گردشگری سبز ضامن حفظ محیط زیست و توسعه پایدار

سپهرغرب، گروه گردشگری- شهره کرمی: گردشگری سبز این روزها مفهومی محبوب در میان گردشگران، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان دارد و در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته به سرعت در حال افزایش است. در این نوع گردشگری خدمات گردشگری پایدار، سازگار با محیط زیست و مسئولیت اجتماعی ارائه می‌شود.

با گسترش صنعت گردشگری و افزایش تقاضای افراد در این حوزه حفظ مناطق گردشگری برای نسل‌های آینده و جلوگیری از تخریب فضاهای گردشگری برای کشورها مورد توجه قرار گرفته و به همین منظور سازمان جهانی گردشگری نیز برای توجه همگان به حفظ این منابع شعار امسال خود را بر این مبنا قرار داده تا توجه جهانیان را به این مهم جلب کند.

در اصل گردشگری سبز به استفاده از انرژی و منابع تجدیدپذیر تأکید دارد تا بتوان منابع مختلف را برای آیندگان حفظ کرد.

با توجه به اهمیت این موضوع خبرنگار روزنامه سپهرغرب با مدیر کارگروه ملی گردشگری پایدار و صنایع دستی بنیاد جهانی انرژی ایران گفت‌و‌گو کرده که در ادامه می‌خوانید:

سیدرضا بهادری با اشاره به اینکه گردشگری سبز که نام‌های دیگری همچون گردشگری پایدار و مسئولیت‌پذیر نیز دارد، رویکردی است که از حدود 30 تا 40 سال اخیر در جهان به آن بیشتر توجه شده، گفت: دلیل اینکه مسائل زیست‌محیطی مورد توجه قرار گرفت این بود که در بعضی از مقاصد گردشگری به آن اهمیتی داده نمی‌شد و در رویکردهای گردشگری منفعت‌طلبی و مسائل اقتصادی بیشتر مد نظر قرار می‌گرفت.

وی اظهار کرد: افراد در مقاصد گردشگری به‌دنبال ساخت هتل و انبوه‌سازی آن‌ها بودند. در سواحل ایتالیا، اسپانیا، مدیترانه پس از شکل‌گیری نخستین مقاصد گردشگری، شاهد ساخت مجتمع‌های تفریحی، گردشگری بزرگ بودیم که باعث می‌شود حجم زیادی از گردشگر را پذیرا باشد؛ در حالی که این موضوع از سوی دیگر باعث آلودگی‌ها و مشکلات عدیده‌ای برای محیط زیست آن منطقه می‌شود.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: علاوه بر این حضور گردشگر مسائل فرهنگی و اجتماعی را نیز به همراه دارد، بنابراین سازمان گردشگری جهانی تصمیم گرفت مفهوم یا رویکردی به نام گردشگری پایدار یا سبز را عنوان کند.

بهادری با عنوان اینکه تاکنون بیش از 150 نوع گردشگری شناخته‌شده داریم و گردشگری سبز یک رویکرد و جهان‌بینی در این حوزه است که می‌گوید همه حوزه‌های این صنعت باید با رویکرد گردشگری پایدار گسترش پیدا کند گفت: یعنی تمام انواع گردشگری یا تمام زنجیره تأمین آن از حمل و نقل و هتل گرفته تا خوراک، ضمن رفع نیازهای نسل فعلی پاسخگوی نیازهای نسل آینده بر مبنای سه اصل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی نیز باشد به طوری که نیاز افراد، بخش صنعت (زنجیره تأمین)، ‌مسائل زیست‌محیطی، منابع طبیعی و نیاز جوامع محلی را دربر داشته باشد.

وی اظهار کرد: گردشگری سبز و پایدار اصولی دارد که در سه بخش اهداف و اصول اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی تقسیم می‌شود.

مدیر کارگروه ملی گردشگری پایدار و صنایع دستی بنیاد جهانی انرژی ایران، در توضیح مسائل اقتصادی، گفت: گردشگری می‌تواند به‌عنوان یک رویکرد باشد که برای همه ذی‌نفعان این حوزه به خصوص مردم محلی منافع اقتصادی عادلانه داشته باشد و این امر به‌صورت پایدار حفظ شود.

بهادری درخصوص موضوعات اجتماعی، فرهنگی و گردشگری، افزود: یعنی گردشگری باید به‌صورت عادلانه برای همه مردم جامعه به خصوص مردم محلی، منافع و مشارکت آن‌ها را به‌دنبال داشته باشد؛ البته باید به جامعه محلی و گردشگران آموزش داده و باعث اشتغال و کارآفرینی شود تا منجر به رضایت بازدیدکنندگان شود.

وی با بیان اینکه در مسائل زیست‌محیطی این موضوع که به‌عنوان یک رویکرد به دنیا معرفی و سال 2023 شعار سازمان گردشگری، گردشگری سبز نامگذاری شده است، اظهار کرد: این نامگذاری به این دلیل است که مسائل زیست‌محیطی و منابع طبیعی در دنیا باید مورد توجه همگان قرار گیرد.

