خطرات استفاده از شوینده‌های شیمیایی در خانه‌تکانی عید

با نزدیک شدن به ایام نوروز و سال جدید تقریباً تمام خانواده‌های ایرانی آستین بالا می‌زنند و شروع به گردگیری و نظافت و خانه‌تکانی محل زندگی خود می‌کنند. به همین دلیل یکی از پرکاربردترین مواد در این روزها مواد شوینده، سفیدکننده و ضدعفونی کننده هستند که همه برای شستشو و نظافت وسایل به آن‌ها نیاز دارند.
این مواد با توجه به ترکیبات موجود در خود، در صورت استفاده می‌توانند پاکیزگی را به ارمغان بیاورند، ولی در عین حال اگر در مصرف آن‌ها ملاحظات خاصی انجام نشود، می‌توانند به همان اندازه برای فرد و محیط او مضر باشند.

  خطرات شوینده‌ها
طبق بررسی‌های انجام‌شده، استفاده بی‌رویه از محصولات شوینده و پاک‌کننده یکی از عوامل مهم خطرساز محیط‌زیست و به خصوص منابع آب است که به‌صورت غیرمستقیم سلامت افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد.
شاید بعضی از ترکیبات آن‌ها به تنهایی مضر نباشند ولی ترکیب شدن آن‌ها یکدیگر باعث ایجاد خاصیت‌های جدید می‌شود که ورود آن‌ها به دریاها و رودخانه‌ها از طریق فاضلاب‌های شهری مخاطراتی را در پی خواهد داشت، به طور مثال ترکیبات حاوی فسفات که در گذشته به طور گسترده در این محصولات استفاده می‌شد با ورود به دریاها باعث افزایش رشد جلبک‌ها و در نتیجه کاهش میزان اکسیژن محلول در آب می‌گردند. همچنین ایزوتیازولین نیز می‌تواند باعث مسمومیت آبزیان گردد.
در واقع شوینده‌ها به‌دلیل ساختار ویژه مولکولی خود دارای ویژگی‌های خاصی هستند که همین ویژگی‌ها باعث خاصیت شویندگی‌ آن‌ها می‌شود. این مولکول‌ها از یک طرف در آب و از طرف دیگر، در چربی قابل حل هستند، یعنی این مواد از یک‌سو چربی را در خود حل می‌کنند و از سوی دیگر، خود در آب حل می‌شوند. به این ترتیب، با عمل شستشو، ترکیبات مواد شوینده که بخش عمده آن‌ها کربن، گوگرد و نیتروژن است،‌ به صورت محلول وارد‌ آب می‏شوند و این آب دیگر دارای خواص قبلی خود نیست.
مواد شوینده، سفیدکننده و پاک‌کننده با فرمول مولکولی خاص خود به‌صورت محلول در آب، وارد سیستم پساب خانگی می‌شوند، با توجه به اینکه سیستم دفع‌ و تصفیه‌ فاضلاب‌ وجود ندارد، این پساب از طریق چاه‌های فاضلاب به طور مستقیم وارد منابع محدود آب زیرزمینی می‌شود و این منابع را به مواد شیمیایی که عمدتاً کربن، گوگرد، هالوژن‌ها و نیتروژن هستند آلوده می‌کند. از طرف دیگر این مواد شیمیایی در محیط آبی، بستر مناسبی برای ایجاد ترکیبات جدید دارند و ترکیباتی مثل هالوآلکان‌ها را به وجود می‌آورند و بازکیفیت آب را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
امروزه تلاش برای جایگزینی این موادشیمیایی و تولید شوینده‌های زیست تخریب پذیر افزایش یافته و محصولاتی نیز تولید شده‌اند که میزان ماندگاری آن‌ها در طبیعت حداکثر 26 تا 28 روز می‌باشد.

