|
گرده‌افشانی فرایند باروری گونه‌های گیاهی است و گونه‌های گیاهی برای اینکه بتوانند فرایند تولید مثل خود را انجام دهند، دانه گرده تولید می‌کنند که این دانه‌ها به گونه‌ای سلول‌های جنسی نر محسوب می‌شوند که در فصل خاصی از گیاهان جدا می‌شوند، روی کلاله گیاه ماده قرار می‌گیرند و موجب باروری گیاه می‌شوند. تا زمانی که فرایند گرده‌افشانی انجام نشود، تشکیل بذر و بقای نسل گیاه مقدور نیست.
بسیاری از گونه‌های گیاهی به علت داشتن گلبرگ‌های درخشان، شهد و ترکیبات معطر می‌توانند حشرات گرده افشان و حتی پرندگان گرده افشان را جذب خود کنند و درحالی‌که این پرندگان و حشرات از شهد گیاه استفاده می‌کنند، دانه‌های گیاه نیز به بدنشان می‌چسبد و گرده‌ها را از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می‌کنند و موجب باروری گیاهان می‌شوند و تا زمانی که این کار انجام نشود بقای نسل گیاهان غیر ممکن است.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی دانشگاه شهید بهشتی درباره فرایند گرده‌افشانی و وابستگی حیات گیاهان و جانوران به یکدیگر اظهار کرد: گرده‌افشانی مکانیزمی است که همیشه در طول تاریخ تکامل گونه‌های گیاهی وجود داشته است و هم بقای گونه‌های گیاهی و هم بقای گونه‌های جانوری که حشرات گرده‌افشان هستند به یکدیگر وابسته است و با آسیب دیدن یکی از این دو گونه دیگر نیز آسیب می‌بیند.
احمدرضا محرابیان افزود: در فصل بهار گیاهانی هستند که گرده‌افشانی آن‌ها به وسیله حشرات انجام می‌شود و بذر تولیدی آن‌ها توسط حشرات تولید می‌شود و می‌توان گفت که بقای نسل آن‌ها به حشرات وابسته است. درصورتی که هر عاملی از جمله تغییراقلیم و خشک‌سالی بر حشرات تاثیر گذارد و موجب از بین رفتن مکانیزم گرده افشانی در حشرات شود، به تبع آن جمعیت گیاهانی که به این حشرات وابسته هستند نیز کاهش می‌یابد و در معرض خطر انقراض قرار می‌گیرند. این شرایط برای گونه‌هایی که طبیعی و خود رو هستند و در زیستگاه‌های طبیعی رویش پیدا می‌کنند، بسیار حیاتی‌تر است.
وی با ذکر مثالی گفت: گیاهی به نام «گون گز» در ایران وجود دارد که برای گرده افشانی و حفظ بقای خود به یک حشره وابسته است. این حشره به دلیل سم‌پاشی‌های انجام شده از بین رفته و به همین دلیل نیز گون‌گز، که تولیدکننده کتیرا همچنین مواد اولیه «گز انگبین» است، دچار آسیب شده و به لحاظ اقتصادی نیز تأثیرات منفی دارد. این گونه گیاهی به علت برخورداری از ریشه‌های عمیق در خاک، نقش مهمی در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک دارد بنابراین از بین رفتن آن آسیب زیادی را به محیط زیست وارد می‌کند.
وی تأکید کرد: در کره زمین گونه‌هایی وجود دارد که کلیدی هستند و نسبت به گونه‌های دیگر اهمیت بسیار زیادی دارند. به‌طور مثال در میان گونه‌های حیات وحش، زنبور به‌عنوان یک عامل گرده افشان مهم است. در بحث گیاهی نیز کل گونه‌های گیاهی به‌ویژه گونه‌های درختی بسیار شاخص هستند و بر اساس بررسی‌ها و تخمین اطلاعات، زنبور عسل در شرایط فعلی زمین عامل گرده افشانی باغات کشاورزی و محصولات جالیزی هستند و اگر از بین بروند طی یک بازه زمانی دو تا چهار ساله اکثر اکوسیستم‌های زمین دچار مشکل می‌شوند و بقای خود را از دست می‌دهند.
این استاد دانشگاه در پایان تصریح کرد: زنبور در گرده‌افشانی بسیار مؤثر است. به‌طور مثال در کشورهای اروپایی و آمریکایی قراردادی میان باغداران و زنبورداران منعقد می‌شود که بر اساس آن زنبوردار، کندوهای زنبور خود را در کنار باغ‌های کشاورزی مستقر می‌کند که با این اقدام میزان باروری آن باغ تا هشت برابر افزایش پیدا می‌کند. این کار بسیار به نفع کشاورز است این درحالی است که زنبوردار نیز با مستقر شدن در کنار باغ‌ها می‌تواند عسل باکیفیتی را تولید کند که ارزش اقتصادی و خاصیت بسیار بالایی دارد.
|
