جزئیات سند جنبش جهانی تعهد به خانواده

رئیس جمهور شهید آیت‌الله رئیسی سال گذشته در سخنرانی خود در مجمع‌عمومی سازمان ملل ایده «جنبش تعهد به خانواده» را مطرح کرد و بنا بر مصوبه هیأت دولت تهیه و تدوین سند و برنامه اقدام و عمل این جنبش بر عهده معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهور قرار گرفت. در همین این راستا طی گفت‌وگوی تفصیلی با خدیجه کریمی، مدیر کل امور بین‌الملل معاونت زنان و خانواده، به تشریح ابعاد این سند پرداخته‌ایم.

*سند جنبش جهانی تعهد به خانواده در حال حاضر در چه وضعیتی بوده و فرایندهای عملیاتی شدن این سند به چه صورت است؟

پیرو مصوبه کمیسیون فرهنگی و امور اجتماعی دفتر هیأت دولت در تاریخ 01/‏12/‏1402‬ که معاونت ریاست‌جمهوری در امور زنان و خانواده را مکلف کرد تا با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی)، معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، سازمان صدا و سیما، دبیرخانه ستاد ملی جمعیت و دستیار رئیس‌جمهور در امر مردمی‌سازی دولت، ظرف مدت دو ماه نسبت به تهیه برنامه اقدام «جنبش تعهد به خانواده»، به منظور پیشبرد مطلوب موضوع و تدوین برنامه اقدام جامع و انجام مطالعات پشتیبان، دو گروه کاری مشتمل بر «گروه کاری مرکب از نمایندگان دوایر مختلف این معاونت» و «گروه کاری مرکب از کارشناسان اداره کل بین‌الملل این معاونت» تشکیل شد. گروه‌کاری‌های مذکور در بازه زمانی فشرده (با توجه ویژه به تعطیلات نوروز)، ضمن برگزاری جلسات و انجام مطالعات نظری و تطبیقی و مطالعه شرح مأموریت‌های سازمانی دستگاه‌های اجرایی، نسبت به تهیه «برنامه اقدام» و «اسناد مطالعات» برنامه مبادرت کردند.

لذا در این خصوص و با هدف استفاده حداکثری از نظرات تخصصی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشی و تجربی متخصصین دستگاه‌های اجرایی همچنین اندیشمندان و کنشگران مدنی در تدوین برنامه اقدام جنبش جهانی تعهد به خانواده، دو جلسه هم‌اندیشی و هم‌افزایی به ترتیب با حضور نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد ذی‌ربط، کنشگران فعال در حوزه خانواده و نیز نمایندگان دستگاه‌های اجرایی همکار مقرر در مصوبه کمیسیون فرهنگی و امور اجتماعی دفتر هیأت دولت برگزار شد.

همچنین اداره کل امور بین‌الملل معاونت ریاست‌جمهوری در امور زنان و خانواده طیّ مکاتبات با دستگاه‌های همکار مقرر در مصوبه کمیسیون فرهنگی و امور اجتماعی دفتر هیأت و نیز دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، درخواست نمود تا برنامه‌ها و فعالیت‌های پیشنهادی مرتبط به حوزه صلاحیت ذاتی دستگاه متبوع خود را جهت درج در برنامه اقدام جنبش جهانی تعهد به خانواده در اختیار این معاونت قرار دهند و بعد از وصول نظرات مکتوب، نسبت به بررسی، اصلاح و درج آن در برنامه اقدام مبادرت شد.

این اداره کل به منظور دستیابی به وضعیت کنونی خانواده در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای، جهانی و شناسایی و تحلیل نظریه‌های علمی، تهدیدها و آسیب‌های پیش روی این نهاد و همچنین چگونگی مواجهه نظامات حقوقی با اشکال نوظهور خانواده، با ایجاد دو گروه کاری مشتمل بر «گروه کاری مرکب از نمایندگان دوایر مختلف این معاونت» و «گروه کاری مرکب از کارشناسان اداره کل امور بین‌الملل این معاونت» و با هدف بهره‌مندی از ظرفیت دانش همکاران متخصص معاونت به برگزاری جلسات دوره‌ای منظم هم‌اندیشی و تقسیم وظایف حول محور مأموریت دوایر معاونت مبادرت کرد. با انجام مطالعات تحلیلی و تدوین نُسخ متعدد پشتیبان توسط همکاران معاونت، گروه‌کاری کارشناسان اداره کل امور بین‌الملل بررسی، تجمیع و نهائی‌سازی اسناد را عهده‌دار شد و ماحصل همه این زحمات در قالب سند پشتیبان و برنامه اقدام منتشر شدد و از مدلول و محتوای داده‌های حاصله در تدوین برنامه‌های عملیاتی استعانت به عمل آمد.

