کارشناس بازار کار؛

کارآمدی سازمان فنی و حرفه‌ای در حوزه اشتغال نیازمند نظارت و بهبود کیفیت

سپهرغرب، گروه کاردانش - طاهره ترابی مهوش :

حال آنکه در جهان فراصنعتی امروز توسعه به معنی عام بدون توجه به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای مفهومی نخواهد داشت، تحول علمی_ فنی، انقلابی عمیق و کیفی در نیروهای تولید و از آن جمله در نیروی انسانی و روش‌های تولید به‌وجود آورده است.

این درحالی است که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای انجام فعالیت‌هایی است که می‌تواند فرد را برای احراز شغل، حرفه و کسب و کار آماده یا کارایی و توانایی وی را در انجام آن افزایش دهد. این آموزش‌ها کسب مهارت‌ها را در راستای فناوری و علوم وابسته به همراه دانش‌های خاص مربوط به شغل و در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ارائه می‌دهد... این سازمان در واقع مهم‌ترین کانون مهارتی و کاربردی کشور و مرتبط با سازمان بین‌المللی کار ILO است و به‌دلیل رسالت قانونی خود در ساختار نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و به عضویت رسمی سازمان جهانی آموزش‌های مهارتی (TVTO) درآمده است.

جالب‌تر اینکه توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در شرایط کنونی برای اقتصاد و فرهنگ ایران به‌ویژه شتاب‌دهی به فرایند تولید، امری حیاتی است؛ زیرا سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی، افزایش ابزار و تجهیزات و به طور کلی سرمایه فیزیکی بدون سرمایه انسانی بلااستفاده مانده و یا به نحو اقتصادی و کارآمد مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرد.

بنابراین از ضرورت‌ها و الزامات رشد و توسعه اقتصادی، نظام آموزش برای ایجاد مهارت‌های لازم، سرمایه انسانی است و در این میان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای تلفیقی است از علم و فن و نقش بسیار مهمی در تأمین نیروی انسانی کارآمد ایفا می‌کند و مضمونی توسعه‌ای دارد. تأمل‌برانگیزتر اینکه هدف از این آموزش‌ها، افزایش توانایی‌ها، دانش، مهارت و قدرت درک افراد و انجام مطلوبتر کار در محدوده وظایف شغلی است.

بنابراین با توجه به جایگاه و رسالتی که سازمان فنی و حرفه‌ای دارد برآن شدیم تا با کارشناس حوزه بازار کار و اشتغال گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

حمید حاج‌اسماعیلی عنوان کرد: از گذشته انتقادات بازار کار ایران مبنی بر این بود که کارگران در ایران مهارت کافی ندارند و این امر در کاهش بهره‌وری تأثیر داشته پس بازار کار امکان جذب این افراد را نداشت، درواقع یکی از علل عدم توسعه بازار کار در ایران را فقدان مهارت می‌دانستند.

وی افزود: بنابراین طی سال‌های گذشته مخصوصاً دو دهه اخیر توسعه دانشگاه و مخصوصاً مراکز فنی و حرفه‌ای و در عین حال دانشگاه علمی و کاربردی را شاهد بودیم.

وی با بیان اینکه دانشگاه علمی و کاربردی نیروی انسانی را متناسب با نیازهای سازمان و ادارات تربیت می‌کرد، افزود: در این بین سازمان فنی و حرفه‌ای نیز متناسب با شرایط بازار کار و نیاز کارفرمایان و کشور به آموزش، مشاغلی را در دستور کار خود قرار داد.

این کارشناس حوزه اشتغال با تأکید بر اینکه بعدها دلایل دیگری نظیر افزایش نرخ بیکاری را برای این موضوع برشمردند و به‌تدریج مباحث جدی‌تری در حوزه اقتصاد نسبت به عدم مهارت‌آموزی در ایران پیدا شد ازجمله اینکه ارزش افزوده نداریم و بهره‌وری در کشور پایین است، تصریح کرد: فقدان مهارت در پایین بودن بهره‌وری سرمایه نیز اثرگذار است و باعث می‌شود که وقتی کار سنتی انجام می‌دهیم سرمایه‌هایمان هدر برود و هزینه‌های بیشتری به کارگاه‌ها تحمیل شود.

حاج اسماعیلی با تأکید بر اینکه قطعاً این کار به برطرف کردن نیازهای بازار کار بر اساس مشاغلی که وجود دارد کمک کرده و کیفیت نیروی کار را افزایش داده است زیرا صاحب دانش و مهارت شده و متناسب شغلی که قرار است در آن فعالیت داشته باشند آموزش‌ها را دریافت می‌کنند، بیان کرد: آنچه در این بین حائز اهمیت است اینکه باید آموزش در بازار کار به‌صورت روزآمد باید وجود داشته و امکان بازآموزی آن متناسب با پیشرفت‌ها فراهم باشد.

وی با اشاره به اینکه لزوم بازآموزی بدان جهت حائز اهمیت است که فناوری روزانه در حال پیشرفت است و در پی آن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات تغییر می‌کنند پس امکان دارد نیاز بازار کار متناسب نیاز روز تغییر یابد، گفت: بنابراین آموزش یک امر ضروری و مستمر است حال آنکه از دو طریق انجام می‌شود نخست حاکمیتی یعنی از طریق دانشگاه و دیگر بخش خصوصی که همین مراکز فنی و حرفه‌ای را شامل می‌شود.

