توسعه همکاری گازی ایران و ترکمنستان با دیپلماسی فعال شهید رئیسی

بررسی عملکرد دولت سیزدهم در حوزه‌های مختلف نشان از بهبود اوضاع دارد. بررسی سه سال آخر دولت روحانی و مقایسه آن با سه سال دولت شهید رئیسی، بیانگر وضعیت متفاوت و بسیار بهتر دولت شهید رئیسی و بهبود وضعیت شاخص‌های مختلف کشور بوده است.

افزایش قیمت نرخ ارز از 4 هزارو 200‌تومان به 30‌هزار‌تومان در سه سال آخر دولت قبلی به وضعیتی بسیار پایدارتر در دولت سیزدهم و ریاست جمهوری شهید رئیسی تبدیل شد، به نحوی که قیمت ارز از 30‌هزار‌تومان به 56‌هزار‌تومان رسیده که بسیار کمتر از جهش رخ داده در سه سال آخر دولت رئیسی بوده و تقریباً معادل تورم افزایش یافته است.

همچنین ایران در ابتدای دولت سیزدهم با حجم بالایی از ناترازی همراه بود که رشد اقتصادی بخش صنعت را نیز بسیار محدود کرده بود، این ناترازی در جهت کاهش و همچنین افزایش رشد اقتصادی صنایع در تابستان و زمستان به سمت بهبود رفته است. مهم‌ترین اقدام دولت رئیسی، اما در حوزه دیپلماسی فعال منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است؛ نسبت به دولت روحانی، رعایت حسن همجواری و افزایش تعاملات با کشور‌های همسایه در کنار دیپلماسی فعال انرژی فرامنطقه‌ای بوده، به نحوی که درآمد‌های ارزی کشور و همچنین تجارت خارجی کشور افزایش چشمگیری یافته است.

در بخش مربوط به تجارت خارجی، دولت سیزدهم با ریاست جمهوری شهید رئیسی به جای اینکه تنها مسیر پیش روی کشور را مذاکره قرار دهد، با فرض ماندگاری تحریم‌ها و سناریو‌های مختلف مرتبط با خنثی‌سازی تحریم‌ها، به سمت توسعه تجارت خارجی با رویکرد بی‌اثر کردن تحریم‌ها رفته است.

در اولین اقدام در حوزه دیپلماسی خارجی، دولت شهید رئیسی در زمینه حسن همجواری و رفع مشکلات مربوط به قرارداد گازی ایران با ترکمنستان که در دولت روحانی به بدهکاری دچار شده بودیم، ورود کرد و در این زمینه ابتدا با تسویه بدهی 6/1 میلیارد دلاری ایران به ترکمنستان از وجوه صادرات گاز ایران به عراق، توانست قدم اول را در بهبود و تعاملات بین ایران و ترکمنستان محکم بردارد و در ادامه نیز فرایند سوآپ گازی از خاک ایران به سمت جمهوری‌آذربایجان که در سال 1395 به طور کامل قطع شده بود، دوباره تداوم یافت و مسیر همکاری‌های منطقه‌ای ایران با این همسایه مهم و راهبردی احیا شد. به این ترتیب در عرصه دیپلماسی خارجی، به‌کارگیری سیاست حسن‌همجواری جهت توسعه همکاری‌های گازی با همسایه شمالی ایران مدنظر بوده است. این رویکرد اولین و مهم‌ترین اقدام دولت در زمینه دیپلماسی انرژی بوده است.

دست پر دولت شهید رئیسی در توسعه تعاملات منطقه‌ای در حوزه انرژی

نوید نبوی‌زاده، کارشناس انرژی می‌گوید: متأسفانه دولت قبل پس از امضای برجام در سال 1394 دچار نوعی توهم و خودبزرگ‌بینی شد که در نهایت رویکرد منطقه‌ای و حتی نگاه به شرق را از کل سیاستگذاری دولتی حذف کرد و همین موضوع سبب شد قرارداد گازی با ترکمنستان نیز به طور کلی کنار رود و خسارت بزرگی به کشور وارد شود.

