دریاچه ارومیه در مسیر احیا یا آب‌گیری موقت؟

بارش‌های مناسب و افزایش رهاسازی آب سدها به همراه بهبود نسبی وضعیت دریاچه ارومیه امیدها را برای زنده کردن دومین تالاب شور دنیا افزایش داده است؛ اما آیا این درياچه در حال احیا است؟

بعد از گذشت چندین سال از وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه این روزها ورود آب از سدها به این دریاچه و بارش‌های مناسب بهاره موجب بهبود وضعیت نسبی این تالاب بین المللی شده و امیدها را دوباره برای احیای دریاچه ارومیه زنده کرده است.

در حالی که سال‌های اخیر دریاچه ارومیه روزهای بسیار سختی را پشت سر گذاشته است، اما با بارش امسال وضعیت بهتر شد، تا جایی که فروردین‌ماه سال جاری شاهد خیل عظیم گردشگران و مردم ارومیه و شهرهای اطراف در دریاچه ارومیه بودیم اما هنوز سؤالات مبهم و بی‌پاسخ زیادی باقی است، آیا دریاچه ارومیه رو به بهبود است؟

چند سالی از بحران خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گذرد اما تاکنون اقدامات دولت‌ها برای نجات این تالاب چاره‌سازه نبوده و مردم منطقه منتظرند تا دولت سیزدهم گره احیای دریاچه ارومیه را باز کند. تاکنون با وجود هزینه‌های هنگفت میلیاردی، برنامه و اقدامات متعدد توسط دولت‌های گذشته، این روند نه‌تنها متوقف نشده بلکه وضعیت بحرانی این تالاب بین‌المللی همچنان ادامه دارد.

تصاویر این روزهای دریاچه ارومیه نشان از افزایش سطح تراز و حضور گردشگرانی است که بعد از گذشت سال‌ها از شرایط بحرانی در این دریاچه تفریح می‌کردند اما کارشناسان معتقدند دریاچه ارومیه همچنان در وضعیت بحرانی به سر می‌برد و با توجه به پیش رو بودن فصل گرما و افزایش تبخیر آب موجود دریاچه ارومیه دوباره این تالاب تابستان به وضعیت بحرانی خود نزدیک تر می‌شود.

وضعیت امروز دریاچه به خاطر بارش و رهاسازی آب سدها است، تاکنون بیش از 446 میلیون مترمکعب آب از سدهای آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه رهاسازی شده و این روند ادامه دارد.

تغییر الگوی کشت، کاهش و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده اصولی از ذخایر آب‌های زیرزمینی، مشارکت مردم همچنان از مهمترین اقدامات برای تداوم بهبود شرایط نسبی این تالاب بین المللی است هر چند دولت سیزدهم مصمم به احیای این دریاچه است باید منتظر ماند و دید این اقدامات تا چه میزان می‌تواند این بحران زیست محیطی چندین دهه اخیر در این منطقه را مدیریت کند.

علی ارواحی کارشناس امور تالاب‌ها در این رابطه به خبرنگار فارس گفت: در رابطه با دریاچه ارومیه دو نظر متفاوت را گفته می‌شود، یک نظر به شدت مثبت است و نوید این موضوع را می‌دهد که تمام مشکلات دریاچه ارومیه برطرف شده یا درحال بر طرف شدن است. اما نگاه دیگر به شدت منفی است و این را مطرح می‌کند که شاید لازم است که وسعت دریاچه ارومیه را کمتر کنیم.

وی ادامه داد: تراز دریاچه ارومیه هم‌اکنون نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل 20 سانتی متر افزایش داشته و به 1270.60 متر رسیده است. این عدد حدود سه متر و 30 سانتیمتر اختلاف با تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه دارد. وسعت آبگیری شدن حدود 1790 کیلومتر مربع است این در حالی است که  بیش از 5 هزار کیلومتر مربع است و در حال حاضر بیش از 23 درصد آن آبگیری شده است.

این کارشناس تالاب‌ها افزود: بیش از 2.34 میلیارد متر مکعب از حجم دریاچه ارومیه آبگیری شده است، حجم آبگیری کل دریاچه ارومیه نزدیک به 14 میلیارد متر مکعب است که هنوز تا پر شدن مطلوب فاصله داریم. در این زمان احیا دریاچه ارومیه پیام دقیقی نیست اتفاقی که افتاده بخشی از دریاچه ارومیه آبگیری شده است.

ارواحی بیان کرد: اگر ما شاهد تخصیص حقآبه دریاچه باشیم، می‌توان امیدوار بود که این دریاچه به سمت احیا برود. شرایط که دریاچه دارد در مقابل سال 98_ 99 که بارش‌های زیادی اتفاق افتاد و تراز 1272 متر رسید اما بعد از آن دریاچه به سمت خشکی رفت. باید اقدامات مدیریتی انجام بدهیم. در دریاچه ارومیه باید شاهد کاهش سطح زیر کشت و تخصیص حقآبه باشیم، غیر از آن ما شاهد آبگیری دریاچه هستیم تا احیا آن.

وی در مورد کاهش وسعت دریاچه گفت: این که وسعت دریاچه را کاهش دهیم یا نمک‌های دریاچه را برداشت کنیم تا کمتر شود، نگاه درستی نیست و تصمیم غیر کارشناسی است.

این کارشناس حوزه آب گفت: حوزه دریاچه ارومیه حداقل هفت میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال داره که بیش از 80 درصد آب صرف کشاورزی می‌شود اگر روند به همین ترتیب ادامه پیدا کند و باز شاهد توسعه سطح زیر کشت باشیم و کشت‌های آب بَر ادامه‌دار شود، دریاچه ارومیه تبدیل به تالاب فصلی می‌شود که در نتیجه بارش به طور موقت آبگیری می‌شود. این بارش‌ها تراز دریاچه ارومیه را قدری بهبود می‌بخشد. بارش لازم است ولی کافی نیست. تمام بار کمبود بارش نباید به دریاچه ارومیه تحمیل شودو باید حقآبه  آن تامین شود و با  اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی برویم.