کاهش آسیب‌های چهارشنبه‌سوری با ایجاد زیرساخت‌های مناسب

ورزش اثرگذار در تخلیه هیجانات فردی و اجتماعی

هیجانات منفی مانند خشم یا افسردگی می‌توانند مشکلاتی را برای فرد یا اطرافیانش ایجاد کنند. تصور کنید فردی که بسیار خشمگین شده، چنانچه موفق نشود این هیجان را کنترل کند، ممکن است هر لحظه دست به عملی بزند که باعث پشیمانی شود یا فردی که دچار افسردگی شده، ممکن است به خودکشی اقدام کند. برخی احساسات مانند خوشحالی هم می‌تواند فرد را به سمت تفریحات ناسالم مانند مصرف قلیان، سیگار یا رفتار‌های ضد اجتماعی و رفتار‌های نامناسب بکشاند.
تمامی این موارد می‌تواند به تصمیمات احساسی منجر شده و فرد بعد از اقدام واقعاً از رفتارش پشیمان شود و یا حتی دیگر فرصتی برای جبران نداشته باشد. پس درنتیجه مدیریت هیجانات چه از نوع مثبت و چه منفی، یکی از مهارت‌هایی است که به فرد کمک می‌کند به خودش و اطرافیان کمتر آسیب بزند و از طرفی باعث رشد بهتر خودش شود.
برای تخلیه هیجان‌ها راه‌هایی مانند فریاد زدن در فضایی خاص مثلاً کوه و دشت و خنده‌درمانی به افراد پیشنهاد می‌شود؛ اما این شیوه‌ها روش درست تخلیه هیجان نیست، به این دلیل که برای تخلیه هیجان هر فرد باید شاخص‌های «فردی» مختلفی مانند توانایی‌ها، نقاط ضعف، روش‌هایی که او خودش برای تخلیه هیجان انتخاب کرده، دلیل عدم موفقیت، میزان موفقیت احتمالی در روش‌های انتخابی و دیگر موارد را مورد نظر قرار داد و سپس روشی خاص، ویژه همان فرد برای تخلیه هیجان انتخاب کرد؛ بنابراین روش‌های کلی برای تخلیه هیجان همه افراد مناسب نیست.
از طرفی همان‌طور که می‌دانید تخلیه هیجانات در جامعه به همان نسبت تخلیه هیجانات فردی، مهم و اساسی است؛ تا جایی که اگر هیجانات تخلیه شود، در جامعه بسیاری از هنجارها و از طرفی دیگر مقدار زیادی از استرس‌ها کاهش می‌یابد. در همین راستا با موضوع الزام تخلیه هیجانی اجتماعی با یکی از روان‌شناسان اجتماعی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
علیرضا شریفی‌یزدی با بیان اینکه به مجموعه‌ای از واکنش‌های عاطفی هیجان گفته می‌شود، اذعان کرد: در مغز انسان مرکزی به‌نام آمیگدال وجود دارد که هیجانات و احساسات هر انسانی را تشکیل می‌دهد.
وی با بیان اینکه احساسات انسان خودش را نشان می‌دهد، یادآور شد: در این راستا می‌توان به شاخصه‌های فیزیولوژیک و یا تغییراتی که در شکل بدن هنگام عصبانیت، ناراحتی، ترس و یا خوشحالی رخ می‌دهد، اشاره کرد.
این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه ضربان قلب در هنگام هیجان بالا می‌رود و تندتر می‌زند، خاطرنشان کرد: گشاد شدن مردمک چشم، برانگیختگی سیستم عصبی، تغییر تُن صدا و غیره، از تغییراتی است که بدن در هنگام هیجان تجربه می‌کند.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه هیجانات در بدن همراه با تظاهرات جسمی و فیزیولوژیکی است، عنوان کرد: به‌طور مثال هنگام بروز هیجان و یا ترس ممکن است موی بدن فرد سیخ شود، همچنین می‌توان به پریدن رنگ صورت در عصبانیت، برافروخته شدن چهره هنگام خشم و غیره اشاره کرد.