  این آلودگی‌ها چه تأثیری بر سلامت انسان دارند
در بسیاری از مناطق، از منابع آب زیرزمینی برای شرب استفاده می‌شود. ازت و ترکیبات نیتروژن در درازمدت باعث بروز سرطان‌های گوناگون در انسان می‌شود. به علاوه این مواد در کوتاه‌مدت هم موجب مسمومیت‌های مختلف می‌شوند.
وجود ترکیبات نیتروژن به میزان بالا در آب حتی در کودکان به مرگ منجر می‌شود. این نوع مسمومیت به دلیل بروز رنگ کبود در پوست به «نشانگان مرگ آبی» موسوم است.
ترکیباتی که از طریق شوینده‌ها وارد منابع آب زیرزمینی می‌شوند، به طور غیرمستقیم هم بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارند. وجود برخی ترکیبات کربنی در این آب‌ها باعث ازدیاد گونه‌های علف‌های هرز در زمین‌های زراعی می‌شود.
از موارد دیگر در این مورد می‌توان به افزایش میزان گوگرد و ازت در محصولات کشاورزی اشاره کرد که کیفیت این محصولات را کاهش می‌دهد. وجود این مواد در محصولات کشاورزی باعث آسیب به انسان می‌شود. به علاوه یکی از فاکتورهای مورد ارزیابی کشورهای مختلف در واردات محصولات کشاورزی، میزان ازت و گوگرد در محصولات است و این مساله باعث زیان‌های اقتصادی نیز می‌شود.
شوینده‌های مصنوعی، «میکروبیدها» و ریزپلاستیک‌هایی هستند با ابعاد بسیار ریز که قادرند حتی از غشاهای تصفیه آب نیز بگذرند و ضمن آلودگی دریاها و رودخانه‌ها، با ورود در بافت آبزیان در نهایت وارد زنجیره غذایی انسان‌ها شوند.
مواد شوینده مخلوط با فاضلاب رها شده مخصوصاً در مناطق روستایی که مدیریت فاضلاب خاصی ندارند و باعث آسیب به رودها و طبیعت و در نهایت بر حیات آبزیان، پرندگان و حیواناتی که از این آب استفاده می‌کنند تأثیرگذار خواهد بود.

  شوینده‌های سازگار با محیط‌زیست
شوینده‌هایی که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند، حاوی ترکیبات فسفرداری هستند که با تصفیه از بین نمی روند و با افزایش تدریجی غلظتشان در آب خطراتی را برای محیط زیست و موجودات زنده به همراه دارند.
طی سال‌های اخیر استفاده از شوینده‌های سازگار با محیط زیست (سبز) مورد توجه بسیاری قرار گرفته و حداکثر تلاش شده که از مواد زیست‌محیطی و سبز در ترکیب شوینده‌ها استفاده شود، موادی که سازگار با محیط‌ زیست باشد و حداقل آسیب کمتری به حیات گونه‌های مختلف بزند.
یکی از مشکلاتی که درصد فراگیری این شوینده‌ها و میزان استفاده مردم را کم را می‌کند، قیمت بالای این محصولات نسبت به مواد شیمیایی است که قدرت خرید مردم را پایین می‌آورد، علاوه بر قیمت بالا عرضه اندک این مواد و در دسترس نبودن آن میزان اقبال به این نوع از شوینده‌ها را کم کرده است.شاید اگر این محصولات به تولید انبوه برسند قیمت تمام شده محصول پایین بیاید و اقبال مردم به این نوع از شوینده‌ها اقبال بیشتری نشان دهند.
یکی دیگر از پیشنهادها استفاده از مواد خانگی برای پاک‌کنندگی است، سرکه، لیمو، جوش‌شیرین و دیگر شوینده‌های طبیعی که می‌تواند کارهای مربوط به نظافت، ضدعفونی کردن، از بین بردن لکه‌‌ها و دیگر کارها را برای شما انجام می‌دهند، می‌توان گفت که سرکه هم مانند شوینده‌های چندمنظوره و تقریباً به اندازه آن‌ها تمیز می‌کند یا از لیمو برای برای تمیز کردن ظرف‌ها، سطوح و لکه‌‌ها استفاده کرد.از جوش‌شیرین هم مانند شوینده‌های موجود در بازار برای سابیدن و تمیزکردن سطوح مختلف می‌توان استفاده کرد.