موفقیت محقق ایرانی در تولید سم دفع آفات کشاورزی از باکتری خاک‌زی

افزایش جمعیت و صنعتی شدن کشاورزی منجر به استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی به‌منظور افزایش بهره‌وری و محافظت از محصولات زراعی شده است.از عواقب استفاده از سموم شیمیایی می‌توان به آلودگی و مرگ حیوانات اهلی، از دست دادن آنتاگونیست‌های طبیعی برای آفات، مقاومت به آفت کش‌ها به مرور زمان، کاهش زنبور عسل و گرده افشانی، آلودگی آب‌های زیرزمینی، انتقال سمیت به محصولات کشاورزی مجاور، تلفات ماهیگیری و پرندگان اشاره کرد.

سموم شیمیایی باعث آسیب و یا مرگ میکروارگانیسم‌های مفید موجود در خاک خواهد شد که این امر حاصلخیزی خاک را از بین خواهد برد.

علاوه بر این، برخی از آفت‌کش‌ها باعث ایجاد مسمومیت ایمنی در انسان می‌شوند که ممکن است منجر به سرکوب سیستم ایمنی، حساسیت مفرط (آلرژی)، بیماری‌های خود ایمنی و التهاب شود.

افرادی که به طور منظم با آفت‌کش‌ها سروکار دارند، مانند کشاورزان، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند. سالانه هزاران مورد مسمومیت غیر کشنده و سرطان ناشی از آفت‌کش‌ها گزارش می‌شود.

از برخی سموم شیمیایی می‌توان به سم دلتامترین Deltamethrin اشاره کرد که یک حشره‌کش از گروه پایروترئیدهاست که با مکانیسم تماسی و گوارشی عمل می‌کند.

این سم بر روی لارو پروانه‌ها، سوسک‌ها و مگس هاوسن موثر است. سم آمیتراز Amitraz یک سم حشره کش-کنه کش غیر سیستماتیک با تاثیر تماسی- تنفسی است.

سم پرمترین permethrin یک حشره کش غیر سیستماتیک تماسی – گوارشی است که باید با دیدن آفات از آن استفاده کرد زیرا خاصیت دورکنندگی دارد. این سم برای بسیاری از حشرات مثل لارو پروانه‌ها و حشرات خانگی استفاده می‌شود.

استفاده از آفت‌کش‌های بیولوژیک‌ در مقایسه با روش‌های مرسوم، دارای مزایای مختلفی ازجمله مزیت‌های زیست‌محیطی و سلامت محور و همچنین به‌صرفه بودن آن است.

هزینه‌های مناسب آفت‌کش‌های بیولوژیکی در مقایسه با آفت‌کش‌های شیمیایی فاکتورهای بسیار مهمی هستند که نقش حائز اهمیتی برای کنترل آفات به‌وجود می‌آورند به گونه‌ای که سهم قابل توجهی از بازار آفت‌کش‌ها در آینده در اختیار آفت‌کش‌های بیولوژیک قرار خواهد گرفت.

دانش‌آموخته مهندسی شیمی بیوتکنولوژی و مدرس دانشگاه که سالیان متمادی در حوزه کنترل بیولوژیک و تولید آفت‌کش‌های بیولوژیکی تحقیق و بررسی کرده است، دستاوردهای فوق‌العاده‌ای که در حوزه کنترل بیولوژیک داشته‌ است.

دکتر فاطمه صابری طی چند سال گذشته با تمرکز روی گونه‌های بومی باسیلوس تورنجینیس در مرکز کنترل بیولوژیک کشور واقع در موسسه ملی گیاه پزشکی جهاد کشاورزی ضمن انجام آزمایشات متعدد در هر دو سطح آزمایشگاهی و کاربرد میدانی (روی لاروها و آفت‌های واقعی) موفق به دستیابی با راندمان بسیار بالا در کشندگی آفات شده است.

نتایج تحقیقات این پژوهشگر که تأییدیه‌های لازم را از مؤسسه ملی گیاه پزشکی جهاد کشاورزی دریافت کرده با توجه به ظرفیت بسیار بالای گونه‌های بومی به‌کار رفته در مقایسه با سایر گونه‌های تجاری وارداتی و موجود در بازار، در حال حاضر در مرحله تجاری‌سازی نهایی است.

اختراع ملی «فرایند جداسازی اسپور و کریستال از محلول فرمانتاسیون باکتری باسیلوس تورینجینسیس به کمک غشا متخلخل» ثبت شده در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به شماره 85154 و همچنین مقالات ISI متعددی که در ژورنال‌های معتبر به چاپ رسیده است، در کنار سایر فعالیت‌های این پژوهشگر به عنوان بازرس ایمنی زیستی در پروژه‌های متعدد امنیت غذایی بخشی از دستاوردهای خانم دکتر صابری در حوزه تولید علم و فناوری است.

این مهم ضرورت ورود حداکثری کشاورزی کشور به حوزه کنترل بیولوژیک و مدیریت یکپارچه و پایدار کنترل آفات را جهت جلوگیری در استفاده از سموم شیمیایی سرطان‌زا و مخاطره‌انگیز اجتناب‌ناپذیر می‌کند.