وی با بیان اینکه هیجان یک مؤلفه شناختی دارد، ابراز کرد: درواقع افکار، انتظارها، نیاز‌ها و سایر مؤلفه‌ها بر کم و زیاد شدن هیجان و تحمل آن تأثیرگذار است.
این روان‌شناس اجتماعی ضمن اشاره به مؤلفه رفتاری که تأثیر بسزایی بر بروز هیجان دارد، عنوان کرد: افراد برای بقا، هیجانات خود را بروز می‌دهند و درواقع بروز رفتار‌های هیجانی تأثیر بسزایی بر حفظ، نگهداری و سلامت افراد دارد.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه معمولاً هنگام بروز رفتار هیجانی فشار خون افراد افزایش می‌یابد، تصریح کرد: محرک‌های بیرونی تأثیر بسزایی بر بروز رفتار هیجانی دارند، اما بخش زیادی از آن مربوط به جنبه‌های فردی است.
وی با بیان اینکه زمانی که محرک بیرونی تعداد زیادی از افراد دربرگیرد و سبب بروز هیجان در آن‌ها شود موضوع هیجان اجتماعی مطرح می‌شود، خاطرنشان کرد: هیجانات اجتماعی معمولاً براساس تأثیرات گروه بر فرد رخ می‌دهد؛ به‌طور مثال ممکن است شخصی در شرایط عادی بسیاری از کارها را انجام ندهد، اما وقتی در یک بستر گروهی قرار گیرد، به تبعیت اجتماعی رفتار‌هایی را انجام دهد که حتی خودش آن را نمی‌پذیرد و یا انتظار آن رفتار را از خود نداشته است.
این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه بسیاری از التهابات و ناآرامی‌های اجتماعی به‌دلیل تأثیرگذاری‌ها و محرک‌های اجتماعی رخ می‌دهد، عنوان کرد: درواقع زمانی که افراد در گروه قرار می‌گیرند، همچون قطره‌ای در دریا، معمولاً اقدام و کاری را انجام می‌دهند که گروه می‌خواهد.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه زمانی که افراد در گروه‌ها براساس هیجانات تصمیم می‌گیرند احتمال اینکه اقدامات خطرناک و آسیب‌زا انجام دهند افزایش می‌یابد، ابراز کرد: جنبه مثبت تخلیه هیجان ابعاد مختلفی دارد که معمولاً ورزش و فعالیت بدنی چه به‌صورت تخصصی و چه به شکل طرفدار بودن و تماشاچی در ورزشگاه، یکی از مناسب‌ترین روش‌های تخلیه هیجان به حساب می‌آید.
وی با بیان اینکه تماشاچیان با هم‌زادپنداری و تشویق کردن تیم محبوب خود می‌توانند هیجانات خود را تخلیه کنند، اذعان کرد: ورزش‌های هیجان‌انگیز مثل فوتبال، اسکی، اسکیت، موتورسواری، ماشین‌سواری و غیره باعث می‌شوند که آدرنالین خون افزایش یابد و افراد هیجانات خود را تخلیه کنند.
این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه هنر یکی از ابزارهای مناسب برای تخلیه هیجان به حساب می‌آید، تصریح کرد: در این راستا می‌توان به موسیقی، نقاشی و حرکات موزون اشاره کرد.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه وجود اصناف، تشکلات، سازمان‌ها و غیره می‌تواند زمینه تخلیه هیجان را به شکل مناسب فراهم کند، ابراز کرد: اگر این هیجانات در جای مناسب تخلیه نشود، در گام نخست رسوب و متراکم می‌شود و بعد حالت انفجاری به خود می‌گیرد.
وی ضمن تأکید بر به رسمیت شناختن هیجانات جوانان، اظهار کرد: سخن، انتقاد، پیشنهاد و رفتار جوان در خانواده، مدرسه، دانشگاه، محل کار و جامعه جدی گرفته شود.
