حال بناهای تاریخی ما خوب نیست

یک باستان‌شناس با تأکید بر اینکه حال بناهای تاریخی ما به‌طور کلی خوب نیست، گفت: امروز اولویت وزارت میراث فرهنگی حوزه مرمت میراث فرهنگی نیست؛ درصورتی که کار در این حوزه شوخی نبوده و باید به افراد خبره سپرده شود.

بناهای تاریخی به‌جای‌مانده از گذشته علاوه‌بر اینکه یکی از مقاصد گردشگران داخلی و خارجی هستند، بیانگر تاریخ و هویت ملی هر کشور نیز هستند.

با کاوش در آثار به‌جای‌مانده از گذشتگان در هر حوزه، می‌توان به پیشینه‌ هر کشور و یا هر منطقه در عرصه‌های مختلف پی برد. بنابراین حفظ و حراست از این آثار بسیار حائز اهمیت است تا بتوان علاوه‌بر تأثیر و بررسی گذشته هر منطقه، از اطلاعات آن برای زندگی امروز نیز بهره‌مند شد.

آثار تاریخی به‌عبارتی شاهدی از گذشته هر جامعه و بیانگر ارزش‌های فرهنگی و تاریخی هر شهر و دیار هستند که برای جلوگیری از فراموشی و حفظ آن‌ها، باید تلاش کرد؛ چراکه موجب یادآوری فرهنگ، هنر و معماری گذشتگان است. از طرفی مرمت صحیح بناها موجب رونق گردشگری منطقه می‌شود، هر بنا می‌تواند پُلی برای ارتباط نسل جدید با گذشته باشد تا نسل جوان بتواند از هنر و فرهنگ گذشته خود بهره‌مند شود.

مرمت آثار تاریخی موجب احیای هر بنا و حفظ آن برای آیندگان خواهد شد و موضوع مهمی است؛ با توجه به این موضوع و اهمیت مرمت، با عضو هیئت‌علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در این خصوص گفت‌وگو کردیم که در ادامه خواهید خواهند:

محمدابراهیم زارعی با اشاره به اینکه مرمت در دنیا و کشور ما دارای سابقه دیرینه‌ای است، اظهار کرد: در گذشته در بسیاری از ساختمان‌ها کار مرمت انجام می‌‎شده است و در دنیا نیز نظریه‌پردازان زیادی در این خصوص وجود دارند و بعد از رنسانس در اروپا و دیگر کشورها، بسیار بیشتر به این موضوع پرداخته شده است.

عضو هیئت‌علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان با بیان اینکه خوشبختانه طی دهه‌های اخیر در کشور موضوع مرمت آغاز شد، افزود: افراد توانمندی نیز در این خصوص و حوزه میراث فرهنگی آموزش دیدند و در میراث فرهنگی مشغول شدند که توانستند کارهای خیلی خوبی را در حوزه مرمت در سطح کشور انجام دهند.

وی متذکر شد: ایراداتی درخصوص موضوع مرمت وجود دارد، اما با نگاه به تصاویر ساختمان‌های قدیمی و مقایسه با تصاویر امروز آن‌ها، می‌توان تأثیر مرمت را مشاهده کرد. از زمان تشکیل سازمان حفاظت آثار باستانی، سپس سازمان میراث فرهنگی و امروز هم وزارت صنایع دستی و گردشگری، کارهایی در حوزه مرمت صورت گرفته است.

زارعی با تأکید بر اینکه امروز حال بناهای تاریخی ما به‌طور کلی خوب نیست، گفت: امروز اولویت وزارت میراث فرهنگی حوزه مرمت میراث فرهنگی نیست؛ درصورتی که کار در این حوزه شوخی نیست و باید به افراد خبره سپرده شود.

وی با عنوان اینکه بیشتر مسئولان مرتبط با حوزه میراث فرهنگی تحصیلات غیر مرتبط دارند، اظهار کرد: در اینکه افراد مذکور قابل احترام هستند، شکی نیست، اما این امر باید به افراد خبره این حوزه سپرده شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ما یک کشور تاریخی فرهنگی هستیم و گردشگران خارجی بسیاری برای بازدید از آثار تاریخی به کشور ما سفر می‌کنند، تصریح کرد: نیاز است این آثار تاریخی حفظ، مرمت و معرفی شوند و نباید کارهایی که در این حوزه انجام می‌شوند، نادیده گرفته شوند؛ واقعیت این است که ما باید جدی‌تر به این موضوع بپردازیم.

زارعی بناهای تاریخی را همانند یک بیمار بدحال برشمرد و گفت: اگر زودتر به وضعیت بناهای تاریخی رسیدگی نشود، بیماری آن‌ها عود کرده و آن‌ها را مثل یک آدم مریض از پا درمی‌آورد.

وی در ادامه افزود: افرادی که در این حوزه مشغول هستند، باید به کارشان عشق و باور داشته باشند، چراکه اگر چنین حسی وجود نداشته باشند، اتفاق خاصی در این خصوص نخواهد افتاد.

این باستان‌شناس با اشاره به اینکه می‌توان بناهای مذکور را تغییر کاربری داد و از آن‌ها بهره‌برداری کرد، تصریح کرد: در کشور ما به‌راحتی ساختمان‌ها را تخریب کرده و نخاله‌های ساختمانی را بدون توجه در طبیعت و محیط‌زیست رها می‌کنند.

