دانش‌آموخته شهرسازی؛

نظافت در شهر قربانی جایگزینی کار کارشناسی با مباحث سیاسی

به‌نظر بسیاری از کارشناسان و مدیران شهری مهم‌ترین وظیفه شهرداری‌ها رفت و روب و نظافت شهری است همچنین نخستین انتظاری که شهروندان از مدیریت شهری دارند نظافت بهینه شهر و جمع‌آوری پسماند شهری است به طوری که اگر شهرداری‌ها در انجام این وظیفه خود موفق نباشند هرچند در سایر حوزه‌ها اقدامات مناسبی انجام داده باشند، بازهم رضایت شهروندان را به همراه نخواهد داشت.

گلایه شهروندان شهر همدان، از وضعیت نابسامان جمع‌آوری زباله تا نابسامانی کوچه‌ها و محلات، خشک شدن فضای سبز در برخی از نقاط شهر است.

شهروندان معتقدند شهرداری خدمات مطلوبی ارائه نمی‌دهد. فرقی هم نمی‌کند در چه فصلی؛ در زمستان و تابستان این کاهلی در خدمات ادامه دارد.

حال آنکه جمع‌آوری زباله‌ها از محلات، نظافت جوی‌های کثیف و انباشته‌شده از برگ‌های پاییزی وظیفه خدمات شهری در شهرداری است اما با نگاهی به انباشت زباله‌ها در ساعاتی از شبانه‌روز و در عین حال روانه شدن شیرابه‌های آن‌ها که مردم را کلافه کرده، به‌وضوح می‌توان به این موضوع پی برد که مدیریت شهری از پس این کار ساده نیز به‌درستی برنمی‌آید و به‌واسطه عدم ارائه خدمات لازم از سوی شهرداری در محله‌های مختلف این شهر به‌وضوح می‌توان شاهد حضور موش، گربه و سگ در سطح شهر بود.

از طرفی این روزها با افزایش زباله‌گردها در نقاط مختلف شهر مواجه هستیم که برخی از آن‌ها کیسه‌های زباله را پاره کرده و محتوای آن را درون خیابان یا اطراف سطل‌ها پراکنده می‌کنند. این اقدام علاوه بر زشت و نازیبا کردن چهره شهر باعث استشمام بوی نامطبوعی در محل شده که شهروندان را کلافه کرده است.

بر این اساس با توجه به آنچه گفته شد برآن شدیم تا با دانش‌آموخته دکترای تخصصی شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

احسان پایاب با بیان اینکه نظافت شهری حداقل چیزی است که شهروندان از شهرداری‌ها و یا ارگان‌های متولی درخصوص شهر انتظار دارند، گفت: این در حالی است که در همدان پروژه‌های بزرگی همچون پیاده‌راه‌های بوعلی و اکباتان و سایر پروژه‌های بزرگ را به اجرا درآمده‌اند حال آنکه این کار در علم شهرسازی مسئله و مشکلی ایجاد می‌کند که به‌اصطلاح به آن جایگزینی می‌گویند.

وی در تشریح چگونگی ایجاد این مشکل به مثالی بسنده کرد و افزود: به فرض مثال پارکی بزرگ در محله خضر همدان با هدف ارائه خدمت بهتر به شهروندان ایجاد شد، همین باعث افزایش قیمت املاک و اجاره‌بها در آن محله می‌شود؛ بنابراین مستأجران ساکن این محله دیگر توان پرداخت اجاره‌بها را نداشته و به نقاط دیگری کوچ کرده و منطقه حاشیه شهر دیگری را ایجاد می‌کنند.

وی ادامه داد: یعنی با هدف و نیت خیر نتیجه کار مشکل‌ساز شده که این امر در شهرسازی با عنوان مشکل جایگزینی مطرح می‌شود؛ حال اگر بخواهیم این موضوع را به نظافت شهری ربط دهیم باید بگویم اگر به جای همین پروژ‌های کلان، حداقلی‌ترین نیاز ساکنان این محله که همان نظافت شهری است، مرتفع شود شاهد رضایت‌مندی همه ساکنان خواهیم بود.

