|
طی چند دهه اخیر شهر متأثر از تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فنی و محیطی عمده‌ای بوده که به طور عمیقی بر الگوهای سکونت، فعالیت‌های انسانی و سبک زندگی تأثیر گذاشته‌اند. در همین راستا، شهر دانش‌محور از مفاهیم جدید در حوزه مطالعات شهری است که با توجه به مسائل و مشکلات روزافزون شهرها و لزوم مدیریت و توسعه این سیستم بر مبنای دانش مطرح شده است.
درواقع شهر دانش‌محور رویکردی توسعه‌ای است که هدف نهایی آن دستیابی به توسعه شهری پایدار و پیشرفت اقتصادی است. این شهرها می‌توانند با بهره‌گیری از دانش، راه حل‌های مؤثری برای مشکلات یافته و در عرصه رقابت جهانی فرصت‌های تازه‌ای را ایجاد کنند. به علاوه، رویکرد دانش‌محوری بر نظریات برنامه‌ریزی آینده نیز تأثیرگذار خواهد بود.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص چگونگی دستیابی به چنین ظرفیتی با دانش‌آموخته شهرسازی و دانشیار گروه مدیریت و برنامه‌ریزی محیط زیست دانشگاه تهران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
اسماعیل صالحی با تأکید بر اینکه مدیریت شهری در ایران از گذشته بر مبنای مدیریت علمی پایه‌گذاری نشده است، گفت: این امر از آنجا نشأت می‌گرفت که اصولاً در گذشته مدیران شهری اغلب کارگزاران دولتی بودند و بر اساس تجربه حاکمیتی برای این کار انتخاب می‌شدند.
وی با تأکید بر اینکه بین دانشگاه و مدیریت شهری تا چند سال پیش هیچ ارتباطی وجود نداشت، افزود: شرایط به گونه‌ای بود که تا 30 سال پیش یک کتاب علمی درباره مدیریت شهری در ایران وجود نداشت.
وی ادامه داد: تقریباً از دهه 70 بود که در وزارت کشور گروهی با عنوان برنامه‌ریزی و مطالعات شهری تشکیل شد که در بستر آن عده‌ای مشغول به تحقیق در این وادی شدند و نتایج آن تألیف کتاب‌های متعدد، ترجمه کتاب‌های مرتبط با این موضوع و همچنین ماهنامه‌ها و مجله‌های مرتبط با مدیریت شهری بود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بعد از این اتفاق دانشگاه نسبت به راه‌اندازی رشته مدیریت شهری اقدام کرد، افزود: مسلماً امروزه شهرها به‌قدری پیچیده شدند که بدون دانش روز نمی‌توان آن‌ها را مدیریت کرد.
صالحی با اشاره به اینکه امروز با شهرهای بزرگی مواجهیم که آنقدر در آن‌ها مسائل مختلف درهم تنیده‌اند که لازم است ارکان مدیریت شهری به دانش روز مسلط باشند، افزود: این ضرورت بدان جهت است که در عرصه مدیریت شهری حق اشتباه کردن وجود ندارد.
وی با تأکید بر اینکه شهر محل آزمون و خطا نیست، خاطرنشان کرد: شهر عرصه زندگی است و هر تصمیم اشتباه می‌تواند بر زندگی بخشی از جامعه تأثیرگذار باشد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اگر امروز بدون دانش در شهر تصمیم بگیرید یقیناً تاوان سنگین و جبران‌ناپذیری را برای شهر به بار خواهد آورد، تشریح کرد: همانطور که پیشتر عنوان شد در شهرهای امروزی که در بیشتر آن‌ها جمعیتی بیش از یک میلیون نفر زندگی می‌کنند هر تصمیمی زندگی عده‌ای را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
صالحی با بیان اینکه نمی‌توان مدیران شهری که نسبت به دانش این بخش آگاهی ندارند را برای مدیریت انتخاب کرد گفت: کسب تجربه و یا آزمون و خطا در مدیریت شهری روندی غلط و اشتباه است.
وی با تأکید بر اینکه شهر پیچیده‌ترین مصنوع دست انسان است، افزود: در این عرصه علم و فناوری جدید همچون آی‌تی و در پی آن تحقق شهر هوشمند یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است، افزود: در فضای بین‌المللی سرمایه‌گذاری در حوزه تحقق شهر هوشمند بسیار بالاست.
وی افزود: بر این اساس یقیناً می‌توان از ظرفیت و بستر دانش موجود در فضای فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران نیز استفاده کرد.
این شهرساز با بیان اینکه شهر هوشمند در همه زمینه‌ها و خدماتی که ارائه می‌کند می‌تواند بخشی از فعالیت‌های دانش‌بنیانی را شامل شود، تصریح کرد: با توجه به مسائل روز شهرها همچون آلودگی و ترافیک، شرکت‌های فعال در حوزه فناوری مرتبط با این موضوعات می‌توانند و درعین حال ضروری است که در این مصادیق و بخش‌ها ورود جدی داشته باشند.