این استاد دانشگاه افزود: ما می‌دانیم سال‌هاست جهان گرفتار پدیده‌ای به نام گرمایش زمین شده و آثار بسیار مخربی بر خیلی از کشورها و مقاصد گردشگری گذاشته. در حال حاضر بعد از نفت، پتروشیمی و خودروسازی به‌عنوان سومین صنعت بزرگ جهان از آن یاد می‌شود و اگر مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته نشود می‌تواند برای جهان تهدید باشد.

بهادری در ادامه افزود: ما در اهداف زیست‌محیطی به‌دنبال منافع و منابع طبیعی زمین هستیم و برای همین منظور بیان می‌شود که منابع زمین محدود است و اکوسیستم حساس و شکننده‌ای دارد و باید استفاده بهینه داشته باشیم.

وی با تأکید بر اینکه گردشگری سبز در پی برداشت حداقلی از منابعی مانند آب، انرژی و خاک است، یادآور شد: در کنار حفظ منابع باید به استفاده از منابع تجدیدپذیر در حوزه گردشگری توجه داشت.

وی در ادامه گفت: در حال حاضر مقاصد گردشگری به‌دنبال انرژی‌های پاک و پایدار هستند از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشید و باد و در حوزه حمل‌و‌نقل از خودروهای الکترونیکی استفاده می‌کنند. بحث عرضه و تقاضا در نظام منابع زیست‌محیطی در حال حاضر بسیار مهم است و به‌نوعی حرف نخست را می‌زند.

این مدرس دانشگاه در ادامه عنوان کرد: در حوزه مسائل زیست‌محیطی عملاً به چهار موضوع مهم یکپارچگی فیزیکی، تنوع بیولوژیکی، کارایی منابع و حفظ پاکیزگی محیط زیست می‌پردازیم که حائز اهمیت هستند.

بهادری افزود: ما در حوزه یکپارچگی فیزیکی در هر شهر به‌دنبال توسعه گردشگری به گونه‌ای که با شرایط زیست محلی تناسب داشته باشد، هستیم؛ مثلاً در همدان که کوهستانی است و در سال‌های اخیر دچار کمبود منابع آب شیرین شده، اگر قرار است مجتمع گردشگری و یا هتلی احداث شود باید مسئله تناسب مسائل زیست‌محیطی مورد توجه قرار گیرد.

وی تصریح کرد: در این منطقه افراد باید آگاه باشند که مسائل صرفه‌جویی در آب و برگشت یا چرخه آب را در سیستم خود مد نظر قرار دهند و دنبال آن باشند که پیامدهای فیزیکی ساخت و ساز تأسیسات گردشگری نسبت به منابع زیست‌محیطی به حداقل برسد.

مدیر کارگروه ملی گردشگری پایدار و صنایع دستی بنیاد جهانی انرژی ایران در ادامه توضیح داد: این یعنی در توسعه گردشگری کمترین آسیب به منابع آب، زمین، هوا برسد و چشم‌اندازهایی که در محیط شهری و روستایی ایجاد می‌شود به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب را به محیط زیست بزند و یکپارچگی زیست‌محیطی منطقه را از بین نبرد.

بهادری گفت: در قسمت تنوع بیولوژیکی ما در پی آن هستیم که پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفظ شود و بتوانیم با درآمد گردشگری آن‌ها را تقویت کنیم، مثلاً در حال حاضر در دنیا مسائل پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده مطرح است که در ازای بازدید گردشگران هزینه دریافت می‌کنند، اما این درآمد برای حفظ گونه‌های جانوری استفاده می‌شود.

وی افزود: اگر یک روستایی قرار است باغ یا زمین خود را در حوزه گردشگری به کار گیرد باید به گونه‎ای باشد که تغییر کاربری ندهد و چارچوب‌های حفظ محیط زیست را رعایت کند. میراث طبیعی نیاز به تقویت دارد. فعالان این حوزه و گردشگران باید تشویق شوند و به یادگیری در مورد چگونگی حفاظت از محیط زیست بپردازند.

مدیر کارگروه ملی گردشگری پایدار و صنایع دستی بنیاد جهانی انرژی ایران با بیان اینکه کارایی منابع مصرف آب نه‌تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان مورد توجه قرار دارد چراکه منابع آب جهان در حال کاهش است، اظهار کرد: پس باید در گردشگری چنین مواردی همچون مصرف آب و انرژی را مهم بشماریم.

بهادری با اشاره به اینکه در گردشگری پایدار امروزه دو اصطلاح رد پای آب و کربن مورد توجه است، گفت: ردپای آب یعنی ما در اثر فعالیت صنعتی یا تولید محصول چقدر آب مصرف می‌کنیم؟ در رستوران‌ها و هتل‌ها مصرف آب زیادی را شاهد هستیم که تصفیه و بازگشت آن را باید در نظر گرفت؛ یا مثلاً برای مصرف انرژی باید از سوخت‌های فسیلی و انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کرد. در اصل در گردشگری سبز موضوع آب و انرژی مد نظر است.