این تحلیلگر بازار کار با تأکید بر اینکه از نگاه حاکمیتی سازمان فنی و حرفه‌ای و دانشکده‌های فنی و حرفه‌ای که زیر نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعالیت می‌کنند عمده این مسئولیت‌ها را بر عهده دارند اذعان کرد: بر این اساس طی چند دهه اخیر شاهد توسعه فعالیت و افزایش رشته در آن‌ها بوده‌ایم.

حاج اسماعیلی با اشاره به اینکه در یک دهه گذشته که کارآفرینی به‌خوبی در کشور جا افتاده و در کنار آن رشته‌های مرتبط با فناوری و آی‌تی مطرح شده، نقش مؤثر سازمان فنی و حرفه‌ای در این عرصه به‌خوبی آشکار است، تشریح کرد: به‌نظر می‌رسد باید به نقش سازمان فنی و حرفه‌ای در حوزه اشتغال به دو شکل نگاه کرد نخست اینکه فعالیت این سازمان و آموزشگاه‌های مرتبط با آن در بهبود کیفیت نیروی کار از طریق مهارت‌آموزی و آموزش نقش داشته و دیگر اینکه فرد با شرایط بهتری در بازار کار حاضر می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه ازسوی دیگر چون یکی از دلایل بیکاری در کشور فقدان مهارت‌های مورد نیاز بازار کار از سوی جویندگان کار است، انتظار می‌رود سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با ارائه آموزش‎های مهارتی بتواند نقش بسزایی در کاهش میزان بیکاری ایفا کند افزود: این امر بدان جهت است که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به سبب انعطاف‌پذیری نشأت گرفته از خصیصه‌های بازار کار و اوضاع اقتصادی کشور و به‌دلیل آموزش و ایجاد مهارت‌های لازم در افراد برای توانایی در احراز مشاغل، نقش بسزایی در اشتغال دارد.

این تحلیلگر بازار کار، تصریح کرد: این آموزش‌ها مهارت‌های خاص مورد نیاز صنعت و مهارت‌های عمومی بازار کار را فراهم می‌سازد و همچنین برای شاغلانی که به‌دلیل تغییرات فناوری دچار کاهش کارایی می‌شوند امکان به‌روز شدن و تکمیل مهارت را فراهم می‌کند بنابراین به این نوع آموزش‌ها به‌عنوان ابزاری برای مقابله با بیکاری بالأخص بیکاری ساختاری که ناشی از تغییرات در اقتصاد است نگریسته می‌شود.

حاج اسماعیلی با تأکید بر اینکه ویژگی این آموزش‌ها، نوعی پرورش «کارآفرین» است گفت: به این معنی که افراد پس از کسب مهارت و تخصص دانش فنی، قادر خواهند بود تا فرصت‌های شغلی مناسبی را به‌دست آورند و یا درنهایت فرصت شغلی ایجاد کند.

وی عنوان کرد: اینگونه آموزش از نقش و تأثیرگذاری اقتصادی- اجتماعی مهمی برخوردار است چراکه معرف نوع مهمی از سرمایه‌گذاری در منابع انسانی است و با فراهم کردن زمینه‌های ارتقای دانش، نگرش‎ها و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار و اشتغال در زمینه‌های مختلف به توسعه اقتصادی کمک می‌کند.

این تحلیلگر بازار کار، خاطرنشان کرد: از این رو کارمحور بودن آموزش‌های فنی و حرفه‌ای که فرایند یادگیری فراگیران را از طریق محیط‌های کار، برای آن مراکز و در درون آن‌ها طراحی و اجرا می‌کند و محتوای آموزش‌ها را با تغییرات و پیشرفت‌های حوزه فناوری و به تبع آن در کارکرد نهادهای اقتصادی جامعه هماهنگ می‌سازد، سبب شده که این آموزش‌ها به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی جهت تحقق پیشرفت‌های اقتصادی محسوب و ازجمله عوامل مؤثر در موفقیت کشورهای توسعه‌یافته تلقی شود.

حاج اسماعیلی با بیان اینکه اصولاً برنامه این نوع آموزش و ساختار عملیات اجرایی آن به‌عنوان کارگزار اصلاحات فعالیت‌های شغلی و بهبود مهارت‌ها در کار، می‌تواند در این راستا نقش اساسی را ایفا کند، اذعان کرد: مسئولان ذی‌ربط می‌توانند با رفع محدودیت‌ها و برنامه‌ریزی صحیح از آموزش‌ها به‌عنوان مهم‌ترین عامل برای تربیت افراد کارآفرین، کارآمد بهره ببرند.

وی، افزود: یکی از عناصر اصلی برای کارآمد ساختن و بالا بردن بهره‌وری نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای، تصمیم‌گیری دقیق و درست در برنامه‌ریزی درسی و آموزشی است که تنظیم استاندارد‌ها قبل از تصمیم‌گیری یکی از عوامل اصلی است.

وی ابراز کرد: مسلماً قبل از اینکه یک برنامه درسی یا آموزشی طراحی شود، باید استاندارد‌هایی تنظیم کرد که سطح مطلوب یادگیری، میزان دانش و مهارت مورد نیاز، سطح کیفی تجهیزات و تسهیلات موجود، سطح صلاحیت مربیان، فضای آموزشی، تعداد هنرجویان را درنظر داشته باشد، اما چه کسی و چگونه باید این استاندارد‌ها را تعیین کند؟ تعیین استاندارد‌ها نیازمند فرایندی تخصصی و پیوسته است، زیرا بنا بر شرایط، پیشرفت آموزش، تغییرات فناوری و نیازهای بازار کار، این استاندارد‌ها دائم در حال تغییر هستند حال آنکه اگر نقصی وجود داشته باشد به نظارت حاکمیتی بازمی‌گردد.