کیفیت مصالح و نظارت بعد از بهره‌برداری، ارکان ساختمان ایمن

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :عدم ایمنی موضوعی است که سرمایه‌های انسانی و امنیت اقتصادی ما را تهدید کرده و ممکن است حتی امنیت ملی ما را در پاره‌ای موارد دچار مخاطره کند.

در مقوله ایمنی دستگاه‌های مسئول به‌خصوص سیستم‌های مدیریت شهری و بعضی از مراجع تصمیم‌ساز و تقنینی باید ورود پیدا کنند تا این موضوع به‌عنوان یک مطالبه عمومی مطرح شود.

چراکه اگر در هر حادثه‌ای دولت ورود پیدا کرده و هزینه‌های آن را پرداخت کند و سازنده و بهره‌بردار عملاً هیچ نقشی را به‌‎عهده نگیرند، باعث نوعی اطمینان خاطر کاذب خواهد شد و یک نوع بیمه شدن رایگان را تداعی می‌کند که دستگاه‌های بیمه‌گذار را از صنعت ساختمان دور می‌کند. درحالی که در احکام برنامه هفتم توسعه کشور بحث بیمه کیفیت ساختمان کشور یک موضوع اجتناب‌ناپذیر است که باید به آن نزدیک شویم.

من معتقدم که متناسب با شرایط کشور و شهر‌های ما، قوانین مربوط به ایمنی باید بومی‌سازی و به‌روز شود و اقتباس از آیین‌نامه یک کشور پیشرفته، نمی‌تواند مشکلات ما را حل کند. چراکه چه‌بسا با شرایط و امکانات ما تناسبی نداشته باشد؛ به‌واقع مباحث هر کشوری باید متناسب با امکانات و تجهیزات آن کشور باشد.

یک بحث دیگر کمبود حساسیت در مدیران شهری و مردم نسبت به ایمنی در ساختمان‌های کوچک‌تر است که موجب شده عمده تلفات انسانی ما در این بخش دیده شود؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگوهایی را با سیدجلیل موسوی، دانش‌آموخته دکترای معماری و عضو هیئت‌علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی همدان و سیدسعید رضوی، دانش‌آموخته مهندس عمران ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان با بیان اینکه ساختمان‌های عمومی و منازل مسکونی می‌بایست منطبق با ضوابط ملی ساختمان ساخته شوند، گفت: رعایت مقررات ملی ساختمان، ضوابط شهرسازی و اصول فنی، ایمنی و بهداشتی در تمامی مراحل طراحی، صدور پروانه، اجرا، پایان کار و بهره‌برداری از ساختمان توسط مالک، مهندس طراح، پیمانکار و مجری ساختمان و نظارت بر آن مطابق قوانین موجود از طریق مهندسان ناظر، الزامی است.

سیدجلیل موسوی ادامه داد: همچنین بر انجام اقدامات لازم برای بررسی، آسیب‌شناسی و رفع ایرادهای احتمالی فرآیندهای موجود، نظارت، کنترل ساخت‌وسازها و همچنین جلوگیری از ادامه عملیات ساختمان بلافاصله پس از گزارش مهندس ناظر مبنی بر تخلف از ضوابط و مقررات و عدول از مفاد پروانه ساختمان، تأکید شده است.

وی با تأکید بر اینکه می‌بایست در مرحله صدور پروانه ساختمان رعایت دقیق ضوابط طرح توسعه (جامع، هادی و تفصیلی) مصوب، مقررات ملی ساختمان و ضوابط مربوط به ایمنی ساختمان توسط مراجع صدور پروانه ملاک عمل قرار گیرد، ابراز کرد: در پی وقوع زلزله‌های اخیر بم و کرمانشاه این سختگیری‌ها از سوی نظام مهندسی ساختمان در استان‌ها و به‌ویژه همدان بیشتر شده؛ بنابراین ساختما‌ن‌های جدیدالاحداث به‌لحاظ ایمنی تا حد زیادی مطابق با استانداردها پیش می‌روند.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین مسئله در ساختمان‌های جدیدالاحداث به نبود نظارت در حوزه بهره‌برداری ساختمان‌ها بازمی‌گردد، عنوان کرد: درواقع هر ساختمان دارای عمر خاصی است؛ حال آنکه طی این سال‌ها هیچ نهادی موضوع ایمنی آن را به‌ویژه در ساختمان‌های متعلق به بخش خصوصی و نیز دستگاه‌های دولتی و یا زیرساخت‌های بیمارستانی، مورد رصد قرار نمی‌دهد.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان ضمن تأکید بر اینکه با استناد به جزء (5) بند (ض) ماده (14) قانون مدیریت بحران کشور (مصوب 1398) و با هدف نظارت بر رعایت ضوابط و مقررات ایمنی در ساختمان‌های درحال بهره‌برداری، خاطرنشان کرد: ادارات راه و شهرسازی استان مکلف هستند ارزیابی ایمنی ساختمان‌های مهم و بلندمرتبه با کاربری‌های مختلف را با اولویت‌بندی کلان‌شهرها در برابر آتش‌سوزی، زلزله، فرونشست و فروریزش زمین انجام دهند.

موسوی با اشاره به بند (14) ماده (55) قانون شهرداری، تأکید کرد: پس از شناسایی ساختمان‌های ناایمن و پُرخطر، شهرداری مکلف است درخصوص استفاده و بهره‌برداری از ساختمان ناایمن هشدارهای لازم را به‌صورت رسمی و با تعیین مهلت مقرر برای رفع خطر، به مالک ابلاغ کند.

