مبادله محصولات فرهنگی به شناخت ملت‌ها از یکدیگر کمک می‌کند

علی بختیاری درباره اثرگذاری محصولات فرهنگی به عنوان ابزار تبلیغی رایزن فرهنگی در راستای کمک به اهداف دیپلماسی فرهنگی کشور گفت: محصولات فرهنگی زاییده فرهنگ و ارزش‌های حاکم بر یک جامعه است و در این راستا حامل فرهنگ و ارزش‌های حاکم بر جامعه منشأ خود خواهد بود. بنابراین محصولات فرهنگی چون فیلم، موسیقی، ادبیات و هنر می‌تواند معرف فرهنگ، ارزش‌ها و هویت یک کشور به جهان باشد و بینش و درک متقابل را افزایش دهد. مبادله محصولات فرهنگی به افزایش شناخت ملت‌ها از یکدیگر کمک می‌کند و ایجاد تعامل و درک متقابل در این رابطه موجب تقویت مبادلات فرهنگی بین جوامع می‌شود.

وی افزود: یکی از نتایج مهم افزایش تبادلات فرهنگی ایجاد فرصت‌های اقتصادی، اشتغال‌زایی، درآمدزایی و کمک به توسعه اقتصادی است. بهره‌مندی هوشمندانه از محصولات فرهنگی در راستای دیپلماسی فرهنگی، با بهبود تصویر و جایگاه یک کشور در سطح بین‌المللی، می‌تواند موجبات تحقق اهداف کلان کشور در عرصه بین‌المللی و تقویت نفوذ و جایگاه بین‌المللی را نیز فراهم سازد. محصولات فرهنگی در دنیای امروز از تنوع بسیاری برخوردار و رقابتی فشرده و سخت بر این بازار حاکم است. بنابراین برای تولید محصولی که مقبول عام باشد و جذب مخاطب کند، بایستی بسیار هوشمندانه عمل کرد.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قطر ادامه داد: محصولات فرهنگی، علاوه بر جنبه اقتصادی شأن، ارزش محور هستند و اصالت و هویت از مهم‌ترین شاخصه‌های یک محصول فرهنگی کارآمد است. نکته دیگر اینکه محصولات فرهنگی باید بازتابی صادقانه و اصیل از فرهنگ، ارزش‌ها و هویت ملی آن کشور باشند و این امر در معرفی واقعی و بانفوذ فرهنگ کشور تأثیرگذار است. خلاقیت و نوآوری، جذابیت و مخاطب‌پسندی و مهم‌تر از همه قابلیت برندسازی و ایجاد شهرت جهانی، در کنار جذابیت و همچنین کیفیت بالا و مطابق با سلیقه و ذائقه مخاطب، از مهمترین ویژگی‌های یک محصول فرهنگی برای بازاریابی جهانی و موفقیت در توزیع است.

بختیاری درباره نقش تبادل محصولات بین دو کشور در پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی گفت:

اگر محصولات فرهنگی به شکلی هوشمند و همراستا با اهداف دیپلماسی فرهنگی طراحی، تولید و عرضه شوند، به ایجاد تبادل محصولات فرهنگی میان کشورها می‌انجامد و این امر می‌تواند نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی داشته باشد. ایجاد فهم و همدلی متقابل بین ملت‌ها یکی از اهداف مهم دیپلماسی فرهنگی است. درواقع تبادل محصولات فرهنگی، زمینه‌ای برای آشنایی مردم کشورها با فرهنگ‌ها و ارزش‌های یکدیگر است و این امر منجر به درک و همدلی بیشتر و کاهش سو تفاهمات فرهنگی خواهد شد و ماحصل این همدلی، تقویت روابط دوجانبه و توسعه صلح و دوستی میان کشورها است.