مجموعه نامبرده حاصل مطالعه، بررسی، تلخیص و تحلیل بیش از 200 عنوان مقاله و کتاب به زبان انگلیسی و رصد حدود 100 سایت و صفحه پژوهشی و سازمانی ملی و بین‌المللی است که با تلاش شبانه روزی همکاران در ساعات اداری و غیر اداری مورد مطالعه و تحلیل محتوا قرار گرفت. لازم به ذکر است مجموعه نهایی، محصول برآمده از تدوین و تنظیم حدود 17 نسخه سند پشتیبانی است که توسط 16 عضو متخصص حقوقی، جامعه-شناسی، روانشناسی، فرهنگی و بین‌المللی «گروه کاری مرکب از نمایندگان دوایر مختلف معاونت» طی حدود 12000 نفر ساعت، تخصصی تجمیع گردید. در انتها این سند با تلاش بی وقفه کارشناسان اداره بین‌الملل در «گروه کاری مرکب از کارشناسان اداره کل بین‌الملل معاونت» طی بیش از 1500 نفر ساعت کاری تحلیل محتوا، بررسی کیفی، تجمیع، غربال، تدوین، بازنویسی و نهائی‌سازی شد.

*لطفاً ابعاد ملی و بین‌المللی سند را تشریح کنید؟

«جنبش تعهد به خانواده» به عنوان یک واکنش اجتماعی و کنشی فرهنگی در مواجهه با گسترش خانواده‌های انحرافی و همجنس‌گرایی و با هدف تقویت و تثبیت ارزش‌های خانوادگی ایجاد شده است که به‌طور خاص بر آن است تا مخاطراتی را که این پدیده‌ی نامیمون برای سلامت روانی، جسمی، فرهنگی و آینده نسل بشر خواهد داشت، به تصویر کشد.

این جنبش بر ترویج و تقویت ازدواج و تشکیل خانواده‌های متعارف که بر پایه ارتباطات یک مرد و یک زن، با هدف فراهم کردن بستری پایدار برای رشد و توسعه سالم فرزندان شکل می‌گیرد، در کشورمان در عرصه جهانی تأکید دارد. این جنبش همچنین به مداخله پویا و مواجهه مؤثر بر روند توسعه سیاست‌ها و قوانینی که حمایت از مفاهیم انحرافی از خانواده را ترویج می‌کنند، تأکید دارد، به طوری که محیطی مطمئن و پایدار برای رشد و توسعه خانواده‌ی متعارف و اعضای آن فراهم شود.

*با چه افراد و گروه‌هایی در خارج از کشور در رابطه با تدوین سند ارتباط برقرار کردید؟

دولت‌ها، جوامع مدنی و نخبگان پای‌بند به ارزش‌های اخلاقی، انسانی و الهی بسیاری در دنیای کنونی همانند جمهوری اسلامی دچار اضطراب و نگرانی برای امنیت نسل بشر و حفظ هویت و اخلاق انسانی هستند و در راستای زمینه‌سازی برای شکل‌گیری و حفاظت از قوام و دوام رکن خانواده و شناسایی، ایفا و اجرای حقوق و مسئولیت‌های متقابل در محیط خانواده، وظایف، اهداف و آرمان‌های انسانی آن گام برمی‌دارند. بجز کشورهای مسلمان به خصوص کشورهای همسایه، کشورهای عضو انجمن بین‌المللی کشورهای دوستدار خانواده که متشکل از 28 کشور در جای جای جهان هستند و اندیشمندان و سازمان‌های مردم نهاد مسلمان و غیر مسلمان متعددی در این روند ما را با ارائه نظرات، مقالات و تحلیل اسناد همراهی کرده‌اند.

*نقش دستگاه‌های اجرایی در تدوین سند چه بود؟

دو جلسه هم‌اندیشی و هم‌افزایی به ترتیب با حضور نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد ذی‌ربط، کنشگران فعال در حوزه خانواده و نیز نمایندگان دستگاه‌های اجرایی همکار مقرر در مصوبه کمیسیون فرهنگی و امور اجتماعی دفتر هیأت دولت با هدف استفاده حداکثری از نظرات تخصصی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشی و تجربی متخصصین دستگاه‌های اجرایی همچنین اندیشمندان و کنشگران مدنی در تدوین برنامه اقدام جنبش جهانی تعهد به خانواده، برگزار گردید. همچنین در قالب مکاتبات رسمی اداری نظرات و برنامه‌های پیشنهادی دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی و علمی دریافت، تجمیع و تحلیل محتوا شدد.

