سپهرغرب با نگاهي به جایگاه شاهزاده حسين (ع) مطرح کرد

شاهزاده حسين (ع ) هويت بخش اجتماعات، در قلب شهر همدان

سپهرغرب، گروه استان‌ها - سميرا گمار: گاهي ما انگار خودمان را گم مي‏کنيم، نوعي گمراهي، فراموش کردن و ابطال گذشته! که اين پارادايم در هر مسئله‌اي مي‌تواند ظهور و بروز داشته باشد، اما اينجا سخن از نگاه به هويت و بافت فراموش‌شده يک مکان است، ابطال گذشته در اين نوع نگاه به مکان يعني شما تلاشي در جهت جستجوي ريشه‏‌هاي نمادهاي بومي، ايراني، اسلامي نمي‌بينيد، بلکه بالعکس سازه‌هاي جديد به‌عنوان مراکز مدرن ساخته مي‏شوند که بعضاً توجهات را از سازه‏ و فضاي مذهبي دور مي‏کنند. اين نمونه را مي‌توان در پياده‌راه‌سازي ميدان امام خميني (ره) ملاحظه کرد، مرکزي تهي از هرگونه نماد اسلامي! به‌طوري‌که قرائن نشان مي‌دهد به‌نوعي با نماد گريزي ايراني و اسلامي مواجهيم و آنچه جاي نمادهاي مذهبي، ايراني و اسلامي را گرفته فضاهايي بوده که عموماً فاقد ريشه‏‌هاي مردمي است.

اما اکنون گويا سنت الهي به مدد مديران آمده است! ملک وقفي شاهزاده حسين (ع) که سال‌ها در دست بانک ملي بوده به اين آستان مقدس بازگشته و اين امر مي‌تواند نويدبخش اتفاقات قابل‌توجهي در آينده همدان باشد، چراکه معتقدم اگر بتوانيم هويت اين مکان را حفظ کنيم، هم بافرهنگ گذشته ارتباط داشته و پيوندها حفظ مي‌شوند و هم از تحولات دنيا عقب نمي‌مانيم.

حال با اين مستمسک که امام‌زاده حسين (ع) به دليل قرار گرفتن در يک موقعيت بي‌نظير و پيشينه درخشان قابليت مرکز ثقل واقع‌شدن فعاليت‌هاي مذهبي و فرهنگي شهر همدان را دارا است، مي‌توان از مديريت ارشد استان، مديران شهري، مديران فرهنگي خواست که اين ظرفيت عظيم را احيا کرده و در دستور کار جدي خود قرار دهند تا چيزي همانند مرکزيت شاه‌چراغ در 

شيراز را به‌واسطه بقعه مبارکه شاهزاده حسين در همدان شاهد باشيم، کما اينکه بررسي وقايع سنوات گذشته نيز مؤيد اين مسئله است.

در ادامه متن گفتگو با يکي از اعضاي هيئت‌امناي اين امامزاده را مي‌خوانيد:

عضو هيئت‌امناي امام‌زاده حسين (ع) بابيان اينکه خوشبختانه تلاش‌ها براي بازپس‌گيري زمين شاهزاده حسين (ع) از بانک ملي به ثمر نشست، عنوان کرد: قريب به 20 سال براي اين امر به طرق مختلف تلاش شد تا عرصه امامزاده که در دست بانک ملي بود به اين آستان مقدس برگردد.

حسين مهدوي راد خاطرنشان کرد: خوشبختانه در طي اين سال‌ها اقدامات خوبي در جهت تعمير و اصلاح زيرساخت‌ها و بازسازي محوطه اين امام‌زاده صورت گرفته که مي‌توان به ساخت شبستان‌ها، سرداب و قسمت‌هاي بيروني اشاره کرد.

وي با تأکيد بر اينکه اين امامزاده محل برگزاري بسياري از مراسم ديني و مذهبي است، اظهار کرد: متأسفانه براي برخي مراسم نظير دعاي عرفه که با استقبال بالايي مواجه است يا برنامه‌هايي که سخنرانان آن از استان‌هاي ديگر دعوت مي‌شوند کمبود جاداريم که اميدوارم با بازپس‌گيري بانک ملي و افزودن آن به امامزاده اين مشکل حل شود.

عضو هيئت‌امناي امام‌زاده حسين (ع) در ادامه با اشاره به اينکه برادر شاهزاده حسين، امامزاده محمد (ع) مدفون در مسير سامرا است، ابراز کرد: جلسات مشترکي نيز با حضور هيئت‌امناي اين امام‌زاده جليل‌القدر در همدان داشته‌ايم، کما اينکه تا پيش‌ازاين آن‌ها نيز از وجود امام‌زاده حسين(ع) در همدان بي‌اطلاع بودند.