صالحی با بیان اینکه در دنیای امروز شهرهای موفق موضوع آلودگی خود را از طریق بهره‌مندی از نانوفیلترها حل کرده و می‌کنند گفت: یقیناً این بستر می‌تواند سایر بخش‌های خدمات‌رسانی شهر را نیز شامل شود.
وی با بیان اینکه شهر یک معادله چندمجهولی است برای بهره‌مندی از دانش روز که باید به‌صورت جداگانه برای هر مجهول آن در هر شهر به‌صورت مجزا نسخه پیچید، گفت: وقتی مدیریت شهری به‌صورت هوشمندانه وارد این عرصه شده و در وهله نخست بتواند اعتماد عمومی را جلب کرده و در پی آن سرمایه‌گذاران این بخش را ترغیب کند، یقیناً در عرصه مدیریت شهری فناورانه و دانش‌محور موفق عمل خواهد کرد.
این استاد دانشگاه، خاطرنشان کرد: البته این امر مستلزم فراهم بودن یکسری بسترهای حقوقی، اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی است حال آنکه متأسفانه علیرغم تلاش‌ها، تجربه‌های موفقی در این زمینه نداریم.
صالحی با بیان اینکه پایه‌های اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، نهادی و زیست‌محیطی یک شهر عمده‌ترین عوامل کلیدی برای تغییر شهر به سمت دانش‌محوری هستند تشریح کرد: شهر دانش‌محور با استفاده از پژوهش، فناوری و افکار خلاق و نوآور، تولیدات با ارزش افزوده را در اغلب موارد در بستر ارائه خدمات بهتر برای ارتقای سطح زندگی ارائه می‌کند، در یک شهر دانش‌محور به دانش بها داده می‌شود.
وی با بیان اینکه به‌منظور تبدیل شدن به یک شهر دانش‌بنیان موفق، باید تغییراتی در الگوهای عملکردی و فضایی شهر ایجاد شود اذعان کرد: الزامات فضایی مستلزم تغییراتی در کالبد شهری و الزامات عملکردی مستلزم تغییراتی در عملکرد و کاربری‌های شهری است.
این استاد شهرسازی با بیان اینکه مدیریت بر مبنای دانش‌محوری نیازمند یک اتاق فکر منظم و فنی است تا با بهره بردن از تمامی ظرفیت‌های موجود انجام فعالیت‌های مختلف را میسر کند تصریح کرد: در این بین لازم است تا ذخایر علمی و مادی تبدیل به سرمایه‌های فنی و اجرایی شود، اتاق فکر توانمند در پس حمایت از مدیر لایق، ذخایر موجود را تبدیل به سرمایه‌های ممکن می‌کند و موجب پیشرفت امور، توازن بین دستاوردها، تغییر ساختار علمی و اجرایی مناسب و ارزشمند می‌شود.
صالحی با تأکید بر اینکه مشارکت همگانی ظرفیت قابل توجه و ارزشمند شهرداری‌ها است، یادآور شد: مشکلات شهرداری و شهر نیاز به عزم و همت همگانی دارد و اینکه شهرداری به تنهایی موظف به گام برداشتن در راستای رفع آن دارد یک استنباط اشتباه است چراکه همکاری و تعامل تمامی ظرفیت ها به‌ویژه نخبگان دانشگاهی در رفع مشکلات مؤثر است.
وی ادامه داد: البته برای رسیدن به آرمان شهری که در آن همه نیازهای شهروندان تأمین شود، آموزش کاربردی و ارتقای سطح علمی مدیران و مسئولان شهری یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
این استاد شهرسازی با بیان اینکه مدیران شهری برای تأمین رفاه، آسایش، نشاط و شادابی شهروندان باید یک نقشه راه درست داشته باشند که دستیابی به این امر نیازمند تقویت بخش‌های آموزشی و پژوهشی است، اظهار کرد: بهره‌مندی از ظرفیت نخبگان در دنیای امروز سریع‌ترین نسخه کارآمد است.
صالحی با اشاره به مزایای یادگیری دوره آموزش مدیریت و بهره‌مندی از اتاق فکر نخبگان در مدیریت شهری تشریح کرد: آموزش مدیران کمک می‌کند تا آن‌ها بتوانند شرایط کاری را برای افراد زیردست خود بهبود بخشند، برای آن‌ها امنیت شغلی و رضایت شغلی بیشتری فراهم کنند، با به‌کارگیری دانش برای حل و فصل مسائلِ محیط کسب و کار خود اقدام و با تکیه بر علم و دانش خود، با استفاده از امکانات و منابع موجود شرایط را برای بازدهی حداکثر در محیط کاری فراهم کنند و از همه مهمتر هنگام مواجهه با بحران، احساسی عمل نکنند، به‌دنبال راه حل علمی باشند و در یک جمله نگاهی علمی به مدیریت داشته باشند.
وی تأکید کرد: با نگاه علمی مدیران در شهر هوشمند، با قابلیت دریافت داده‌ها از ابزارهای مختلف، یکپارچه‌سازی آن‌ها در یک پلتفرم، تجزیه و تحلیل‌های پیچیده بر روی داده‌ها در بخش‌های مختلف شهری می‌توان به بهبود تصمیم‌های عملیاتی و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی و رضایت شهروندان رسید.
|
