ماحصل رسوخ و ماندگاری آفات کرم خراط در باغ‌های تویسرکان؛

درختانی که ایستاده می‌میرند

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

با این تفاسیر گردو نخستین محصول باغی استان همدان از نظر سطح و تولید بعد از انگور و سیب است که بیش از 28 هزار باغدار گردو در این حوزه مشغول به کار هستند اما متأسفانه در گفت‌وگو با تعدادی از باغداران مشخص شد؛ علیرغم برخورداری این شهرستان از بیش از 6 هزار و 200 هکتار باغ‌های گردو، بخش عظیمی از این باغ‌ها همچنان با آفت‌ها و سرمازدگی بهاره مواجه‌اند، مشکلاتی که سال‌ها حل نشده است.

برخی از این مشکلات سال‌هاست گریبان تولید در این بخش را گرفته و کارشناسان و محققان برای رفع این چالش‌ها هیچ راهکار مشخصی ارائه نکرده‌اند؛ به طور مثال کرم خراط که به‌عنوان خطرناک‌ترین آفت درختان گردو محسوب می‌شود همچنان در باغ‌های شهرستان ریشه کرده و از تنها درختان گردوی تنومند پیر و جوان بالا رفته و به‌مرور با خوردن درون مایه درختان آن‌ها را از پای درمی‌آورد اما راهکارها موقتی، مُسکن و زودگذر است. گاهی به‌دلیل عدم تخصیص بودجه و یا تزریق دیرهنگام بودجه برای مبارزه با این آفت، طرح‌های دولتی در این خصوص عقیم می‌ماند و بخش خصوصی نیز به‌دلیل هزینه‌های‌ بالا و عدم وجود روش مشخص برای مبارزه قطعی با این آفت منفعل شده‌اند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با تعدادی از باغداران تویسرکانی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یک باغدار اشترانی با بیان اینکه همه‌ساله موضوع سرمازدگی و آفات گریبانگیر باغداران گردو در شهرستان تویسرکان است، گفت: تا چند روز پیش شرایط جوی مسلط بر شهرستان و استان خوب بود اما در پی بارندگی‌های اخیر و کاهش دمای هوا به‌ویژه در شهرستان تویسرکان و باغ‌های آن در شب‌هنگام به احتمال قوی باغات گردو را سرما زده است.

وی در پاسخ به این سؤال که در صورت سرمازدگی خسارتی به باغداران در قالب بیمه کشاورزی پرداخت می‌شود یا خیر؟ اظهار کرد: اگر کسی باغش را بیمه کرده باشد، یقیناً مبلغی خسارت به او پرداخت می‌شود اما مسئله این است که کسی باغش را بیمه نمی‌کند.

این باغدار تویسرکانی در پاسخ به چرایی این مسئله، ابراز کرد: به‌دلیل اینکه دولت در خصوص بیمه به تعهداتش عمل نمی‌کند پس کمترین تمایل به بیمه کردن در بین باغداران گردوی شهرستان وجود دارد.

وی با بیان اینکه در صورت بیمه کردن تنها ی برابر مبلغ پرداخیت به عنوان حق بیمه به باغدار پرداخت می‌شود، اظهار کرد: این میزان پرداختی به هیچ عنوان پاسخگوی هزینه‌کرد باغدار و خسارت تحمیلی نیست.

این گردوکار تویسرکانی با تأکید بر اینکه گرچه تعداد درختان گردو موجود در باغم قابل توجه است اما همچون سایر باغداران نسبت به بیمه کردن آن اقدامی نکردم، افزود: تا چند سال محصول باغم را در برابر خطرات و آفت‌های احتمالی بیمه می‌کردم اما تنها در سال ابتدای اجرای این طرح مبلغ پرداختی به باغداران مناسب بود، همین باعث شد دیگر تمایلی به این کار نداشته باشم.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه چند سالی است که بخش اعظمی از باغ‌های روستا، گرفتار آفت کرم خراط شده، ابراز کرد: اخیراً با یک مهندس کشاورزی ساکن در تهران در فضای مجازی آشنا شدم و قرار است سم مخصوص این آفت را که گویا وارداتی است در حد دو لیتر برایم ارسال کند، حتی سه میلیون تومان نیز به‌عنوان بیانه به حسابش واریز کردم.