مهدوي راد گفت: مرحوم آيت‌الله عندليب زاده که بر علم انساب و رجال اشراف داشت نسب‌شناسي اين امام‌زاده و بسيار از امامزاده‌ها را انجام داد، مي‌توان گفت ازنظر اصل و نسب چنين امامزاده‌اي نداريم که بدون واسطه نسب وي به امام معصوم (ع) برسد که اين‌يک ظرفيت بزرگ معنوي و فرهنگي است.

وي تأکيد کرد: نگاهي به پيشينه همدان و جايگاه اين امامزاده نشان مي‌دهد که شاهزاده حسين (ع) از ديرباز قطب برنامه‌ها، مراسم و تجمعات مذهبي و فرهنگي بوده است، ضمن اينکه خيابان شهدا نيز از دوران دفاع مقدس و تشييع شهدا از اين خيابان جايگاه ويژه‌اي در ميان مردم دارد که اين موارد مي‌تواند جايگاه اصلي اين امامزاده را احيا کرده، آنجا را فضاي امني براي عبادت و مرکز تجمعات مذهبي شهر همدان کند.

مهدوي راد با انتقاد از اينکه اطراف امامزاده نيز بسياري از مغازه‌ها پيش روي‌هايي داشته و غصب عدواني کرده بودند، گفت: خوشبختانه با نذورات توانستيم تا حدودي اين شرايط را سامان داده و مغازه‌هاي اطراف را خريداري کنيم، اما متأسفانه محيط اطراف امام‌زاده نا به‌سامان بوده و گاهي بانوان براي تردد مشکل‌دارند، ضمن اينکه کسي پاسخگو نيست به‌طوري‌که براي ورودي امام‌زاده گاهي بايد شهرداري يا نيروي انتظامي مداخله کنند!

وي با تأکيد بر اينکه ما به دنبال به هم زدن بافت امامزاده نيستيم، افزود: متأسفانه بازسازي ميدان امام (ره) با برداشتن نمادهاي مذهبي همراه بود و تاکنون هيچ المان مذهبي در اين مکان جانمايي نشده که شاهزاده حسين (ع) مي‌تواند اين خلأ را پرکرده و به قطب مذهبي تبديل شود که رسانه‌ها بايد اين موضوع را موردتوجه قرار دهند، ضمن اينکه اگر رسانه‌ها تاکنون به وظايف خود عمل کرده‌بودند وضعيت امام‌زاده‌ها و مجموعه‌هاي مذهبي اين‌گونه نبود.

در خاتمه بايد گفت همان‌طور که در طليعه مطلب آمد امامزاده حسين معروف به شاهزاده حسين (ع) يکي از زيارتگاه‌هاي شهر همدان در جوار ميدان مرکزي شهر است که برگ جديدي در دفتر تاريخ اين امامزاده گشوده شده و آن بازپس‌گيري زمين اين امامزاده از بانک ملي است.

با دقت که وضعيت نمادهاي ديني را در همدان دنبال مي‌کنيم نخستين نکته اين است که همدان به دليل برخورداري از قدمت بدون نماد نبوده و اتفاقاً بسياري از آن‌ها نمادهاي مذهبي بوده که با هويت مردم نيز تطابق داشته است، يکي از مکان‌هايي که کارشناسان امر بر نماد مذهبي واقع‌شدن آن صحه مي‌گذارند شاهزاده حسين (ع) است، امامزاده‌اي که در مرکز شهر همدان از ديرباز محور تجمعات مردمي بوده؛ حال که زمين موقوفي اين آستان به امام‌زاده برگشته بايد اين نماد با عنصر اقتدار ظهور و بروز نمايد، البته قدرت نه به معناي تحکمي آن و يا به‌گونه‌اي که بدون توجه به المان‌هاي مناسب براي ساخت نمادها، ساحت ايدئولوژيک پيدا کند بلکه اقتداري از جنس جاودانگي، قدمت، پايستگي و قدرت براي مرکزيت بخشيدن به فعاليت‌ها و برنامه‌هاي ديني و مذهبي شهر؛ چراکه وقتي اين عناصر از بناهايي که محوريت مذهبي و فرهنگي دارند گرفته شود، شهر دچار نوعي بي‌هويتي و اختلال مي‌شود، شهر بي‌هويت هم، بي‌هويتي توليد کرده و به‌تدريج سازوکار خود را با مناسبات انساني پيرامون و شهروندان خود از دست مي‏دهد.

