آب‌گیری تالاب آق‌گل در حد لب‌ تر کردن

تعیین تکلیف حق‌آبه در انتظار اتمام مطالعات حوزه آبریز دریاچه نمک

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه به لطف نزولات جوی بهاره که داشتیم بارش‌هایی در سطح تالاب آق‌گل و محیط پیرامونیش نیز مشاهده شد که بخش‌هایی از آن را مرطوب کرده و شاهد آب‌گیری نسبی تالاب بوده‌ایم، گفت: با این وجود هنوز شرایط تالاب به حد مطلوب به‌لحاظ زیست‌محیطی نرسیده؛ انتظار ما این است که تالاب به حدی آبگیری شود که حداقل فصل جوجه‌آوری پرندگان را پشتیبانی کند. یعنی پرنده‌ای که در این تالاب جوجه‌گذاری می‌کند، بتواند جوجه خود را در پی مساعد بودن شرایط محیطی، به سن پرواز برساند.

مهدی صفی‌خانی با تأکید بر اینکه درحال حاضر به دو دلیل این شرایط در تالاب فراهم نیست نخست اینکه ما در فصل مناسب مهاجرت پرندگان آبزی و کنارآبزی (فصل پاییز) آبی در تالاب نداشتیم بنابراین پرنده که در مسیر مهاجرت می‌بایست در این محل توقف و لانه‌گذاری می‌کرد در پی مهیا نبودن شرایط این کار را نکرده و درنتیجه در این تالاب شاهد حضور تعداد بالایی پرنده نیستیم، افزود: تنها تعداد معدودی پرنده به‌طور اتفاقی با مشاهده فراهم بودن آب در بخش‌هایی از تالاب، اقدام به لانه‌گذاری کرده‌اند.

وی ادامه داد: از طرفی میزان آب تالاب به حدی نیست که بتوان گفت اگر پرنده‌ای بخواهد در این تالاب اقدام به لانه‌گذاری و سپس تخم‌گذاری کند، می‌تواند جوجه خود را تا زمان پرواز در این تالاب نگه دارد.

صفی‌خانی افزود: درحال حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که تنها یک بخش از تالاب آب‌گیری شده است. البته ما از این جهت خوشحالیم، زیرا نشان‌دهنده آن بوده که وضعیت بارندگی‌ها نسبتاً بهبود یافته است؛ ضمن اینکه همین میزان بارندگی برخی از کارکردهای تالابی را قوت می‌بخشد و حداقل کاری که می‌کند این است که در بحث جلوگیری از ایجاد گردوغبار محلی، مؤثر واقع شده و انتشار ریزگردها را تا مدتی متوقف می‌کند.

این مقام مسئول محیط‌زیستی استان همدان با اشاره به موضوع حق‌آبه این تالاب، خاطرنشان کرد: بنده شخصاً مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌هایی که به این تالاب منتهی می‌شوند و ما توقع داریم از این طرق بتوانیم تالاب آق‌گل را آب‌گیری کنیم، از نزدیک طی کرده و از آن‌ها بازدید داشته‌ام، اما متأسفانه هر دو این مسیل‌ها یعنی هم رودخانه علوی و هم قره‌چای که در حوزه استان مرکزی هستند، با وجود بارندگی‌های خوبی که در فصل بهار داشتیم، هیچ آبی نداشتند؛ بنابراین تخصیص حق‌آبه‌ای را نمی‌توان انتظار داشت.

وی افزود: با این وجود نمی‌توان گفت برای زمان‌هایی که در اطراف تالاب و این مسیل‌ها آب جاری است، نباید اقدامی جهت احقاق مطالباتمان بکنیم؛ پس سازمان قراردادی را با یکی از شرکت‌های معتبر کشور در زمینه تعیین نیاز آبی دریاچه نمک و حوزه آبریز آن منعقد کرده که تالاب آق‌گل هم در همان حوزه قرار دارد. یکی از قسمت‌هایی که انجام مطالعات آن در دستور کار است، این بخش بوده که امیدواریم به‌زودی مطالعات نتیجه دهد و حداقل تا پنج الی شش ماه آینده تکلیف این مهم مشخص و به وزارت نیرو ارجاع داده شود تا در پی آن حق‌آبه تالاب آق‌گل را نیز تعیین تکلیف کنند.

صفی‌خانی با بیان اینکه ضمن مشخص شدن محل تأمین این حق‌آبه استان‌های مرکزی و همدان مکلف به رعایت آن هستند، تشریح کرد: آنچه مسلم است اینکه درحال حاضر آب‌گیری تالاب انجام نشده و آنچه مشاهده می‌کنیم، بسیار سطحی و در ارتفاع اندکی است که درصورت تابش چندروزه آفتاب به‌دلیل تبخیر، شاهد نصف شدن این حجم از آب خواهیم بود؛ براساس برآوردهایی که داشتیم، برای یک‌بار پُر شدن کاسه آبی این تالاب، چیزی بالغ‌بر 13 میلیون متر مکعب آب نیاز داریم، حال نکته این است که یقیناً تخصیص حق‌آبه شامل این حجم از آب نخواهد بود، بلکه عدد بسیار پایین‌تری است.

مع‌الوصف؛ طبق آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد حجم آب ورودی به تالاب در حد لب تر کردن این تالاب بوده و تنها ممکن است از خشک شدن زودهنگام بستر این تالاب جلوگیری کند، بنابراین انتظار می‌رود مطالعات تعیین محل تأمین حق‌آبه از حوزه آبریز دریاچه نمک پیش از فرا رسیدن فصل گرما، به اتمام رسیده و به وزارت نیرو و سایر دستگاه‌های متولی جهت اجرا ابلاغ شود تا شاهد تبخیر آب موجود و خشک شدن بستر حیات در این تالاب نباشیم. البته به گفته مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان میزان حق‌آبه تعیین‌شده چیزی بالغ‌بر دو میلیون متر مکعب است که در مقایسه با مقدار 13 میلیون متر مکعبی حجم کاسه آبی این تالاب، عددی اندکی است، اما به‌هرترتیب این حق‌آبه می‌تواند در کنار نزولات جوی احتمالی، از به شماره افتادن نفس آق‌گل در پی عاق طبیعت به جهت دست‌اندازی و ناملایماتی که از سوی ما به آن روا شده، جلوگیری کند.

در غیر این صورت و با تداوم بی‌توجهی به تحقق حق‌آبه و نیز مدیریت منابع آب زیرزمینی، شاهد شوری و خشک شدن آب چاه‌ها نیز خواهیم بود؛ بنابراین علاوه‌بر مشکلات زیست‌محیطی، بحران بزرگ اجتماعی را در پی دارد، زیرا بیشتر ساکنان حاشیه تالاب آق‌گل در حرفه کشاورزی فعالیت دارند و در مقیاس زیاد، اقدام به برداشت منابع آبی برای کشت‌های پُرآب‌بر می‌کنند، درحالی که در آینده نزدیک به‌طور حتم آبی حتی برای کشت‌های کم‌آب‌بر هم نخواهیم داشت!