فرصت مغفول صادرات انرژی به کشورهای همسایه از طریق سوآپ گاز قطر

همه‌ساله با رسیدن فصل سرما موضوع ناترازی گاز به یکی از موضوعات جدی کشور تبدیل می‌شود. موضوعی که در اوج سرمای زمستان امسال نیز پرحاشیه شد و حتی منجر به قطعی موقت گاز در مناطقی از شمال شرق کشور شد. قطع سوآپ گاز کشور ترکمنستان ازجمله دلایلی بود که به افت فشار در آن مقطع منجر شد.
در این راستا یکی از راهکارهایی که کارشناسان پیشنهاد می‌کنند تعامل بیشتر با کشورهای همسایه از جمله قطر در واردات و یا سوآپ گاز است.
کشور قطر از لحاظ ذخایر گازی اثبات شده بعد از روسیه و ایران با 24.7 تریلیون مترمکعب در جایگاه سوم قرار دارد. این کشور از آنجا که با تقاضای داخلی کمی روبروست؛ می‌تواند درصد زیادی از تولید گاز طبیعی خود را به دیگر کشورها صادر نماید. قطر گاز خود را به دو صورت LNG و خط لوله صادرات می‌کند که عمده آن به‌صورت LNG صادر می‌شود. به‌طوری‌که در سال 2020 بیش از 82 درصد صادرات گاز این کشور به‌صورت LNG و مابقی آن از طریق خط لوله صادر شده است.
ایران نیز دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی دنیا است به طوری که ذخایر گاز طبیعی اثبات شده ایران تا سال 2020، 32.1 تریلیون مترمکعب است که پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد. اما ایران در سال 2020 بعد از آمریکا، روسیه و چین چهارمین مصرف‌کننده گاز در دنیا بوده است و بیش از 233 میلیارد مترمکعب گاز مصرف نموده است. مصرف بالای گاز در کشور موجب شده است که تنها امکان صادرات میزان اندکی از گاز تولید شده وجود داشته باشد. میزان صادرات گاز طبیعی ایران در سال 2020 حدود 5/11 میلیارد متر مکعب بوده که به کشورهای ترکیه و عراق از مسیر خط لوله صادر شده است.
قطر قصد دارد ظرفیت صادرات گاز خود را تا سال 2027 به میزان 68 میلیارد مترمکعب افزایش دهد. با توجه به کمبود گاز در دسترس برای صادرات به کشورهای همسایه در ایران؛ می‌توان با واردات گاز از قطر اقدام به صادرات یا ترانزیت آن به کشورهای همسایه نمود. همچنین می‌توان گاز دریافت شده از قطر را به برق تبدیل کرده و با ایجاد ارزش‌افزوده به کشورهای منطقه صادر نمود.
در صورت اجرایی‌شدن این طرح، قطر می‌تواند علاوه بر حفظ بازارهای فعلی خود و ایجاد تنوع در نحوه ارسال گاز تولیدی، از مسیر خطوط لوله گاز یا خطوط انتقال برق به کشورهای منطقه، با امنیت بالاتری اقدام به صادرات نماید و ایران نیز به‌عنوان مرکز و قطب انرژی و گازی منطقه نقش ایفا کند. این وضعیت از نظر اقتصادی به سود قطر و کشورهای واردکننده انرژی در منطقه است زیرا قطر با کاهش هزینه انتقال درآمد بیشتری به‌دست می‌آورد و کشورهای واردکننده نیز هزینه کمتری برای واردات انرژی خود می‌پردازند.
این نقش‌آفرینی از لحاظ اقتصادی موجب افزایش درآمد ملی ایران شده و به رشد اقتصادی کشور کمک می‌نماید. همچنین وابسته بودن کشورهای منطقه به انرژی وارد شده از مسیر ایران در بهبود وضعیت سیاسی و امنیتی کشور نیز مؤثر است. برای استفاده حداکثری از این فرصت و تسهیل در روند اجرای این پروژه، می‌توان به‌ازای حق ترانزیت و یا هزینه گاز وارداتی از قطر کالای ایرانی به این کشور صادر کرد و تسویه مالی را نیز از این طریق انجام داد. این اقدام علاوه بر منفعت اقتصادی حاصل از ترانزیت انرژی، از طریق صادرات کالا و خدمات نیز منفعت نصیب کشور می‌کند. اتفاقی مشابه با شرایطی که مدتی در مبادلات گازی بین ایران و ترکمنستان جریان داشت.