این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه تأمین آینده جوان و نیاز‌های مربوط به آن می‌تواند تأثیر بسزایی بر کاهش هیجانات جوانان داشته باشد، مطرح کرد: درواقع زمانی که جوان ببیند هیچ آینده‌ای ندارد و امکانات زندگی برای او فراهم نیست، هیجاناتش متراکم می‌شود و از مسیر مثبت تخلیه هیجانات به مسیر منفی تمایل پیدا می‌کند.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه سفر‌های کوتاه‌مدت می‌تواند تأثیر مثبتی بر تخلیه هیجانات بگذارد، اذعان کرد: مسافرت فرد با گروه‌های هم‌سن‌وسال با رعایت نکات اخلاقی و شرعی، می‌تواند تأثیری بسزا بر کاهش هیجانات منفی بگذارد.
وی با بیان اینکه گذراندن اوقات فراغت همیشه نباید به همراه امکانات و تجهیزات لاکچری و کامل باشد، ابراز کرد: با یک هزینه متوسط می‌توان اوقات فراغت جوانان را پُر و روحیه آنان را شاد کرد.
این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه متأسفانه سال‌های طولانی تفکری در جامعه وجود داشته که به جنگ با جشن‌های ملی رفته‌، عنوان کرد: این امر سبب شد که برگزاری مراسم‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری از یک جشن ساده، به جنگ با استفاده از ابزار‌هایی مثل بمب تبدیل شود.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه با نورافشانی کردن، ایجاد اماکنی برای شادی و برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری می‌توان آسیب‌های این شب را به میزان قابل توجهی کاهش داد، تصریح کرد: درواقع برخورد‌های قهری و انتظامی نتیجه عکس می‌دهد و نمی‌تواند تأثیر داشته باشد.
با توجه به آنچه گفته شد، نیاز انسان به تخلیه روانی و رها شدن از فشارها و استرس‌ها در دوران جدید زندگی بشر، خود را به‌طور جدی نشان داده است.
فشارهای روانی در جامعه مثل یک بار الکتریکی روی بدن می‌ماند که باید تخلیه شود، در غیر این صورت تمام ابعاد زندگی انسان به‌ویژه بُعد روانی زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یکی از این راه‌های تخلیه هیجانات «ورزش» چه به‌عنوان ورزشکار و چه به‌عنوان بیننده ورزش است؛ به‌نحوی که هیجانات ناشی از ورزش به افراد اجازه نمی‌دهد که به عوامل استرس‌زای زندگی روزمره‌ خود فکر کنند.
فیلم‌ها، سریال‌ها، برنامه‌های طنز و مستندها نیز در همین راستا هستند تا بتوانند هیجانات دراماتیک را برای مخاطب ایجاد کنند یا اینکه این هیجانات را بارور کنند.
گریه کردن نیز راهی برای ابراز هیجان است؛ به همین دلیل به فرد گفته می‌شود گریه کند، اما این به معنی تخلیه هیجان نیست. گریه می‌تواند به‌طور مقطعی هیجان فرد را کم کند. گریه کردن رفتاری بوده که نشانگر وجود یک حس یا هیجان در فرد است.
در این شرایط، فرد با روشی سودمند، احساس‌های منفی آزاردهنده را از بدن خارج می‌کند. در تخلیه هیجان، فردی که با هیجانی درگیر است، آن را به‌صورت رفتار درمی‌آورد؛ برای مثال درباره آن حرف می‌زند. به این ترتیب شخص مورد نظر با مشکل مواجه شده است. راه رهایی از هیجان‌های منفی، به رفتار درآوردن و به این شکل تخلیه کردن آن‌ها است؛ تا زمانی که فردی درباره حس و هیجانش حرف نزند، نمی‌تواند با آن روبه‌رو شده و حس منفی را شناخته و آن را تخلیه کند. نکته مهم دیگر اینکه تخلیه هیجانی، فرآیندی است که باید به بینش برسد. به این معنی که شخص باید با هیجان‌هایش آشنا شده، به بینشی درباره هیجان‌هایش برسد و سپس با آگاهی از آن‌ها، هیجان‌ها را تخلیه کند.