*تبدیل این ایده به یک جریان عملیاتی به چه نحوی صورت می‌گیرد؟

جریان‌سازی این ایده در دو سطح ملی و بین‌المللی در دستور کار پیش‌بینی شده است. بدین منظور در سطح ملی برای کلیه دستگاه‌های اجرایی برنامه عملیاتی خاص با توجه به حوزه عملکردی ایشان تدوین گردیده و ابلاغ خواهد شد همچنین برای دستگاه‌های اجرایی که در مأموریت ذاتی ایشان اقدامات بین‌المللی و منطقه‌ای وجود دارد، برنامه‌ریزی دقیقی صورت پذیرفته است. بجز این برنامه اقدام که به تصویب دولت رسیده است، رایزنی گسترده از طریق دستگاه‌های دولتی و غیردولتی همچنین در حوزه اندیشه‌ورزی در دو سطح منطقه‌ای و جهانی مدتهاست که فعال گردیده و اخیراً به طور منسجم، هدفمند و جدی‌تری در جریان است.

*راهبرد اصلی سند چیست و با وجود تفاوت‌های بنیادین فکری فرهنگی و دینی چگونه می‌تواند قابل ارائه برای جامعه جهانی باشد؟

و بدین منظور و نیز با هدف تدوین راهکارهایی برای حفظ کارکرد حفاظتی و مراقبتی خانواده‌های متعارف و کارکرد تربیتی و آموزشی این خانواده‌ها و به امید حفظ کارکرد انتقال ارزش‌ها و فرهنگ‌های بین نسلی خانواده‌های متعارف، از طریق راهبردهای مشارکت مؤثر در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی با محوریت هنجارسازی، کنشگری فعال در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی با محوریت جنبش، محتواسازی و گفتمان‌سازی ادبیات جنبش جهانی تعهد به خانواده در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی، شبکه‌سازی مؤثر با تجمیع حداکثری ظرفیت کشورهای اسلامی و کشورهای هم‌سو با جنبش، تنویر افکار عمومی، جریان‌سازی و مردمی‌سازی این جنبش و انجام مطالعات راهبردی و آینده پژوهی اقدام می‌نماید.

*تضاد و تناقض موجود در ادبیات جنسیت زده خانواده در جهان را چطور در این سند رفع می‌کنید؟

اتفاقاً ما هم در این سند که باز گذاشته شده است تا بتوان بنا بر مقتضیات و نیاز زمان و مکان مورد تکمیل قرار گیرد، نه به دنبال رفع این تناقضات هستیم و نه در پی کاستن از تضادها بلکه دقیقاً به دنبال نمایاندن همین اتفاقات نامیمونی هستیم که در کمتر از چند دهه به بلای خانمان‌سوز برای تداوم نسل بشر تبدیل شده است. ما به دنبال آشکارسازی این ادبیات جنسیت‌زده و نشان دادن این نقاط پر تناقض و تضاد به چشم‌های باز جهانی هستیم. دیدگانی که هنوز علیرغم همه تلاش‌های پر هجمه این اتفاقات نامبارک برایش عادی نشده است.

*تعریف خانواده در این جنبش با چه رویکردی اتفاق می‌افتد، آیا رویکرد سنتی خانواده در جهان قابل طرح است؟

خانواده در این جنبش تحت عنوان خانواده متعارف مورد تعریف قرار گرفته است که بر اساس بررسی‌های انجام پذیرفته مورد پذیرش اکثریت قریب به اتفاق اعضای جامعه جهانی است، این تعریف بر معیار و مطابق تعریف مقرر در «سند اهداف و اصول تشکیل خانواده و سیاست‌های تحکیم و تعالی آن»، مصوب 07/04/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی، نیز می‌باشد که خانواده را گروهی متشکل از افرادی که از طریق نسب یا سبب و رضاع با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، فرزندان، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابل هستند و فرهنگ مشترکی پدید آورده‌اند تعریف می‌کند.

*نحوه ارتباط با جریان‌های غیر رسمی فعال حوزه خانواده در جهان به چه شکل صورت می‌گیرد؟

با فعال نمودن حوزه نخبگانی و یاری گرفتن از نهادهای غیر دولتی این امکان ایجاد گردیده و تا امروز بالاخص در حوزه رصد و شناسایی بسیار مثمرثمر بوده است.