این باغدار اشترانی با بیان اینکه متأسفانه بخش ترویج جهاد کشاورزی هیچ کود و سم خاصی به باغداران جهت مبارزه با این آفت عرضه نمیکند پس آنچه تهیه می‌کنیم از بازار آزاد است، افزود: درحال حاضر اگر سم خریداری شده به دستم برسد تنها پاسخگوی نیاز برای 10 درخت است.

وی با بیان اینکه این آفت همچون موریانه به جان درختان گردو افتاده و درون تنه را می‌خورد و نهایتاً منجر به مرگ درخت می‌شود، افزود: تنها راه تشخیص ابتلای باغ به این آفت شیره‌ای است که از درخت بیرون می‌زند.

این گردوکار تویسرکانی افزود: دفتر خدمات کشاورزی وابسته به جهاد کشاورزی در مواجهه با این آفت علیرغم اطلاع از شرایط باغ‌ها کاری انجام نمی‌دهد؛ بنابراین در صورت انجام کار هزینه آن را هم دریافت می‌کند.

دیگر گردوکار اهل روستای کندر نیز با بیان اینکه خوشبختانه هنوز باغ‌های این روستا دچار سرمازدگی نشده، گفت: طبق تجربه‌ای که طی چندین سال کار کردن در باغ‌های گردو داریم اگر تا زمانی که گل درختان آلو نریخته (36 روز ابتدایی سال) باغ‌ها دچار سرمازدگی نشوند دیگر خطرسرمازدگی را نخواهیم داشت.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه اجرای طرح‌هایی همچون سرشاخه‌کاری نیز نه‌تنها نتوانسته در راستای مواجهه با سرمازدگی به باغداران کمکی کند بلکه منجر به از بین رفتن تعداد بی‌شماری از درختان گردو شده، گفت: استقبال از اجرای این طرح ازسوی باغداران زیاد بود اما علیرغم اجرا در سطح گسترده‌ای از باغ‌های شهرستان به‌ویژه روستای کندر، موفقیت‌آمیز نبود.

این گردوکار تویسرکانی با تأکید بر اینکه متأسفانه جهاد کشاورزی برای تأمین سم و کود نیز همراهی خاصی با باغداران ندارد، گفت: همچنان از سموم و کودهای فسفاته و اوره و کودهای حیوانی استفاده می‌کنیم؛ بنابراین کار خاص یا روش نوینی به باغداران ارائه نشده است.

وی درپاسخ به این سؤال که آیا باغ‌های روستای کندر نیز مبتلا به آفت کرم خراط شده‌اند یا خیر؟ گفت: تا چند سال پیش به‌صورت مقطعی گرفتار شدیم اما خوشبختانه گذرا بود.

این باغدار در پاسخ به اینکه آیا جهاد کشاورزی در مواجهه با این آفت با باغداران در خصوص ترویج همراهی داشته؟ ابراز کرد: هر از چندگاهی خانمی در روستا نسبت به برگزاری کلاس‌های آموزشی اقدام می‌کند البته نمی‌دانم که این فرد از سوی معاونت ترویج است یا خیر زیرا خود نسبت به خرید گردو از باغداران نیز اقدام می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در مواجهه با کرم خراط و گرفتار شدن باغ‌هایمان نتوانستیم کاری بکنیم که در آن مقطع زمانی آسیب زیادی به باغ‌ها وارد شد، گفت: تنها کاری که از دستمان برآمد بریدن شاخه‌های مبتلا و درختان خشک‌شده و خارج کردن آن‌ها از باغ‌ها بود.

وی با تأکید بر اینکه در آن مقطع زمانی حتی درختان آلوی منطقه نیز گرفتار این آفت شده بودند، اذعان کرد: این آفت همچون خراط از دور درختان را خالی می‌کرد و می‌خورد.