وی با عنوان این سؤال که آیا شما فکر می‌کنید در اروپا اجازه می‌دهند به‌راحتی یک ساختمان را تخریب کنید؟ پاسخ داد: خیر، اجازه نمی‌دهند؛ سؤال دیگر این است که چرا نگهداری از آثار تاریخی ما به‌طور کلی بسیارضعیف بوده که همین عدم نگهداری درست از بناها باعث می‌شود ساختمان‌ها را تخریب کنیم و طبیعت و آثارتاریخی را از بین ببریم.

این مقام مسئول افزود: آثار تاریخی ما بخشی از هویت ملی ما هستند و بخشی از آن را مفاخری همچون سعدی و دیگر شعرا تشکیل می‌دهند که فرهنگ ایرانی را حفظ کرده‌اند.

این استاد دانشگاه در ادامه عنوان کرد: این آثار غیر منقول و منقول هستند که فرهنگ ما را نشان می‌دهند. بخشی از آثار به‌جامانده در موزه‌ها یا آن اشیای کشف‌شده‌ای که در گنجینه‌ها نگهداری می‌شوند نیز از دیگر آثار مهم ما هستند که از اهمیت بالایی برخوردارند.

زارعی با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل بناهای تاریخی ما رطوبت است که نتوانسته‌ایم این آسیب را از بسیاری از ساختمان‌ها دور کنیم، خاطرنشان کرد: خیلی از بناهای ما به‌دلیل رطوبت آسیب می‌بینند و نیاز است تا برای حفظ آن‌ها هزینه کرده و از افراد متخصص و مرتبط استفاده کنیم؛ چراکه وقتی مسئولان این حوزه خبره نباشند، نمی‌توانند مؤثر عمل کنند.

* لزوم آموزش همگانی برای حفظ بناها

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نکته حائز اهمیت دیگر این است که نیاز داریم همه مردم آموزش ببیند که چگونه از خانه خود نگهداری کنند و سپس به بچه‌ها آموزش دهیم تا چگونه از مدارس نگهداری کنند، گفت: ما چقدر باید شاهد تخریب مدارس باشیم؟ درحالی که بسیاری از مدارس را می‌توان استحکام‌بخشی و مقاوم‌سازی کرد، چراکه این بناها سابقه ساخت مدرسه در ایران هستند؛ از طرفی ما روزگاری نهضت مقاوم‌سازی مدارس را داشته‌ایم که به هزینه کمتری نیز نیاز دارد.

زارعی با اشاره به اینکه موضوع مرمت حساس است، تأکید کرد: بهتر است مسئولان متخصص این حوزه کارهای مرمتی را انجام دهند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در حوزه مرمت یک‌سری آثار همچون آنچه در کاوش‌های تپه هگمتانه کشف شده را نمی‌توان مرمت کرد؛ چراکه اجازه نداریم و باید آن‌ها را طبق ضوابط و اصول مرمتی حفظ کرد، اما ساختمان‌ها، مساجد، سردرب‌های قدیمی، مدارس یا میدانی مثل میدان امام (ره) نیاز به حفاظت و مرمت دارند.

وی با اشاره به خانه نراقی‌ها در خیابان شریعتی همدان، اظهار کرد: این خانه نیازمند تعیین تکلیف از سوی میراث فرهنگی است، البته هم‌اکنون من اطلاعی از وضعیت آن ندارم، اما این بنا نیاز به مرمت دارد.

این استاد باستان‌شناس با اشاره به اینکه آثار تاریخی بخشی از شناسنامه‌ مسکن‌سازی همدان هستند، تصریح کرد: همدان شهری چندهزارساله است؛ چراکه آثار کشف‌شده توسط کاوشگران در میدان امام (ره) همدان متعلق به دوران مادها بوده و این موضوع نشان می‌دهد طی دوره ماد و حتی پیش از آن نیز مردمانی در شهر ما سکونت داشته‌اند و زندگی در شریان‌هایش جریان داشته؛ بنابراین نیاز است بناهای تاریخی همدان حفظ شود.

وی با اشاره به اینکه ما در کنار آموزش برای نگهداری آثار تاریخی باید به معیشت صاحبان این خانه‌های قدیمی نیز توجه داشته باشیم، گفت: باید تکلیف صاحبان این خانه‌ها مشخص شود و خریداری شوند؛ چراکه کشور ما ثروتمند است و این توانایی را دارد.

زارعی ابراز کرد: وظیفه ما نخست حفاظت و سپس مرمت بناهای تاریخی است تا آثار در پی عواملی همچون رطوبت، از بین نروند.

وی در پایان افزود: در این حوزه نیز نیاز است به بناهای درحال تخریب همچون بیماران اورژانسی نگاه شود و حتی برای حفظ و مرمت آن‌ها نیز شورایی از افراد متخصص این امر نظر بدهند و کلام آخر اینکه ما باید در سایر نقاط شهرها و نه با تخریب آثار تاریخی، خانه‌سازی کنیم.

همدان شهری است که قدمت چندین‌هزار ساله دارد و در خود بناهای قدیمی زیادی را ازجمله کاروان‌سراها، مساجد، خانه‌های قدیمی و راسته‌بازارها، جای داده که نیاز است این فضاها مورد توجه قرار بگیرند و مسئولان حوزه میراث فرهنگی با همکاری سایر نهادهای ذی‌ربط، نسبت به حفظ و مرمت درست آن‌ها اقدامات لازم را داشته باشند تا بتوان چنین فضاهایی که نماد تاریخ ما هستند را حفظ کرد.