یک روان‌شناس و استاد دانشگاه عنوان کرد:

نیاز به طیف وسیعی از هنر‌ها در مجموعه‌های فرهنگی جهت جذب جوانان

در قرآن کریم و سیره اهل بیت (ع) تأکید فراوانی بر تفریحات سالم و حلال داریم

سپهرغرب، گروه - پیام زمانی :

اوقات فراغت نیز یکی از بخش‌های مهم در زندگی انسان‌ها است و نداشتن برنامه مناسب برای گذراندن آن، سایر جنبه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار داده و گاه موجب فساد می‌شود. توجه به اوقات فراغت نوجوانان و جوانان برای شناخت نیازها و رفع آن‌ها، همچنین برنامه‌ریزی درست برای گذراندن این اوقات،‌ موجب بروز خلاقیت و نوآوری توأم با تفکر سیال در فرزندان می‌شود.

اوقات فراغت برای نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا ساعت فراغت آن‌ها فرصتی برای کشف محیط پیرامون و پیدا کردن هویت منحصربه‌فرد خودشان است؛ نوجوانان در ساعات آزاد خود بیشتر به ایجاد روابط دوستانه می‌پردازند و خود را درگیر فعالیت‌هایی می‌کنند که به کمک آن بتوانند به تعریف بهتری از وجودشان دست یابند و خود را در جامعه و خانواده نشان دهند.

تحقیقات زیاد درباره نحوه سپری کردن اوقات فراغت نشان می‌دهد اگر برای تفریحات سالم نوجوانان و جوانان امکانات مناسب وجود داشته باشد، آن‌ها گرایشی به سمت تفریحات ناسالم نخواهند داشت، زیرا همه افراد از آسیب‌هایی که ممکن است از راه اوقات فراغت بی‌برنامه بر جامعه وارد شود، اطلاع کافی دارند. در این خصوص گفت‌وگویی با غلامرضا ابراهیم‌زاده، روان‌شناس و استاد دانشگاه داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

* به نظر شما یک مجموعه تفریحی و فرهنگی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

از آنجا که جوان باید به نقش خود راغب باشد، باید طیف وسیعی از هنرها در مجموعه‌های تفریحی و فرهنگی قرار داد تا رشته مورد علاقه خود را انتخاب کند. باید فضای مجموعه تفریحی فرهنگی حس «اعتمادبه‌نفس» جوانان را تقویت کند تا او بتواند در آن حق اظهار نظر آزاد در فضاهای مختلف مجموعه (مغایر با آنچه در سیستم مدارس و دانشگاه‌ها رایج است) و حق انتقاد از محیط و آثار آن را داشته باشد و همچنین برپایی جلسات سمیناری و نقد آثار و جلسات گفت‌وگو در باب مقوله‌های هنری و اجتماعی نیز محقق شود.

موارد ذکرشده را می‌توان ازجمله مسائل مهم در مجموعه‌های تفریحی فرهنگی شناخت که با هدایت درست، موجب ارتقای سلامت روان خواهد شد.

* تعریف شما از جوان چیست و راهکار‌های تعامل و ارتباط با جوانان را بیان بفرمایید.

جوان کسی است که با خود مشکل دارد؛ باید طغیان‌های او در برابر محیط را درنظر گرفت. او باید بتواند آزادانه افکار و احساسات خود را در قالب آثار و شیوه‌های مختلف، محک بزند تا شناسایی‌اش بالا برود.

جوان از قوانین خشک و تحکم‌ها گریزان است و مجموعه‌ها تنها باید او را در قالب یک برنامه کلی، هدایت کنند. جوان نیاز به گروه هم‌سن خود دارد؛ بایستی ارتباط جوانان و برخورد آن‌ها را از طریق برگزاری کارهای گروهی در مجموعه‌ها، افزایش داد.

برپایی مسابقات آزاد عمومی هر چندوقت یک‌بار و اعطای جایزه، حس شور و تحرک جوانان را تاحدی ارضا می‌کند. همکاری با گروه‌های نمایشی و موسیقی خودجوش جوانان جهت نمایش آثار آنان در مجموعه‌های تفریحی و فرهنگی نیز می‌تواند موجب سوق دادن بیشتر آن‌ها به کارهای هنری شود.

