیدرود شامل رودخانه‌های تلوار و قزل اوزن، مرزی غرب شامل رودخانه‌های سیروان و زاب کوچک، کرخه شامل رودخانه رازآور و دریاچه ارومیه شامل رودخانه‌های زرینه و سیمینه اشاره کرد.

تعداد دشت‌های استان 9 مورد است که پنج دشت آن در نیمه شرقی، دو دشت در غرب و دو مورد دیگر در جنوب استان واقع شده است، دشت‌های قروه، دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشت‌های ممنوعه محسوب می‌شود.

18 سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت 12 سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استان‌های همجوار ازجمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.