علم و ایمان دو شرط لازم دانشگاه برای شکل‌گیری یک جامعه متعالی

بررسی‌ها نشان می‌دهد در تعریف توسعه پایدار ما با دانشگاه های نسل بندی‌شده مواجه هستیم؛ به این صورت که دانشگاه های نسل اول آموزش محوری را دنبال می کنند، دانشگاه های نسل دوم آموزش و پژوهش را مدنظر قرار داده اند، دانشگاه های نسل سوم علاوه‌بر آموزش و پژوهش، کارآفرین هستند و در نهایت دانشگاه های نسل چهارم و پنجم ارزش آفرین و تمدن ساز بوده و مباحث مربوط به توسعه پایدار ذیل آن تعریف و تبیین می‌شود.

از دیگر سو می‌دانیم ساختارها و هنجارهای اجتماعی، یک زندگی توأم با امنیت، سلامت و فرصت رشد برای تمام اقشار را فراهم می کند که هنجارهای تولیدشده توسط دانشگاه می تواند انسان های مناسب تری را تحویل جامعه دهد و با ایجاد یک نظام شخصیتی متناسب، به توسعه و پیشرفت پایدار جامعه کمک  کند.

 

چرا سخن از توسعه پایدار به میان می‌آوریم؟ زیرا باید مبتنی بر فرهنگ باشد که در غیر این صورت دچار تقلید خواهیم شد و تقلید صرفاً در یک بُعد اتفاق نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد و ساحت‌های گوناگونی را به خود مبتلا می‌کند. به بیان ساده‌تر سیستم آموزش عالی، مبتنی بر فرهنگ تولیدکننده هنجار است و با این توصیف باید سرمایه انسانی لازم را در اختیار نظام فرهنگی و اجتماعی جامعه قرار دهد. پس کوتاه سخن اینکه تعالی جامعه بسته به رشد افراد آن است که در رأس آن‌ها جوانان قرار دارند که مشغول تحصیل هستند. اینکه دانشگاه چه الزاماتی باید داشته باشد تا در تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد موفقیت کسب کند موضوع گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بوعلی‌سینا همدان است که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید:

 

** زیرساخت هر جامعه‌ای نیروی انسانی آن است

 

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مهدی صفایی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اهمیت نیروی انسانی در هر جامعه و بیان اینکه زیرساخت هر جامعه‌ای نیروی انسانی آن است، عنوان کرد: اگر جامعه‌ای نیروی انسانی قوی و پای کاری نداشته باشد طبیعتاً آن جامعه به سمت انحطاط پیش می‌رود، یعنی تا زمانی که ما نیروی انسانی خوب، جوان و پرنشاطی نداشته باشیم رشد و پیشرفت در هیچ ساحتی در جامعه اتفاق نمی‌افتد.

 

** پس تربیت فرمان ماشین علم بوده و جهت‌دهی آن مهم است

 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: برای تعلیم نیروی انسانی نیاز است که جامعه یک مجموعه قوی علمی (چه حوزوی و چه دانشگاهی) و تربیتی داشته باشد. یعنی اگر جامعه‌ای دارای علم باشد اما مسیر تربیت آن مشخص نباشد علم به‌دست آمده یا فایده‌ای نخواهد داشت یا ممکن است مضر باشد. فرض کنید جامعه از نظر علمی بسیار قوی است اما مسیر پرورش را طی نکرده یا تربیت ناصحیح برای آن اتفاق افتاده باشد. در این صورت ما با چه مواجه خواهیم بود؟ پس تربیت فرمان ماشین علم بوده و اگر شکل نگیرد جهت‌دهی آن مجموعه نیز شکل نگرفته یا بد شکل خواهد گرفت.

 

معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بوعلی‌سینا همدان تأکید کرد: البته دو فاکتور تعلیم و تربیت زمان و مکان نداشته و از همان بدو ورود به مدرسه تا سطوح عالی حوزه و دانشگاه باید باشد که در جامعه ما متناسب با افراد تنظیم می‌شود اگرچه الآن توجه به بعد تربیتی کمرنگ شده و خودش را نشان می‌دهد.

 

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین صفایی تصریح کرد: تسهیل روند علمی و فرهنگی بر عهده دانشگاه و حوزه بوده و بعد اجرایی آن بر عهده مسئولان است که ابتدا از کاری که صورت می‌گیرد حمایت کنند و سپس وقتی به ثمر نشست نشر و بازنشر دهند. به‌نظر می‌رسد هرچند که دانشگاه بتواند کار علمی انجام دهد اما حمایت‌های لازم در مدیریت سطح کلان نباشد اثر نداشته یا اثر حداقلی خواهد داشت.

 

وی سپس به موانع پیش روی تربیت نیروهای متخصص و متعهد پرداخت و گفت: گاهی برخی از مسائل بنیادی است؛ برای مثال بسیاری از دروس دانشگاهی که از غرب گرفته شده طبیعتاً با فرهنگ جامعه مبدأ همراه بوده است، پس اگر منظور ما تربیت ایرانی-اسلامی باشد باید فکری به حال منابع غیرایرانی و غیراسلامی کرد که فرهنگ آن جامعه را نیز همراه خود دارد، چراکه ما نمی‌توانیم پشتوانه‌های فکری و فرهنگی یک علم را قطع کنیم. پس این مسائل بنیادی است و باید به سمتی برویم که دروس متناسب با فرهنگ و بافت فکری خودمان را تدوین کنیم، خاصه در علوم انسانی که نقش تعیین‌کننده دارد.