وی افزود: صادرات موفق محصولات فرهنگی به سایر کشورها، با بهبود تصویر و جایگاه بین‌المللی کشور مبدأ می‌تواند موجب افزایش نفوذ و جایگاه بین‌المللی آن کشور شود. تولید محصولات فرهنگی مشترک بین دو کشور، علاوه بر اینکه نیازمند طی کردن راهی طولانی در مسیر توسعه روابط فرهنگی است، یکی از راه‌های کارآمد تقویت روابط فرهنگی و برند سازی بین‌المللی است. به عنوان مثال تولید فیلم‌های مشترک می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های اقتصادی، علمی و فناورانه شود و ایجاد برندهای فرهنگی مشترک نتیجه مطلوب و ارزشمندی است که از این تولید به دست می‌آید. ایجاد پیوند بین نخبگان یکی از اهداف مهم دیپلماسی فرهنگی است و نباید نقش تبادل محصولات فرهنگی، به ویژه تولیدات مشترک در ایجاد این پیوند را نادیده گرفت.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قطر در ادامه، درباره چالش‌های صادرات محصولات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران گفت: در این خصوص چالش‌ها و مسائل موجود به دو دسته؛ چالش‌های داخلی و دیگر چالش در حوزه بین‌الملل و تعامل بین کشورها تقسیم می‌شود. در حوزه داخلی نخستین ضعفی که به چشم می‌خورد، کمبود تنوع و نوآوری در محصولات است، ضعف و محدودیت در تولید محصولات فرهنگی متنوع و نوآورانه که بتوانند ذائقه مخاطبان جهانی را جذب کنند. چرا که آنچه به عنوان محصول فرهنگی ایرانی در جهان تعریف شده، همان محصولاتی است که صدها سال قبل تولید شده‌اند و ایران با آنها شناخته می‌شود. به طور مثال فرش ایرانی و دیگر صنایع دستی مانند کاشی، میناکاری، منبت‌کاری، قلم‌زنی و … که عمری طولانی دارند و هنوز نتوانسته‌ایم محصولات جدیدی در حد و اندازه آنچه از گذشته به ما رسیده است را تولید و عرضه کنیم، یا اگر تولید هم صورت گرفته نتوانسته‌ایم معرفی و عرضه داشته باشیم.

بختیاری ادامه داد: این در حالی است که محصولات تولید شده در برخی از کشورهای پیشرو همچنین بازارهای جهانی و حتی بازارهای داخلی کشور خودمان را اشباع کرده است و بر این اساس به نظر می‌رسد بیش از هر چیز عدم توجه لازم به تولید محصولات فرهنگی موجب این امر شده تا عدم دانش و تکنولوژی. بنابراین بایستی با رویکرد بین‌رشته‌ای و نوآورانه و همچنین بهره‌گیری از خلاقیت‌های نوین و استفاده از فناوری‌های موجود، علاوه بر ایجاد توسعه در تولید محصولات فرهنگی به آن تنوع بخشید تا قابلیت رقابت را پیدا کند.