وی با عنوان اینکه صرفه‌جویی در استفاده از منابع، دیگر موضوع مهم در گردشگری است، یادآور شد: ما می‌دانیم که یکی از اهداف توسعه جهانی پایدار مصرف عادلانه، عاقلانه و منطقی است. اقتصاد چرخه‌ای در گردشگری بسیار مهم است؛ یعنی هر چیزی دوباره به چرخه اصلی خود بازگردد نه اینکه به‌عنوان زباله از چرخه خارج شود؛ چراکه منابع ما محدود هستند. این موضوع در برخی کشورها همچون سوئد مورد توجه قرار دارد و اگر در کشور ما نیز سرمایه‌گذاری شود، آینده‌نگری خوبی است.

وی در ادامه گفت: بخش مهمی از زنجیره گردشگری حوزه حمل‌و‌نقل است که بخش‌های مختلف زمینی، هوایی و دریایی را دربرمی‌گیرد و اگر به سمتی پیش رود که از خودروهای الکتریکی، قطار، سایر وسایل نقلیه الکترونیکی که سوخت‌ پاک دارند، مورد استفاده قرار گیرد و مدیریت این موضوع به‌خوبی انجام شود؛ در حفظ منابع در کنار توسعه گردشگری کمک خواهد کرد.

مدیر کارگروه ملی گردشگری پایدار و صنایع دستی بنیاد جهانی انرژی ایران با عنوان اینکه بسیاری از هتل‌هایی که در کشور داریم در حاشیه دریا ساخته شده‌اند، یادآور شد: باید از تخلیه فاضلاب در دریاها و رودخانه‌ها جلوگیری کنیم. در حال حاضر این موضوع در شمال کشور به یک معضل تبدیل شده چراکه آثار بسیار بدی بر اکوسیستم دارند؛ پس باید سیاست ما کاهش تولید زباله باشد و یا آن را به نحوی دفع کنیم که کمترین آسیب را محیط بزند.

بهادری تأکید کرد: سیاست توسعه فناوری نوین در گردشگری باید تشویق شود؛ چراکه دنیا اکنون دنیای متاورس، هوشمندسازی و هوش مصنوعی است و باید از آن در جهت سرمایه‌گذاری گردشگری سبز بهره برد.

وی با اشاره به اهمیت آموزش، اظهار کرد: برای حفظ بهتر محیط زیست لازم است در حوزه گردشگری سبز و پایدار، به افراد محلی و گردشگران آموزش لازم ارائه شود.

وی گفت: در گردشگری سبز 12 اصل مهم وجود دارد که عبارتند از پایداری اقتصادی، پایداری اقتصاد محلی، کیفیت اشتغال، برابری اجتماعی، رضایت بازدیدکننده، کنترل محلی، رفاه جامعه میزبان، غنای فرهنگی، یکپارچگی فیزیکی، تنوع بیولوژیکی، کارایی منابع و پاکیزگی محیط زیست که هر یک شاخصه‌های خاص خود را دارد.

با توجه به آنچه بیان شد حفظ منابع طبیعی و ظرفیت‌های مختلفی که مورد توجه گردشگران قرار دارد امروزه از اهمیت بالایی در دنیا برخوردار است تا مقاصد گردشگری تنها برای اهداف اقتصادی در نظر گرفته نشوند.

جلوگیری از تخریب این منابع و حفظ آن‌ها برای آیندگان بسیار مهم است چراکه اگر به این موارد توجه نشود اهداف کوتاه‌مدت سودجویانی که تنها به موضوع اقتصادی در حوزه گردشگری توجه دارند باعث خواهد شد تا این سرمایه‌ها از بین بروند. بی‌شک استفاده از سوخت‌های فسیلی و منابع تجدیدپذیر به حفظ محیط زیست کمک خواهد کرد و یک توسعه پایدار و همیشگی را برای هر جامعه به‌دنبال خواهد داشت.

حال سؤال این است که آیا منابع طبیعی، آثار تاریخی و مقاصد گردشگری‌ استان همدان دارای چنین مؤلفه‌هایی هستند؟ برای پایداری و حفظ آن‌ها اقداماتی در نظر گرفته شده؟ آیا ما در طبیعت بکر استان و کوهستان‌های سرسبزش شاهد جلوگیری از سازه‌های متعدد و تخریب‌های متعدد خواهیم بود؟

به هر حال امید است تا متولیان و مسئولان گردشگری برنامه ریزی لازم را در این خصوص داشته باشند و تدابیری را برای آموزش عموم مردم بیاندیشند، تا آیندگان از ما به عنوان امانت داران محیط زیست یاد کنند.