پس مي‌توان گفت داشتن فضاي کافي، تجربه تجمعات و جايگاه شاخص اين امامزاده چه ازنظر معنوي که بدون واسطه به امام معصوم (ع) مي‌رسد و چه ازنظر مکاني که در مرکز شهر واقع‌شده بر پيشنهاد مذکور مهر تائيد مي‌زند.

اما بايد اين نکته را نيز در نظر گرفت که در حال حاضر يکي از مشکلاتي که در اطراف آستان امام‌زاده حسين (ع) ديده مي‌شود، به‌نوعي ممزوج شدن اين مکان با کاربري‌هايي است که 

از جوهره و تعريف آن فضا دور است، در شهرهاي اروپايي غيرممکن است در کنار کليسا مغازه ساندويچي، ميوه‌فروشي و کليدسازي ببينيد، فضاي مذهبي از ساير فضاهاي شهر متمايز شده و اين نماد مذهبي خود را نشان مي‌دهد به عبارت ديگر اين تمايز سبب مي‌شود اين مکان مقدس فضاي معنوي خود را بر اطراف تحميل ‌کند و براي مردم اين حس به وجود مي‌آيد که اين مکان مذهبي، جايي است که از دنيا و دغدغه‌هاي زندگي مادي فاصله مي‌گيرد، اما ما اين نکات را رعايت نمي‌کنيم! گذري بر اطراف و حوالي اين امامزاده به‌خوبي آثار اين شلوغ بازار را منعکس مي‌کند، که نيازي به ذکر بيش از اين حد نيست.

به‌هرحال اگر مي‌خواهيم همدان به‌عنوان يک شهر اسلامي و تاريخي شناخته شود بايد احترام اين فضاها را حفظ کرد و احترام نه به معناي تقدس‌زايي بلااستفاده از ظرفيت‌ها بلکه محور قرار دادن اين مکان براي فعاليت‌هاي فرهنگي و مذهبي شهر، نظير آنچه درگذشته بوده يا هم‌اکنون در امام‌زاده عبدالله (ع) شاهد آن هستيم.

نکته بعدي اينکه با قرار گرفتن در ايام محرم مي‌توان به کارکرد معنوي اين مکان نگاهي دوباره کرد، بالاترين نمود مذهب در ايران ايام محرم بوده و خواهد بود، همدان نيز از اين مسئله مستثنا نيست، ماه محرم و صفر با داشتن مراسم عاشورا، زمان بسيار مناسبي است که شاهد تبلور نقش محوري شاهزاده حسين (ع) در گرد هم آمدن هيئت‌هاي حسيني سطح شهر باشيم، تا هم تشتت فعلي برطرف شود و هم هم‌افزايي و هم‌بستگي جدي هيئت‌هاي مذهبي پيام خود را به مردم شهر و حتي مردم دنيا منتقل کند، که البته اگر مي‌خواهيم اين فرصت از دست نرود نياز به همت جمعي به لحاظ اقتصادي و فرهنگي داريم.

در پايان نيز ذکر اين نکته خالي از لطف نيست که بازسازي ميدان امام (ره) بدون هيچ‌گونه المان مذهبي اين مسئله را به ذهن متبادر مي‌کند که گويا به‌نوعي با نماد گريزي مذهبي، ايراني و اسلامي مواجهيم و آنچه جاي اين نمادها را گرفته، نمادهاي اقتصادي صرف است که عموماً فاقد ريشه‏هاي مردمي است درحالي‌که آنچه مذهب را نگاه داشته، مردم و رويکرد ديني آنها است.

شهر را مردم مي‏سازند و دورهم زندگي مي‏کنند، وظيفه‏ شهرنشينان است که با توجه به علايق مشترکي که دارند دورهم جمع شوند و محيط زندگي عمومي‌شان را پيش برند، در اين مسئله دين، باورها، سنت‏ها و علايق مردم بر اتفاقاتي که در آن شهر مي‌افتد، تأثير دارد، طبيعتاً محيط‏هاي عمومي شهرهايي که ريشه در آيين و مذهب مردم‌دارند و مديريت اين محيط‌ها در پايداري شهري، زندگي اجتماعي و هويت آن شهر نقش مهمي ايفا مي‌کنند که اين نکات را نبايد در مورد همدان با محوريت امام‌زاده حسين (ع) فرزند بلافصل امام هادي عليه‌السلام ناديده گرفت...