وی به چالش دیگر محصولات فرهنگی اشاره کرد و افزود: از دیگر مشکلات مهم این حوزه می‌توان به ضعف برند سازی و نبود استاندارد مشخص و قابل اعتماد اشاره کرد؛ موضوعی که به اعتماد مخاطب بین‌المللی آسیب می‌زند. البته تمرکز بر برندسازی محصولات فرهنگی ایرانی و استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک برای معرفی و ترویج این برندها در سطح بین‌المللی می‌تواند راهکار مناسبی برای حل این مشکل باشد. در عرصه بین‌الملل، نمی‌توان از موضوع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و دشواری ارتباطاتی مالی به سادگی عبور کرد. بلکه باید به دنبال راهکار مناسب برای حل این مشکل بود. وجود رقبای قدرتمند در سطح منطقه‌ای و جهانی در تولید و عرضه محصولات فرهنگی از دیگر چالش‌های این حوزه است که می‌توان با مطالعه صحیح بازارهای هدف و تولید محصولاتی منطبق با فرهنگ و ذائقه مخاطب و همچنین قیمت رقابتی، به حل آن پرداخت و در این رابطه، موضوعی که ذهن فعالان حوزه فرهنگ را نیز به خود مشغول کرده، قابل توجه است. این موضوع فقدان راهبرد و برنامه‌ریزی کلان برای توسعه صادرات محصولات فرهنگی کشورمان است و برای عبور از بسیاری از چالش‌های گفته و ناگفته، تدوین یک سند راهبردی و برنامه‌ریزی جامع برای صادرات محصولات فرهنگی با مشارکت همه دستگاه‌های ذی‌ربط، امری است ضروری که امید است مسئولان مربوطه، هر چه سریع‌تر به آن بپردازند. با اتخاذ رویکردهای صحیح و رفع این چالش‌ها، می‌توان زمینه‌های توسعه موفق صادرات محصولات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را فراهم ساخت.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قطر به تجربه‌های موفقی که از صادرات محصولات فرهنگی در محل مأموریت خود داشته اشاره کرد و گفت: توسعه فرهنگی و ایفای نقش محوری در حوزه فرهنگ، از رویکردهای مهم قطر در سال‌های اخیر بوده است و برای رسیدن به این هدف در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام گرفته و علاوه بر ایجاد برخی زیرساخت‌های لازم، سالانه برنامه‌های فرهنگی متعددی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. به طور مثال در حوزه ورزش، قطر در بین کشورهای اسلامی، نخستین کشوری است که توانست میزبانی مسابقات جام جهانی فوتبال را به دست آورد و در اداره آن نیز موفق عمل کرد. استادیوم‌ها و امکانات ورزشی باکیفیت و منطبق بر استانداردهای بین‌المللی در حال حاضر قطر را به یک میزبان قابل اعتماد در رشته‌های مختلف ورزشی تبدیل کرده است.

بختیاری در ادامه سخنان خود گفت: وجود رسانه قدرتمند الجزیره و تولید محصولات فرهنگی مختلف با برند این رسانه موفق بین‌المللی، از دیگر دستاوردهای کشور قطر است. همچنین توسعه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی نیز از دیگر امتیازات قطر است که توانسته با جذب و تربیت دانشجویان خارجی در راستای تقویت قدرت نرم خود گام‌های مؤثری بردارد. قطر سالانه میزبان نمایشگاه‌های تخصصی پرتعداد هنری و صنایع و محصولات فرهنگی است که و از این طریق بستر تبادل محصولات فرهنگی و معرفی فرهنگ و محصولات فرهنگی قطری فراهم می‌شود. همچنین میزبانی از رویدادهای هنری و موسیقی متعدد و زمینه‌سازی حضور هنرمندان قطری در کنار هنرمندان سایر کشورها و تبادل دانش و تجارب با آنها، بستری در معرفی و ارتقای جایگاه هنر و هنرمندان قطری خواهد بود.

وی در پایان گفت: در این زمینه بسیاری از محصولات فرهنگی قطر از طریق پلتفرم‌های آنلاین مانند وبسایت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی به بازارهای جهانی عرضه می‌شوند. در حوزه فیلم و سینما نیز قطر در سال‌های اخیر توانسته با همکاری مشترک با کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای عربی، فیلم‌های سینمایی موفقی را تولید و در بازارهای بین‌المللی عرضه کند. علاوه بر نمایشگاه‌های فصلی و مناسبتی، فروشگاه‌های عمدتاً خرده‌فروشی فراوانی از کشورهای مختلف و همچنین از ایرانیان مقیم قطر وجود دارند که به عرضه محصولات فرهنگی و صنایع دستی می‌پردازند. مهمترین بازار صنایع دستی ایران در قطر در سوق واقف در شهر دوحه و بازارچه ایرانیان در شهر بندری رویس است. ناگفته نماند، قطر در حوزه گردشگری نیز سرمایه‌گذاری فراوانی کرده است، اگر چه هنوز نتوانسته نسبت به رقبای منطقه‌ای خود، موفقیت مطلوب را کسب کند، ولی در کنار برگزاری رویدادهای مختلف بین‌المللی و ایجاد جاذبه‌های گردشگری مختلف، از ظرفیت هواپیمایی قطر و شبکه الجزیره دریافت خوبی دارد.