34 گونه گیاهی همدان در معرض خطر انقراض

مفرا گونه شاخص گیاهی همدان شناسایی دقیق گونه‌های در معرض خطر و مهاجم، نیازمند طرح مطالعاتی

همه ما در طبیعت، پوشش سبز رنگ و زیبای گیاهان را دیده‌ایم و می‌دانیم که چقدر حائز اهمیت‌اند اما مطمئناً نگاه ما بسیار کلی بوده و از دید علمی به پوشش گیاهی نگاه نکرده‌ایم حال آنکه پوشش گیاهی، در حقیقت مجموعه‌ای است متشکل از گونه‌های گیاهی و پوششی که برای زمین در هر منطقه یک پوشش گسترده فراهم کرده‌اند و موجب حفاظت سطح خاک می‌شوند از طرفی پوشش‌های گیاهی مثل هر موجود زنده‌ای از لحاظ زمانی و مکانی پویا استپویا بودن در گیاهان یعنی تغییرات بسیاری در ترکیب و یا ساختار گیاهان دیده می‌شود و ممکن است مکانی که در ابتدا دارای پوشش گیاهی قوی بوده است بعد از مدتی در اثر استفاده ناصحیح و عدم رعایت موارد حیاتی از بین برود. به طور کلی پوشش‌های گیاهی برای حفاظت کردن از محیط زیست بسیار مهم‌اند آن‌ها نقش بی‌بدیلی در اکوسیستم طبیعی دارند زیرا گیاهان جریان چرخه‌ای بیولوژیک شیمیایی آب، کربن و نیتروزن را تنظیم و همچنین به ایجاد تعادل در انرژی کمک شایانی می‌کنند، علاوه بر این پوشش گیاهی، نقش بسیار مهمی در حیات حیوانات دارند زیرا منبع غذایی جانوران گیاه‌خوار هستند. از سوی دیگر بعضی از این گیاهان خواص درمانی دارند و در علوم پزشکی از آن‌ها استفاده می‌شود.

بنابراین می‌توان گفت پوشش گیاهی به‌عنوان یک زیستگاه برای حیات وحش محسوب می‌شود و از اهمیت بالایی برخوردار است به گونه‌ای که برای تأمین علوفه، استقرار، مخفی‌گاه و حفاظت حرارتی توسط وحوش مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل از اجزای اصلی و اساسی در حیات وحش به‌حساب می‌آیند. از طرفی هرکدام از گونه‌های حیات وحش به جهت تغذیه‌، بقا و تولید مثل در زیستگاهشان، نیازهای خاصی به گونه‌های گیاهی دارند که اهمیت پوشش گیاهی را دوچندان می‌کند. در همدان طی دهه‌های اخیر در وهله نخست جمعیت شهروندان بیش از از دوبرابر شده و در پی آن شاهد پیاده‌سازی طرح‌های توسعه کشاورزی، صنعتی و شهرسازی بوده‌ایم و از طرفی با افزایش دام‌ تعداد زیادی از توده‌های طبیعی مورد هجوم و حمله قرار گرفته و از بین رفته‌اند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با رئیس اداره زیستگاه‌های حفاظت محیط زیست استان همدان گفت‌وگویی را در ارتباط با گونه‌های گیاهی استان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

فاطمه کاظمینی، با بیان اینکه بیشترین بررسی برای شناخت گونه‌های گیاهی در استان توسط منابع طبیعی و مرکز تحقیقات کشاورزی انجام می‌شود گفت: اداره کل حفاظت از محیط زیست استان نیز در برخی از نقاط تحت نظارت خود که مطالعات مرتبط با فلور منطقه انجام و اطلس آن تهیه شده، اقدامات حفاظتی و احیایی داشته است.

وی با بیان اینکه عمده پوشش گیاهی استان مربوط به گونه گون است، گفت: طبق آمار ارائه‌شده از سوی مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان تعداد گونه‌های گیاهی شناسایی‌شده در سطح استان هزار و 673 مورد است.

رئیس اداره زیستگاه‌های حفاظت محیط زیست استان همدان با اشاره به اینکه تعداد گونه‌های انحصاری ایران که در استان شناسایی شده 229 مورد است، ابراز کرد: از این تعداد در استان 34 گونه در معرض خطر انقراض قرار دارند.

کاظمینی با اشاره به موضوع کمی و کیفی مراتع استان به لحاظ گونه گیاهی، اظهار کرد: طبق آخرین اطلاعات دریافتی همانطور که عنوان شد، پوشش گیاهی استان را گون‌ها تشکیل داده‌اند.