درنظر گرفتن تخفیف ویژه برای برنامه‌هایی مثل کنسرت‌ها، تئاترها، سینماها و غیره در داخل مجموعه‌های تفریحی و فرهنگی و یا حتی سایر مراکز داخل شهر جهت تشویق جوانان برای شرکت در این برنامه‌ها، بسیار مهم است. برپایی نمایشگاه سالانه هنر با قضاوت داوران برجسته هر رشته جهت نمایش آثار مستقیم جوانان نیز می‌تواند حس رقابت سالم را در آنان به‌وجود آورد.

* ضرورت‌های وجود تفریحات سالم و حلال را بیان بفرمایید.

تفریح و سرگرمی، نیاز مستمر و همیشگی بوده و در همه جوامع انسانی به تناسب شرایط و امکانات محیطی، همواره به شکل‌های مختلف جاری و ساری بوده است؛ اما در عصر حاضر تحت تأثیر برخی تحولات بنیادین، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای یافته و به یکی از مطالبات جدی و صنایع پُرزرق‌وبرق، تبدیل شده است.

با الهام از مجموع مباحث طرح‌شده، ضرورت‌های تفریحات سالم و حلال را می‌توان در افزایش نقش اوقات فراغت در آموزش و تکامل حیات مادی و معنوی انسان، ضرورت برنامه‌ریزی و مدیریت گذران اوقات فراغت در مقیاس ملی و محلی در جهت رفاه همگانی، افزایش نقش گذران اوقات فراغت در نظام تولید، توزیع و مصرف جامعه (صنعت اوقات فراغت)، تنوع و هم‌گرایی نسبی شیوه‌های گذران اوقات فراغت در مقیاس جهانی، تغییر مفهوم اوقات فراغت از باقی‌مانده زمان به هر نوع فعالیت دلخواه و مورد علاقه (شغلی و غیر شغلی)، تعمیم گذران اوقات فراغت به تمام اوقات شبانه‌روز، تمام ایام هفته و فصول سال، غلبه اشتغالات فراغتی فردگرایانه بر اشتغالات فراغتی جمع‌گرایانه و تبدیل اوقات فراغت به بخشی از حقوق بشر و نیاز همگانی، خلاصه کرد.

* دیدگاه قرآن کریم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نسبت به مسئله تفریحات حلال و سالم را بیان بفرمایید.

باید توجه داشت که در قرآن کریم برای تفریحات حلال و سالم دو نکته مهم و اساسی وجود دارد؛ نکته نخست اینکه تفریح، فقط گردش بدون اندیشه و تفکر و بدون عبرت‌گیری و پندپذیری نباشد و مسئله دوم این است که تفریح، باعث آلوده شدن انسان به گناهان دیگر نشود.

شادی و تفریح‌های سالم فرصت‌هایی است که زمینه بهره‌برداری بیشتر از اوقات عمر را فراهم می‌کند؛ حضرت علی (علیه‌السلام) به فرزندش می‌فرماید: «فرد با ایمان کسی است که این سه وقت را در زندگی خود قرار داده باشد، بخشی از آن را به معنویات بپردازد و با پرورگارش مناجات کند، قسمتی در فکر معاش و امورات دنیا بگذرد و قسمتی را به این تخصیص دهد که از لذت‌های حلال و مشروع بهره‌مند شود.» (میزان‌الحکمه، ج 10، ص 376)

از رسول اکرم نیز روایت شده است که می‌فرماید: «مسافرت‌ کنید تا صحت یابید و غنیمت به‌دست آورید».

* لطفاً نمونه‌هایی از تفریحات سالم که دین مبین اسلام نیز بر آن‌ها تأکید دارد را معرفی بفرمایید.