دیگر باغدار اهل وردآورد سفلی تویسرکان نیز با بیان اینکه خوشبختانه تا به امروز شاهد سرمازدگی درختان گردو نبوده‌ایم، گفت: بیشترین آفات باغ‌های گردوی شهرستان و به تبع آن روستای ما، کرم خراط است.

وی با اشاره به اینکه این آفت با رسوخ به تنه و ساقه درختان گردو به‌عنوان یک آفت چوبخوار نسبت به خوردن تنه اقدام کرده و شیره درخت را به بیرون می‌راند، گفت: گرچه سازمان جهاد کشاورزی نسبت به برگزاری کلاس‌های ترویجی اقدام به معرفی یکسری آفت‌کش و تله‌ها اقدام می‌کند و کشاورزان نیز در حد توان نسبت به انجام این روش‌ها اقدام می‌کنند اما چون مبارزه با این آفت با دشواری روبه‌رو است پس موفقیت چشمگیری را در این عرصه شاهد نیستیم.

این باغدار تویسرکانی در پاسخ به چرایی عدم توانایی کشاورزان در مواجهه با این آفت، گفت: مروجین عنوان می‌کنند که باید با سیخ تنه درخت را سوراخ کرده و یک سری سموم و پمادها را از این طریق وارد تنه کنیم، بنا به دشواری کار اغلب این عملیات مبارزاتی علیه آفت موفقیت‌آمیز نیست زیرا بیشتر کشاورزان توانایی لازم را ندارند.

وی با تأکید بر اینکه به طور میانگین شاید روستای ما بالغ بر 10 هزار رأس درخت گردو داشته باشد، اذعان کرد: در خصوص بیمه نیز چون این بخش خدماتی حمایت خاصی از باغداران نداشته و خسارت پرداختی در حدی نیست که جبران مافات کند، پس کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر بیش از نیمی از درختان باغ گردوی بنده درگیر کرم خراط هستند، ابراز کرد: متأسفانه این آفت هرساله تعداد بیشماری از درختان گردوی باغ‌های شهرستان را به کام مرگ می‌کشاند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد گویا چند سال است که آفتی با نام علمی «کرم خراط» در باغ‌های شهرستان تویسرکان جا خوش کرده و به همین راحتی‌ها هم خبری از رفتن این میهمان ناخوانده نیست؛ درواقع آفت «پروانه فری» که در میان باغداران به اسم «کرم خراط» شناخته می‌شود، همان گونه که از نامش معلوم است، با ورود به تنه درختان میوه به‌ویژه درختان گردو، آن‌ها را خراطی و از درون تهی می‌کند و درخت، ایستاده می‌میرد.

تأسف‌بارتر اینکه کرم خراط از تنه وارد درخت می‌شود و در صورتی که به شاخه برسد، مبارزه با آن تقریباً غیرممکن می‌شود؛ از سوی دیگر مبارزه با این آفت، دشوارهایی همچون استفاده از سیم مفتولی برای کشتن کرم در داخل تنه دارد که همه باغداران از پس انجام آن برنمی‌آیند و نیازمند کار تخصصی است.

حال آنکه گسترش این آفت در باغ‌های گردوی شهرستان تویسرکان در سال‌های گذشته، خسارت زیادی را به باغداران وارد کرده و مسئله اسف‌بار‌تر اینکه طبق آنچه در بررسی‌ها به‌دست آمده «کرم خراط» در بدترین شرایط نیز تکثیر می‌یابد و به‌سادگی سطح وسیعی از درختان گردو را دربرمی‌گیرد و به گونه‌های بسیاری از درختان مثمر و غیرمثمر حمله کرده و آن را از پای درمی‌آورد؛ بنابراین اگر به مبارزه با این آفت پرداخته نشود ممکن است در کمتر از چند ماه به نابودی یک باغ ختم شود، درست مثل آنچه در گفت‌وگو با باغداران تویسرکانی بیان شد؛ پس با توجه به آنچه در خصوص ترویج عنوان شد متأسفانه در نهایت این باغداران هستند که بعد از آلوده شدن باغ تنها راهشان قطع درختان است و به معنای واقعی در مبارزه با این آفت دستانش در پوست گردو مانده است.