در ادامه دانش‌آموخته مهندس عمران نیز با بیان اینکه وقتی موضوع ایمنی ساختمان‌ها در شهر مطرح می‌شود نخستین نکته حائز اهمیت، استحکام سازه است، گفت: خوشبختانه این امر از سوی مهندسان طراح به‌خوبی مورد توجه قرار گرفته و در حین اجرا نیز توسط مهندسان ناظر مرحله به مرحله مستند بر طرح بنا و مصالح، به اجرا درمی‌آید.

سیدسعید رضوی با بیان اینکه یکی مسائلی که طی چندسال اخیر در حوزه سازه و استحکام‌بخشی به آن در شهر همدان مطرح است تغییر رویه در استفاده از سازه بتنی به‌جای سازه فلزی به‌دلیل گران تمام‌شدن سازه فلزی است، افزود: البته معمولاً این باور غلط وجود دارد که ساختمان اسکلت فلزی در برابر زلزله مقاوم‌تر است و یا برعکس. این ایده اصولاً اشتباه است، زیرا هر دو سیستم بتنی و فلزی را می‌توان برای مقاومت‌های مختلف طراحی کرد.

وی ادامه داد: درحقیقت عامل مهم طراحی صحیح سازه است، اما نکته این بوده که در سازه بتنی مؤلفه‌هایی که باید در استحکام‌بخشی سازه مورد توجه قرار گیرد، بسیار بیشتر از سازه فلزی است؛ برای مثال کیفیت مصالح، نحوه انتقال، نحوه اختلاط، دمای هوا هنگام بتن‌ریزی، نحوه نگهداری تا چند روز پس از بتن‌ریزی، نحوه اجرا و ده‌ها مؤلف دیگر. حال آنکه در سازه فلزی، آهن‌آلات ساختمانی با مقاومت استانداردی در کارخانه‌ها تهیه و برحسب باری که قرار است متحمل شود، در ساختمان به‌کار گرفته می‌شود؛ بنابراین مؤلفه‌های نظارتی آن کمتر و درعین‌حال در دسترس‌تر است، به‌طوری که استفاده درست و اجرای صحیح طرح تا حدود بسیاری می‌تواند مستحکم بودن سازه را پاسخگو باشد.

مع‌الوصف؛ آدمی از ابتدا همواره در جستجوی سقفی بوده که او را از خطر در امان نگه دارد، پس دست به ساختن سرپناهی برای خود زده و با چوب خانه ساخته است. بعد مصالح در طول زمان تغییر کرده و امروز از فولاد، بتن و بسیاری مصالح دیگر ساختمان بنا می‌کنیم. اما امروزه ارتفاع ساختمان‌ها ازنظر تعداد طبقات تغییر کرده، این‌روزها شاهد آسمان‌خراش‌ها و برج‌های بلند بسیاری هستیم، مسئله‌ای که امروز درباره این ساختمان‌ها و بناها بسیار اهمیت دارد، موضوع استحکام ساختمان است. چقدر یک ساختمان محکم است و از ما در برابر حوادث محافظت می‌کند؟

حال آنکه بسیاری از مناطق استان همدان روی گسل قرار دارند و یا اینکه طی سال‌های اخیر در پی تغییر اقلیم و بارش دفعی، به بستری برای گذر سیلاب‌های مهیب بدل شده‌اند. این حوادث طی سال‌های اخیر جان افراد زیادی را بر اثر آوار شدن ساختمان بر سرشان گرفته‌ که مسئله‌ استحکام ساختمان را پُررنگ می‌کند. شاید همه‌ ما تصور کنیم که استحکام بنا و ساختمان مستحکم آنقدر بدیهی است که کسی در رابطه با آن سؤالی نمی‌کند، اما این مسئله به‌دلیل ساخت‌وسازهای غیر قانونی، باید حتماً مورد توجه و بررسی قرار گیرد؛ بنابراین چنانکه گفته شد، موضوع کیفیت‌بخشی به مصالح، چگونگی اجرای سازه در حین ساخت و نظارت بر ایمنی ساختمان در حین بهره‌برداری، باید مورد توجه متولیان قرار گیرد؛ چراکه مصالح به‌کار برده‌شده در ساخت‌وساز بر استحکام بنا مؤثر است.

درواقع استحکام ساختمان در پی استفاده از مصالح باکیفیت باید منجر به حفظ انسجام و یکپارچگی اجزای مختلف ساختمان شود و آن‌ها را به‌صورت یک کل به‌هم پیوسته تبدیل کند؛ هیچکس نمی‌خواهد در ساختمانی زندگی کند که در اثر حوادثی مانند آتش‌سوزی و زلزله آوار شود و یا در اثر باران شدید، نشست کند. پس استحکام بنا مهم‌ترین مؤلفه در مورد یک ساختمان خوب و ایمن است. نکته مهم اینکه شما (مالک ساختمان) باید در ابتدای کار یعنی از همان مطالعات فاز صفر به موارد استحکام ساختمان توجه ویژه‌ای داشته باشید، نه اینکه خانه خود را به‌صورت غیر مجاز در بستر رودخانه ساخته و بعد طلب استحکام‌بخشی به سازه را داشته باشید و یا اینکه برای صرفه‌جویی در هزینه نسبت به استفاده از مصالح بی‌کیفیت اقدام کرده و در پی بروز اتفاق غیر مترقبه، فریاد وااسفا سر بدهید.