چطور نوجوان قدرشناس تربیت کنیم؟!

پاره تنم است وقتی به دنیا آمد همه زیبایی و لذت‌های عالم برایم بی‌معنی شد و تمام دلخوشی‌ام شد فرزندم! با شیرین‌کاری‌هایش حسابی دلمان را می‌برد. حتی گریه و بیقراری‌هایش هم برایمان دلچسب بود! اما کمی که بزرگتر شد و وارد بحران‌های سن بلوغ شد لجبازی‌هایش کم‌کم خودشان را نشان دادند گاهی حتی من که مادرش هستم از حاضرجوابی‌هایش کلافه می‌شدم! نه با محبت کردن جواب می‌گرفتم نه با عصبانی شدن! هر چیزی برایش می‌خریدیم به‌جای تشکر جوابش این بود «وظیفته خب بچه به دنیا آوردی که براش هزینه کنی وهر چی دلش می‌خواد براش بخری!» البته که همه نوجوان‌ها این چنین نیستند ولی گاهی برای بعضی خانواده‌ها ممکن است چنین وضعیتی پیش آید.

برای بهتر روبرو شدن با این چالش و مدیریت وضعیت پیش رو در عالی‌ترین نحو مجید آقابراری پژوهشگر وکارشناس مسائل تربیتی نوجوانان چنین می‌گوید:

*حقوق، پاداش یا هدیه فرق در چیست؟!

شاید تصور کنیم نوجوانی شامل همه رده‌های سنی از 12 تا 18 سالگی است و تمام راهکار و رویکردهای پیش رو باید برایشان یکی باشد ولی این کارشناس در این مورد چنین می‌گوید: در هر رده سنی شیوه‌های تربیتی متفاوت است. در بچه‌های زیر 14 سال، اگر فرزندتان در سن 12، 13 سالگی است انجام این تکنیک بسیار کمک‌کننده است. اینکه یک جدولی را برای فرزندتان ترسیم کنید با این مضمون که یک: این حقوق توست. دو: این پاداش توست و سه: این هدیه توست. و برای هرکدام تفاوت قائل باشید. واین تفاوت را به زبان بیاورید و به فرزندتان بگویید اینجور نباشد که فقط در ذهنتان این مصادیق رامشخص کنید.

*مرزبندی‌هایت را برای فرزندت مشخص کن!

گاهی اوقات پدر و مادرها فکر می‌کنند اگر به فرزندشان بگویند این حق توست یا هدیه تو؛ غرور فرزندشان شکسته می‌شود و تصور می‌شود که والدین بر سر آن‌ها منت می‌گذارد، در حالی که مجید آقابراری در توضیح این مسئله چنین می‌گوید: هر زمان قرار است چیزی برای فرزندتان بخرید در این سه مرحله کاملاً برایش مشخص کنید و به او بگویید این کاری که انجام می‌دهی در کدام یک از این آیتم‌ها قرار می‌گیرد هرکدام را از قبل برای فرزندتان توضیح دهید و شرایط و احکام هر کدام را جداگانه به آن‌ها شرح دهید.

*فرزندت باید بداند که دنیا به او بدهکار نیست!

شاید سؤال بسیاری از پدر و مادرها این باشد که نحوه تفکیک‌سازی هزینه‌ها چگونه باشد بهتراست؟ این کارشناس در توضیح آن چنین می‌گوید: هزینه‌ای که برای تغذیه، پوشاک، تحصیل به طور کل نیازهای اولیه‌شان می‌شود جزو حقوق فرزندتان است و این را در ابتدا به آن‌ها بگویید. برای مثال وقتی مبلغی در نظر می‌گیرید که نوجوان شما برای رفتن به مدرسه مشکلی نداشته باشد جزء حقوق فرزندتان است ولی اگر بعداً دوچرخه‌ای برایش می‌خرید این دیگر هدیه‌ای است از طرف شما به فرزندتان.

در مورد پاداش که برای فرزندان در نظر گرفته می‌شود با این مثال توضیح می‌دهم که سر ماه وقتی پول توجیبی فرزندتان را به او می‌دهید با او صحبت کنید و بگویید که اگر این ماه بتوانی بخشی از پولت را ذخیره کنی ماه بعد من هم مقداری روی پولت می‌گذارم و این می‌شود پاداش تو! یا مثلاً در مسائل تربیتی با آن‌ها صحبت کنید اگر حرف شما را گوش دهند حتماً پاداشی برایشان در نظر می‌گیرید. برای مثال خانه‌ کسی مهمانی رفتید اگر رفتار خوب و سنجیده‌ای کنار بقیه با شما داشته باشند شما هم در مقابل برای پاداش رفتار خوبشان اجازه می‌دهید یک تفریحی که دوست دارند انجام دهند. این‌ها باعث می‌شود فرزندتان متوجه شود کارهای خوبش از چشم شما پنهان نمی‌ماند.

نکته‌ای که والدین باید بدانند این است که اگر اصولی و هدفمند شرایط نوجوان خود را مدیریت نکنند فرزندشان در طرحواره ذهنی‌اش این می‌افتد که دنیا به من بدهکار است و باید همیشه برای من هزینه کند ولی وقتی برایش مشخص می‌کنید که حق تو چیست هدیه و پاداش تو کدام است آن موقع می‌فهمد که وظیفه‌ای دارد و گاهی اوقات شما با کارهایتان به او لطف می‌کنید.