 

معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بوعلی‌سینا همدان ادامه داد: برخی موانع پیش روی تعلیم و تربیت نیروهای متخصص و متعهد نیز روبنایی است؛ مثلاً بودجه‌ای که برای پژوهش تصویب می‌شود صرف آن نشده یا همان مقدار مصوب هم بسیار اندک است که متأسفانه رشد علمی با این وجود نامناسب خواهد بود و روی عملکرد کلی دانشگاه بر جامعه اثرگذار خواهد بود.

 

حجت‌الاسلام ‌والمسلمین صفایی با اشاره به اینکه چون بازار کار رشته‌های نیروی انسانی مثل رشته‌های فنی و مهندسی زیاد نیست و توجه چندانی به آن نمی‌شود، ابراز کرد: وقتی توجه صورت نگیرد به‌دلیل اینکه رسالت اصلی علوم انسانی تأمین زیرساخت‌های فکری و فرهنگی است، این بخش دچار آسیب و خلأ می‌شود. بنابراین باید الزاماتی در سطح کلان برای توجه به این امر لحاظ شود.

 

وی افزود: اگرچه گاهی بازخوردگیری‌ و آسیب‌شناسی‌هایی نیز توسط افراد دغدغه‌مند در این حوزه پیرامون اقدامات انجام‌شده، صورت می‌گیرد اما به‌نظر می‌رسد درست نبوده، ضعیف بوده یا آن قدری نبوده که بتواند در جامعه تأثیر مطلوب داشته باشد چراکه اگر دقیق و علمی بود و هزینه متناسب با اصلاح آن صرف می‌شد.

 

**اگر بخواهیم تعلیم و تربیت واقعی شکل بگیرد استاد باید از دغدغه شاگرد خود مطلع باشد

 

این مسئول سپس به موضوع ارتباط اساتید با شاگردان و نقش آن‌ها در تربیت نیروی انسانی پرداخت و افزود: ارتباطی که استاد با شاگردش دارد صرفاً نباید در این حد باشد که به کلاس رفته، او را ببیند و یک مطلب انتقال دهد. در گذشته این موضوع در حوزه مرسوم بود که استاد با شاگرد خود رابطه پدر و فرزندی برقرار می‌کرد از مشکلات او خبر داشت و برای رفع آن‌ها تلاش می‌کرد. در دانشگاه نه که این گونه نباشد اما از این رابطه فاصله گرفته است. اگر بخواهیم تعلیم و تربیت واقعی شکل بگیرد استاد باید از دغدغه شاگرد خود مطلع باشد و در جهت حل مسائل او نیز قدم بردارد.

 

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین صفایی اضافه کرد: وقتی شاگرد ببیند که استادش درگیر حل مسائل او شده دیدش متفاوت شده، اخلاقی که استاد به او انتقال پیدا می‌کند هم متفاوت و مؤثرتر خواهد شد. به بیان بهتر این رابطه باید طرفینی باشد و همان‌گونه که شاگرد برای کسب علم به سمت استاد می‌رود استاد هم مواقعی برای حل مشکل شاگرد خود قدمی بردارد و صرفاً نظرش به این نباشد که یک آموخته‌ای کسب کند بلکه از نظر اخلاقی هم باید روی او اثر بگذارد که گاهی من دیده‌ام با توصیه‌های اخلاقی یا انتقال تجارب استاد به دانشجو و راهنمای وی از طریقی که خودش رفته اتفاق می‌افتد و مجموع این موارد به رشد جامعه کمک می‌کند.

 

وی سپس تأکید کرد وقتی رابطه استاد شاگردی قوی شد دانشجو، استادش را به‌عنوان راهنمای زندگی خود می‌بیند.

 

معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه بوعلی‌سینا همدان با اشاره به رسالت دانشجویان در جامعه امروزی نیز خاطرنشان کرد: رهبر انقلاب در کلام خود سه فاکتور تحصیل، تهذیب و ورزش را مدنظر قرار داده‌اند به این معنا که دانشگاه صرفاً محلی برای تحصیل علم نباشد، علاوه‌بر ورزش که برای افزایش شور و نشاط جوانان بوده، دو مورد بعدی نیز بسیار مهم است به این معنا که ماهیت دانشگاه با تحصیل عجین شده تا دانشجو در آن رشته متخصص و آن تخصص در راستای پاسخ به تهذیب نفس او باشد. به این معنا که دانشجو روی خودسازی خود در بخش معنوی و عبادی و البته فکری و فرهنگی هم وقت بگذارد. به این معنا که فکرش ناظر به همان رشته تحصیلی نبوده و رشد فردی و البته مسائل روز جامعه برایش مهم باشد. در این صورت می‌توان گفت او دید جامعی به شرایط زندگی و مسائل معنوی خود دارد. اگر این مسائل را رعایت کند جامعه هم به تعالی می‌رسد.