دانش‌آموخته شهرسازی با تأکید بر اینکه بنده بارها در محیط‌های شهر همدان حاضر شده و از نزدیک مشاهده کرده‌‌ام که بعضاً باید یک کیلومتر راه را طی کنی تا به سطل زباله در شهر برسی ابراز کرد: این در حالی است که استقرار این باکس‌ها جزو حداقل تجهیزاتی است که یک شهر باید به آن مجهز باشد.

پایاب با بیان اینکه در حال حاضر تعداد مراکز بازیافت موجود در محلات پاسخگوی نیاز شهروندان نیست، گفت: آنچه بنده از نزدیک مشاهده کردم بیانگر آن است که تعداد این مراکز به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.

وی ادامه داد: برای مثال در منطقه‌ای همچون سعیدیه تنها یک مرکز بازیافت وجود دارد که متأسفانه در هیچ ساعتی از روز درب آن باز نیست و شهروندان نمی‌توانند مواد بازیافتی را به آن ارائه کنند.

وی با بیان اینکه به لحاظ علم مدیریت شهری باید شهروندان را برای بازیافت زباله و رعایت نظافت شهری تشویق کرد تا نسبت به این امر پایبند بوده و نسبت به شهر خود رنگ تعلق بگیرند، این موضوع مستلزم رعایت حداقل‌هایی از سوی شهرداری است، ابراز کرد: در این بین استانداردهایی برای جانمایی این تجهیزات از باکس زباله گرفته تا ایستگاه‌های بازیافت در شهر بر اساس سرانه‌های جمعیتی با در نظر گرفتن فواصل منطقی وجود دارد که متأسفانه در شهری همچون همدان رعایت نمی‌شود.

وی عنوان کرد: متأسفانه امروز در برخی کوچه‌‌های همدان سطل زباله وجود ندارد، پس نمی‌توان انتظار داشت که شهروندان همراه با پلاستیک زباله 10 دقیقه را طی‌ کرده تا به باکس‌هایی که در فاصله دور جانمایی شده‌اند، برسند، بنابراین اغلب شهروندان ساکن در کوچه‌ها ترجیح می‌دهند زباله خود را جلوی درب خانه‌هایشان دپو کنند، از طرفی در معابر اصلی نیز سطل‌های زباله آنقدر پر می‌شوند که حتی اطراف آن را نیز زباله احاطه می‌کند.

وی ابراز کرد: تأسف‌بارتر اینکه هر بار برای گذاشتن زباله در این باکس‌ها مراجعه می‌کنید یک ‌زباله‌گرد سرش‌ داخل همین باکس‌ها است حال آنکه اگر به‌درستی و با برنامه‌ریزی درست نظافت شهری در شهر انجام می‌شد از طریق اجرای بازیافت از مبدأ دیگر چیزی‌ برای حضور زباله‌گردها در شهر وجود نداشت.

این عضو هیئت علمی دانشگاه، با تأکید بر اینکه اگر گلایه‌مندی شهروندان در تماس با سامانه 137 را بررسی کنیم بیش از 70 درصد از شکایت مرتبط با نظافت شهری است، گفت: این امر خود بیانگر جایگاه نظافت شهری به لحاظ رسیدگی است اما متأسفانه امروز در مدیریت شهر و تصمیم‌سازی‌ها نظر کارشناسی جای خود را به سیاسی‌کاری داده است.

