لزوم توجه به معماری سبز برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی

در کشور ایران مقررات ملی ساختمان و مدارک فنی از قبیل آئین‌نامه‌های ساختمانی، استانداردها، ساختمان‌سازی و مشخصات فنی توسط مراجع مختلف تدوین و انتشار است که گرچه از نظر کیفی و محتوایی حائز اهمیت است اما با مبحث 19 مقررات ملی ساختمان تمایزهای آشکاری دارد.

مبحث 19 مقررات ملی ساختمان رعایت اصول طراحی، فنی و نظارت در ساخت‌وسازها است که با توجه به شرایط کشور و بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای روز ملی و بین‌المللی و برای آحاد جامعه تهیه شده است و از طراحان و فعالان در حوزه فعالیت‌های ساختمانی می‌خواهد که بر اساس اصول مهندسی، طراحی و محاسبات مورد نیاز را انجام دهند؛ این مقررات و ضوابط به گونه‌ای تنظیم شده است که ضمن نظارت بر ساخت اصولی ساختمان‌ها، سازندگان را موظف می‌کند ایمنی و بهداشت را در حیطه فردی خود به طور کامل رعایت کنند.

اجرای این مبحث می‌تواند گامی مهمی در راستای کنترل مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن باشد، زیرا بناهایی که با رعایت این قوانین و مقررات ساخته می‌شود، مطابق با مهندسی‌سازه و استاندارد است و حفظ سلامت سازندگان و افزایش کیفیت و عمر ساختمان را به‌دنبال دارد؛ به همین دلیل در راستای اجرایی شدن این مبحث، تاکنون حرکت‌های مؤثری در کشور انجام شده است.

بسیاری از مردم در باوری اشتباه گمان دارند که اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان سبب افزایش هزینه‌های ساختمان می‌شود، این در حالی است که چنانچه این مبحث در ساختمان به درستی اجرا شود، علاوه بر اینکه هزینه‌های اولیه ساخت‌وساز را کاهش می‌دهد، با توجه به صرفه‌جویی انجام شده در هزینه‌های بهره‌برداری و مصرف انرژی ساختمان، برای مصرف‌کننده سودآور نیز خواهد بود، لذا با توجه به اهمیت این موضوع گفت‌وگویی را با ام‌البنین علی‌اصغری، کارشناس شهرسازی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

 اهمیت رعایت مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در ساخت‌وسازها چیست؟

امروزه کاهش تولید انرژی و افزایش مصرف و هزینه‌های آن، مسئولان را به فکر چاره‌اندیشی برای کاهش مصرف این کالای گران‌بها انداخته است، مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان مربوط به صرفه‌جویی در مصرف انرژی، گامی ضروری در راستای ارتقای بهره‌وری انرژی در بخش ساختمان است.

اگر این مقررات به صورت کارآمد تدوین شود، پیوسته به‌روزرسانی شود و ضمانت اجرایی داشته باشد، می‌تواند ساختمان‌هایی با بهره‌وری انرژی بالاتر را شکل دهد. مطابق با ماده 33 قانون نظام مهندسی کشور، مسئولیت نظارت عالی بر اجرای ضوابط و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمام ساختمان‌ها بر عهده وزارت مسکن و شهرسازی است.

امروزه مقررات ساختمانی لازم‌الاجرا برای مصرف بهینه انرژی، محرک مهمی برای گسترش فناوری‌های نوین در صنعت ساختمان محسوب می‌شود. در کشور ما این مقررات در قالب مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان که سال 1370 به تصویب هیئت وزیران رسید، اجرا می‌شود؛ این مبحث چندین بار بازنگری شده است که آخرین به‌روزرسانی آن مربوط به سال 1381 است که پس از بازنگری به تمام ارگان‌های کشور ابلاغ شده است.

در استان اصفهان برای ساختمان‌های جدیدالاحداث هنوز مبحث 19 مقررات ملی ساختمان اجرایی نشده است، در حالی که این کلان‌شهر با مشکلات زیادی در زمینه آلودگی هوا روبه‌رو است.

 چگونه می‌توانیم به معماری سبز دست یابیم؟

بررسی ضوابط الزام‌آور و توصیه‌ای مبحث 19 به تفکیک رشته‌های معماری، عمران، مکانیک و چالش‌های اجرا نشدن و تأثیرات اجرای این مبحث بر آلودگی هوای شهری و اقتصاد مردم قابل بررسی است تا ضمن ارائه اهمیت موضوع برای مسئولان شهری در دستگاه‌های مربوطه، موجب ارتقای سطح آگاهی عامه مردم و مهندسان امر ساخت‌وساز قرار گیرد.

بهینه‌سازی مصرف انرژی همواره یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه‌یافته بوده است. با نگاهی به وضعیت کنونی مصرف انرژی در کشور و اتلاف بیش از اندازه آن در بخش‌های مختلف از جمله بخش خانگی، ضرورت وضع قوانین و مقررات و تمهیدات لازم برای صرفه‌جویی مصرف انرژی، در کشور احساس می‌شود که مقررات ملی ساختمان به این موضوع پرداخته است.

امروزه با توجه به بحران‌های زیست‌محیطی و انرژی، موضوع معماری پایدار و سبز از مباحث پرطرفدار است که باید مورد توجه قرار گیرد و برای رسیدن به این هدف در صنعت ساخت‌وساز، سیستم‌های ارزیابی ساختمان‌ها و استانداردهای این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ایران نیز طی سال‌های اخیر مبحث 19 مقررات ملی به عنوان استاندارد بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان مورد توجه ویژه قرار دارد.

 آیا به‌روزآوری مقررات ملی ساختمان را ضروری می‌دانید؟

مقررات ملی ساختمانی مجموعه‌ای از ضوابط و اصول است که به منظور تأمین ایمنی، بهره‌دهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه تدوین می‌شود. قوانین ساختمانی که به طور رسمی توسط متولیان ذی‌ربط تصویب می‌شود، مهندسان و دست‌اندرکاران پروژه‌های عمرانی را موظف می‌کند که طبق اصول مهندسی مندرج در آن طراحی، محاسبات، اجرا و نگهداری بناها را انجام دهند؛ این مقررات با توجه به شرایط اقلیمی، نیازهای هر کشور و بر اساس تحقیقات گسترده انجام شده در سطح ملی در فواصل زمانی مناسب، مورد بازبینی قرار می‌گیرد.

از جمله اهداف مهم در بازبینی این مقررات را می‌توان افزایش کاربری ضوابط مربوطه در مراحل تأمین ایمنی مناسب و اقتصادی کردن طرح‌ها نام برد، البته فرایند به‌روزآوری مقررات ملی ساختمان بر اساس نیازهای ملی، آمایشی و منطقه‌ای، تهیه ضمائمی برای ذکر مراجع و تفسیر بندها و ضوابط مباحث مقررات، هماهنگی مقررات ملی با سایر استانداردهای موجود در کشور باید انجام شود.

به‌روزآوری مقررات ملی ساختمان با هدف افزایش جامعیت مباحث مقررات ملی ساختمان، ایجاد بندها و ضوابط مربوط به ایمنی و مشخصات کنترلی سازه‌های موجود، بررسی ضوابط زیست‌محیطی مرتبط با فعالیت‌های عمرانی، تدوین دستورالعمل‌هایی برای ترویج استفاده از مباحث مقررات ملی ساختمان در تدوین قوانین، مباحث پیش‌بینی زمان مناسب و کافی برای ارزیابی و اظهار نظر درباره ویرایش‌های جدید مباحث بیست‌ودوگانه مقررات ملی ضروری است.