برخی از تفریحات سالم که دین مقدس اسلام نیز همواره بر آن‌ها تأکید دارد، شامل کار و تلاش، تیراندازی، اسب‌سواری، کُشتی، شنا، صله رحم و معاشرت با نزدیکان، خوش‌رویی و خوش‌گویی، رعایت بهداشت و نظافت فردی، یاد خدا (دعا، نیایش و تلاوت قرآن)، توجه به اعیاد مذهبی (جمعه‌ها، فطر، غدیر، قربان)، پوشیدن لباس‌های روشن و شاد، شاد کردن مکمنین، هدیه دادن و هدیه گرفتن، داشتن دوست صالح، سفر کردن و سیر در مناطق سرسبز و دیدارهای دسته‌جمعی است.

* ویژگی‌ها و تفاوت‌های تفریحات براساس گروه‌های مختلف سنی و همچنین جنسیت را بیان کنید.

نکته حائز اهمیت در این میان آن است که در تفریحات، سنین مختلف نقش مهمی را به خود اختصاص می‌دهند؛ مثلاً تفریح کودک با نوجوان و یا زن و مرد بسیار باهم فرق دارد. یک جوان از آنجایی که ابعاد روحی او رشد کرده، نیاز به احترام، شخصیت، عزت نفس و غیره در خود احساس می‌کند، هرگاه نیازهای معنوی، جسمانی و عقلانی او ارضا می‌شود، احساس شادابی و خرمی بیشتر می‌کند و هرگاه این‌ها از طرف دیگران در خطر باشد، او احساس افسردگی، خمودی و غم می‌کند، اسلام به مسائل تفریح تا آنجا اهمیت داده که به انجام برخی از تفریحات حتی در قالب رقابت سالم، تأکید و برخی موارد را با عنوان‌های قابل تعظیم، سفارش کرده است.

* به نظر شما وظایف مسئولین و متولیان امر در زمینه ایجاد زیرساخت‌ها و بستر‌های لازم برای تفریح سالم نوجوانان و جوانان چیست؟

ورود و برنامه‌ریزی مسئولان فرهنگی کشور در برنامه‌های فراغت و شکل دادن به نحوه گذراندن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه اغلب مردم برای سپری کردن اوقات فراغت خود، برنامه مفیدی ندارند. این امر می‌تواند به‌دلیل نداشتن تخصص، عدم دسترسی به امکانات، نداشتن اهداف مشخص و صحیح، سواد نداشتن و غیره باشد. بنابراین مسئولان موظف‌اند برای گذراندن اوقات فراغت نوجونان و جوانان به‌طور صحیح، امکانات و وسایل لازم را فراهم کنند. درنتیجه مجموعه‌های تفریحی فرهنگی که اهدافی چون مدیریت گذران اوقات فراغت همگان به‌خصوص جوانان در جهت مطلوب و هدف‌گذاری شده و در راستای القای فرهنگ غنی به مخاطبان دارند، می‌توانند نقش مهمی را نیز در ارتقای سلامت روانی جوانان ایفا کنند.

همان‌طور که گفته شد، تفریحات سالم یکی از نیاز‌های اصلی و مهم جوانان است. توجه به این مسئله از آن جهت مورد تأکید است که این موضوع می‌تواند از وقوع آسیب‌های اجتماعی نیز جلوگیری کرده و در کاهش آن کمک فراوانی کند. در جامعه امروزی شاهد فاصله زیادی بین بزرگ‌سالان و جوانان هستیم که این موضوع باعث شده است جوانان از خانواده و محیط اطراف خود طرد شده و به سمت مسائلی گرایش داشته باشند که برای زندگی آن‌ها آسیب‌های فراوانی داشته باشد.

یکی از وظایف اساسی مسئولین و متولیان حوزه فرهنگ در کشور افزایش مجموعه‌های تفریحی و فرهنگی سالم است که جوان امروزی بتواند براساس علاقه و استعداد خود، ساعات اوقات و فراغتش را سپری کرده و یک تفریح حلال و سالم داشته باشد. دین مبین اسلام نیز این موضوع را در آیات قرآن مورد تأکید داشته و در سیره اهل بیت (ع) نیز شاهد همین مسئله هستیم.

همچنین افزایش مجموعه‌های تفریحی و فرهنگی می‌تواند نوجوانان و جوانان را برای ظهور در آینده و کشف استعداد‌های آن‌ها کمک شایانی کند تا بتوانند رشد خوبی در جامعه داشته باشند.