وی در رابطه با اقدام فوری دولت شهید رئیسی در اصلاح روابط منطقه‌ای در جهت حل قطع رابطه بین ایران و ترکمنستان تصریح می‌کند: دولت شهید رئیسی در منطقه به سمت اصلاح روابط رفت و بدهی 6/1 میلیارد دلاری را با استفاده از منابع ارزی ایران در عراق جهت صادرات گاز به این کشور، سریعاً تسویه کرد و قرارداد سوآپ گازی بین ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان را از مسیر ایران از سر گرفت و به این ترتیب مسیر همکاری‌های منطقه‌ای ایران با ترکمنستان به عنوان همسایه مهم و استراتژیک احیا شد. به این ترتیب در عرصه دیپلماسی خارجی، به‌کارگیری سیاست حسن‌همجواری جهت توسعه همکاری‌های گازی با همسایه شمالی ایران مدنظر بوده است. این رویکرد اولین و مهم‌ترین اقدام دولت در زمینه دیپلماسی انرژی بوده است.

وی در ادامه با اشاره به عقد قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان در زمستان 1400 به عنوان اولین قرارداد خارجی و منطقه‌ای دولت شهید رئیسی اظهار می‌کند: گسترش همکاری گازی بین ایران و ترکمنستان بسیار مهم و مسئله‌ای کلیدی است و موجب خواهد شد ترکمنستان نیز به سمت ایجاد هاب گازی جدید در ایران سوق یابد. در همین راستا قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان در زمستان 1400 به امضا رسید که موجب ازسرگیری سوآپ گازی از این کشور به میزان سالانه حدود 4‌میلیارد مترمکعب شده است.

نبوی‌زاده در رابطه با سیاست مهم دولت شهید رئیسی در مسیر تبدیل‌شدن ایران به هاب اصلی انتقال گاز منطقه غرب آسیا می‌گوید: دولت شهید رئیسی به دنبال ایجاد هاب گازی در منطقه غرب آسیا بوده و با بهره‌گیری از منابع طبیعی خود و همسایگان شمالی، توانسته است به اصلی‌ترین بازیگر تجارت گاز در خاورمیانه تبدیل شود و مسیر تبدیل‌شدن به هاب اصلی انتقال گاز را نیز به خوبی طی کند؛ موضوعی که در ادامه راه شهید رئیسی و دولت بعدی باید به صورت کامل احیا شود و مسیر تجارت گازی سه‌جانبه ایران، روسیه و هند نیز تداوم یابد.

وی تصریح می‌کند: دولت بعدی در ادامه راه دولت شهید رئیسی باید حجم تجارت گازی ایران از ترکمنستان را حداقل به میزان 20‌میلیاردمترمکعب سالانه افزایش دهد و عمده آن نیز واردات گاز از ترکمنستان و صادرات به کشور‌های همسایه غربی باشد، بنابراین ازسرگیری دوباره همکاری‌های گازی با ترکمنستان و تسهیل تجارت گازی با اتصال گاز ترکمنستان به ایران بزرگ‌ترین اقدام در جهت تبدیل‌شدن ایران به هاب انرژی منطقه خواهد بود.

این کارشناس خاطرنشان می‌کند: افزایش تعاملات گازی با ترکمنستان و تبدیل‌شدن به قطب انرژی در غرب آسیا، منافع اقتصادی قابل توجهی را برای کشورمان به همراه خواهد داشت. درآمد حاصل از صادرات گاز می‌تواند منابع درآمدی ایران را متنوع کند و وابستگی‌اش را به درآمد‌های نفتی کاهش دهد. این تنوع اقتصادی، ثبات مالی و انعطاف‌پذیری ایران را به ویژه در مواجهه با بازار‌های بی‌ثبات نفت و عدم‌قطعیت‌های ژئوپلتیکی افزایش می‌دهد. به این ترتیب کشورمان در دولت شهید رئیسی با تکیه بر از سرگیری تعاملات گازی با ترکمنستان به سمت افزایش تجارت گازی رفت و از موقعیت استراتژیک ایران، به سمت وضعیت منحصربه‌فرد سوق یافت تا در راستای گسترش تجارت گازی در منطقه غرب آسیا حرکت کند.

وی در پایان می‌گوید: دیپلماسی گازی دولت سیزدهم با ریاست جمهوری شهید رئیسی با ترکمنستان، راهبردی بسیار کلیدی در جهت توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایجاد کرد و احیای قرارداد‌های سوآپ گاز و چشم انداز بلندمدت ایران در جهت ایجاد هاب گازی منطقه‌ای نشان‌دهنده تمرکز دولت شهید رئیسی بر استفاده از منابع و موقعیت استراتژیک خود برای ارتقای رشد اقتصادی، ثبات منطقه‌ای و امنیت انرژی بوده است.