   عمده پوشش گیاهی استان گون است

وی با تأکید بر اینکه عمده گونه انحصاری و در معرض خطر استان نیز عمدتاً از جنس و گونه گون‌ها است، تشریح‌ کرد: در مناطق حفاظت‌شده نیز عمده پوشش گیاهی، گون است.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه گونه شاخص استان نیز طی چند سال اخیر به «مفرا» که ما از آن به‌عنوان «پونه‌سای مواج» یاد می‌کنیم تغییر کرده، اظهار کرد: جمعیت این گونه گیاهی انحصاری و شاخص استان، در ارتفاعات الوند دیده شده که متأسفانه بنا به برداشت‌های بی‌رویه در معرض خطر انقراض قرار دارد.

  جوامع محلی نسبت به ریشه‌کنی گونه‌ها حزر کنند

کاظمینی در پاسخ به این سؤال که نقش جوامع محلی را در حفظ و نگهداشت این گونه‌های شاخص چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: همه‌ساله با فرا رسیدن فصل بهار و روییدن این گونه‌ها در مراتع و کوهستان‌ها، جوامع محلی به طبیعت مراجعه کرده و برای مصرف دارویی و خوراکی نسبت به برداشت گسترده این گیاهان اقدام می‌کنند اما مسئله حائز اهمیت این است که متأسفانه در بسیاری مواقع شاهد آن هستیم که افراد گونه‌ها را از ریشه جدا می‌کنند که این امر در نابودی این گونه‌ها و از بین رفتن آن‌ها تقش مؤثری را ایفا می‌کنند.

  گونه‌های گیاهی را لگدمال نکنید

وی با بیان اینکه ریشه‌کنی گیاهان احیای دوباره آن‌ها را دچار مشکل می‌کند، گفت: علاوه بر این، لگدمال کردن گونه‌ها نیز یکی دیگر از مسائلی است که حیات پوشش گیاهی در استان را تهدید می‌کند.

   کاشت بذر در مزرعه جایگزین برداشت از طبیعت شود

رئیس اداره زیستگاه‌های حفاظت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه توصیه این است که برای مصارف خانگی و دارویی گونه‌ها به جای برداشت از طبیعت نسبت به کاشت بذر آن در مزارع اقدام کرد، افزود: از آنجا که برای تعدادی از مناطق تحت نظارت این اداره کل، طرح مدیریت انجام شده، با همکاری اداره کل منابع طبیعی نسبت به شناسایی مناطق مشکل‌دار اقدام کردیم و با کاشت درخت، درختچه، بوته‌کاری و بذرپاشی گونه‌ها درصدد احیای آن‌ها برآمدیم؛ برای نمونه می‌توانم به بخش‌هایی از خانگرمز و لشکردر اشاره کنم.

کاظمینی با اشاره به اینکه یکی از درخواست‌های ما برای حفاظت از گونه‌های گیاهی لزوم تهیه و تدوین طرح مطالعاتی فلور مناطق حفاظت‌شده است، اظهار کرد: از طریق تهیه این طرح، مطالعه و بازنگری طرح موجود و پیشین می‌توانیم نسبت به شناسایی دقیق گونه‌های در معرض خطر و مهاجم و دیگر گونه‌ها که هنوز شناسایی نشده‌اند، اقدام کنیم.

وی افزود: در صورت تخصیص بودجه مناسب امکان تهیه این طرح از طریق اخذ مشاور امکان‌پذیرخواهد بود.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد با توجه به اطلاعات ناقص اداره کل حفاظت از محیط زیست ‌استان در نبود طرح مطالعاتی دقیق از نوع گونه گیاهی، مسئولان مربوطه تاکنون اقدامات جدی برای جلوگیری از انقراض گیاهان انجام نداده‌اند. در حال حاضر خیابان باباطاهر همدان میزبان افرادی است که به‌صورت گسترده از گونه‌های گیاهی برداشت کرده و آن را برای مصارف خانگی و دارویی به فروش می‌رسانند در حالی که روش‌های علمی و متعددی برای حفاظت از این گونه‌های نایاب وجود دارد.

فرسایش خاک، آلودگی محیط زیست و به‌هم خوردن تعادل زنجیره غذایی ازجمله تبعاتی است که در آینده گریبانگیر مردم می‌شود این در حالی است که اعمال جریمه‌های جدی‌، مسدود کردن جاده‌های منتهی به مناطق به خصوص در فصل بهار، کشت و توسعه این گیاهان در مناطق دیگر، آموزش صحیح برداشت و بازگو کردن اهمیت گیاهان برای مردم منطقه، اطلاع‌رسانی از طریق صدا و سیما راهکارهای مناسبی برای جلوگیری از انقراض گیاهان هستند.