پایاب افزود: برای مثال امروز مدیران شهری به جای برنامه‌ریزی برای این نیاز بزرگ و در اولویت شهروندان، برای مانایی در ساختار دست به اجرای پروژه‌های بزرگ می‌زنند زیرا با اجرای یک پل و پا پیاده‌راه، شهردار امید بیشتری برای انتخاب در دوره بعد خواهد داشت، حال آنکه در خصوص اهمیت نظافت شهری همین‌بس که شهرداری‌ها در بدو امر برای نظافت شهری و تأمین آب شهروندان بنا نهاده شده‌اند اما امروز این اصل تا حدود بسیاری نادیده انگاشته می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه به لحاظ زیبایی بصری و رعایت نظافت شهری ما نیازمند گروهی در عرصه تعمیر و نگهداری در شهر هستیم که روزانه در نقاط مختلف حاضر شده و نسبت به حل مشکل و یا حداقل در میان گذاشتن این موضوع با مدیریت شهری پای کار باشد، گفت: برای مثال ما بلوار ارم را با چندین میلیارد تومان هزینه به یک پیاده‌راه بدل کرده و در آن تجهیزاتی ایجاد کردیم، اما دیگر کسی مأمور به سرکشی از سلامت این تجهیزات و در عین حال تعمیر و نگهداری و تکمیل بودن آن‌ها نشد که نتیجه آن چیزی جز دزدیده شدن سطل‌ها و شکست سنگ‌ها، تکمیل نشدن آبخوری‌ها نیست.

وی با ابراز اینکه در حال حاضر برای بازیافت کار خاصی در معابر شهری صورت نگرفته و تنها در خیابان بوعلی بالا سطل‌های زباله با رعایت موضوع بازیافت تنها یک مورد وجود دارد گفت: مسئله این است که داشتن برنامه برای زباله و پسماند در هر شهر یک ضرورت است حال آنکه بنا به هزینه‌بر بودن برای این امر روش‌های مختلفی وجود دارد مثلاً تا آنجا که بنده اطلاع دارم چندی پیش شرکتی آلمانی از طریق فایناس خواهان سرمایه‌گذاری در سایت پسماند برای بازیافت زباله همدان بود تا از این طریق بتواند تولید برق کرده و برای مدتی معین برق تولیدی را به خود اختصاص دهد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه در حوزه نیروی انسانی و مسئول پاکبانی شهر نیز باید بگویم روند فعلی که بر پایه استفاده پیمانکار است سود اصلی بدون زحمت را به جیب شرکت پیمانکار روانه می‌کند و کمترین عایدی در قالب حقوق قانون کار به پاکبان‌ها اختصاص می‌یابد گفت: حال آنکه اگر این روند را به فرایند قرار‌دادهای کنتراتی تغییر دهند یقیناً در این عرصه هم کیفیت کار و هم شرایط پرداخت‌ها متحول خواهد شد.

پایاب، افزود: از طرفی نظافت شهری یک امر مرتبط با حوزه آموزش شهروندی و ایجاد فرهنگ در این زمینه است حال آنکه در این زمینه نیز موفق عمل نکرده‌ایم. مثلاً تاکنون از کدام شهروند که در عرصه نظافت شهری مؤثر بوده تقدیر کرده‌ایم؟ کدام بیلبورد شهری را به مباحث مرتبط با نظافت شهری اختصاص داده‌ایم؟ این در حالی است که هرکدام از این کارها می‌تواند نقطه شروعی برای مشارکت گرفتن از شهروندان و ایجاد تعلق خاطر در آن‌ها نسبت به شهرشان باشد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد مقوله نظافت شهری به‌عنوان یک اصل و کار ذاتی شهرداری‌ها و به تبع آن در شهری همچون همدان این روزها قربانی جایگزینی کار کارشناسی با کار سیاسی شده و گویی برنامه مدونی برای این امر در شهرداری همدان وجود ندارد چراکه امروز با شواهدی در حوزه عدم نظافت شهری مواجهیم که بر هیچ‌کس پوشیده نیست مثل باکس‌های زباله کثیف و پر در معابر شهری طی روز، کیسه‌های زباله پاره‌شده توسط زباله‌گردها که در اطراف سطل‌های زباله و یا جلوی درب منازل رها شده‌اند، شیرابه‌ای که از باکس‌ها و زباله‌های محلات جاری شده و بوی تعفن را تا چند متری خود به همراه دارند.

حال این سؤال مطرح می‌شود که واقعاً چرا شهرداری برای این وظیفه ذاتی کاری انجام نداده و تنها کارش جمع‌آوری زباله از درب منازل و رفت و روب نصفه و نیمه شهر است!