نادیده گرفته شدن ظرفیت‌های تولیدی عشایر همدان؛

از رها کردن هزاران تن پشم در کوه و کمر تا نفس‌های آخر صنایع دستی

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص این توانمندی‌‌ها و وضعیت بهره‌وری از این ظرفیت‌ها با مسئول قشر عشایر شهرستان تویسرکان گفت‌و‌گویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدرضا ‌رحمتی عنوان کرد: عشایر تویسرکان هفت طایفه هستند که همگی زیرمجموعه ایل ترکاشوند به‌حساب می‌آیند و بیشتر در کوه‌های آرتیمان و گشانی، دره گزندر سرابی و در اطراف شهرستان ساکن هستند.

وی اذعان کرد: این طوایف حدود هزار و 200 تا هزار و 300 خانوار هستند و بالغ بر هشت هزار نفر را شامل می‌شوند و به‌صورت پراکنده در نقاط مختلف شهرستان در فصولی از سال سکنی گزیده و زندگی می‌کنند.

مسئول قشر عشایر شهرستان تویسرکان با بیان اینکه عشایر تویسرکان بیشتر مشغول به کار دامداری و دامپروری هستند و عمده دام آن‌ها دام سبک بوده و به‌ندرت می‌توان دام سنگین در بین آن‌‌ها یافت ابراز کرد: همچنین عمده تولیدات آن‌ها گوشت، فراورده‌های لبنی و پشم است.

*هزاران تن پشم در کوه و کمر رها می‌شوند

رحمتی با اشاره به اینکه متأسفانه در راستای افزایش توان تولید عشایر در بخش‌های عنوان‌شده از سوی نهادها و ارگان‌های دولتی مرتبط هیچگونه حمایتی صورت نمی‌پذیرد، ابراز کرد: برای مثال چندسالی است که پشم عشایر خریدار ندارد.

وی با تأکید بر اینکه حتی سال جاری متولیان امر همچون امور عشایری استان و نساجی‌ها را نیز پای کار آورده و خواهان خرید پشم از عشایر شدیم اما نتیجه نداشت، اذعان کرد: این در حالی است که تنها عشایر شهرستان تویسرکان سالانه هزار تن پشم تولید می‌کنند.

این عضو سابق شورای عشایر تویسرکان گفت: هیچ کس به این حجم از تولید پشم توجه نداشته و برای آن ارزشی قائل نیست، بنابراین عشایر وقتی می‌بینند که پشم تولیدی به لحاظ ریالی ارزشی ندارد آن را در کوه و کمر و صحرا رها می‌کنند.

رحمتی با بیان اینکه عشایر تنها برای اینکه گوسفندان در طول تابستان و فصل گرما مریض نشده و به زحمت نیفتند پشم آن‌ها را می‌چینند اذعان کرد: هر گوسفند به طور متوسط دو کیلو پشم دارد، حال در نظر بگیرید دامداری هزار رأس دام داشته باشد، پشم تولیدی او بالغ بر یک تن می‌شود که به‌دلیل عدم توجیه اقتصادی (هرکیلو پشم در کرمانشاه و تهران هزار تا هزار و 500 تومان خریداری می‌شود) جمع‌آوری و هزینه حمل‌و‌نقل در صحرا رها می‌شود.

* تولید 100 تا 120 تن روغن حیوانی توسط عشایر تویسرکان

وی با تأکید بر اینکه سالانه بیش از هزار تن پشم توسط عشایر تویسرکان تولید می‌شود اما عایدی برای آن‌ها ندارد، ابراز کرد: در بخش تولیدات لبنی نیز تنها در فروش روغن حیوانی که سالانه 100 تا 110 تن تولید می‌شود تا حدودی موفق عمل می‌کنیم البته آن هم در فروش فله‌ای به شهرهایی همچون تهران و کرمانشاه (بازارچه‌های تولیدات عشایری) وگرنه در تویسرکان و همدان امکان فروش این حجم از تولیدات را نداریم.

*وعده سرخرمن بازارچه تولیدات عشایری

مسئول قشر عشایری شهرستان تویسرکان با بیان اینکه چند سالی است که وعده دایر کردن بازارچه تولیدات عشایری در استان به ما داده شده اما در حد حرف باقی مانده، ادامه داد: در سایر فرآورده‌ها همچون ماست و کشک نیز همچون پشم عشایر شرایط فروش مناسب نیست.

*قرارداد خرید دولتی گوشت به ضرر عشایر تمام می‌شود

رحمتی با ابراز اینکه در حوزه تولید فراورده‌های پروتئینی همچون گوشت قرمز نیز حمایت‌های دولتی به گونه‌ای به ضرر عشایر تمام می‌شود، گفت: وضعیت فروش گوشت قرمز در بازار آزاد خوب است اما همانطور که گفته شد، اقدامات حمایتی در قالب خرید دولتی چیزی جز ضرر و زیان برای عشایر عایدی نداشته زیرا در این فرایند به ازای در اختیار قرار دادن جو مدت‌دار به قیمت کیلویی 11 هزار تومان، مقرر شده عشایر گوشت تولیدی را به دولت به قیمت 530 هزار تومان بفروشند حال آنکه بنا به شرایط و تورم موجود امروز هزینه تولید هر کیلو گوشت 610 تا 620 هزار تومان است.

*عشایر تولیدکننده دو درصد از نیاز استان به گوشت قرمز

وی خاطرنشان کرد: امروز عشایر استان حدود دو درصد گوشت قرمز مورد نیاز استان را تأمین می‌کنند، این در حالی است که در سطح کلان کشوری عشایر 20 درصد از نیاز گوشت قرمز را تأمین می‌کند.

*نفس‌های آخر صنایع دستی عشایر

مسئول قشر عشایری شهرستان تویسرکان با بیان اینکه متأسفانه طی سال‌های اخیر از صنایع دستی عشایر استقبالی نشده؛ بنابراین دیگر بین بین بانوان شاهد رونق تولیدات دستی همچون گیلم و جاجیم و غیره نیسیتم گفت: در حال حاضر بافت گلیم و جاجیم که جزو صنایع دستی اصلی عشایر منطقه بود، محدود به زنان سالخورده آن‌هم به‌صورت موردی و تفننی شده چراکه این قبیل محصولات امروز در پی نداشتن برنامه برای بازار آن، خواهانی ندارد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد باوجود تلاش‌‌ها در عرصه توسعه زیستی عشایر به لحاظ ارائه خدمات و غیره طی سال‌های اخیر هنوز چرخه اقتصاد و تولید در جامعه عشایر لنگ می‌زند به طوری که حتی کمترین زیرساخت در استان همدان به‌عنوان بازارچه فروش محصولات و تولیدات عشایری دایر نیست تا این قشر از جامعه خود بدون واسطه و با قیمتی متعارف بتوانند محصول تولیدی را در بخش‌های مختلف به فروش برسانند و یا اینکه هنوز صنایع دستی و اداره صمت استان برنامه‌ای برای حمایت از صنایع دستی این جامعه نداشته و محصولی همچون پشم را که در تولید فرش دست بافت و تولیدات مرتبط با نساجی کاربری است را به حال خود رها کرده‌اند.

این در حالی است که فروش پشم تولیدی می‌تواند به اقتصاد عشایر کمک کند، بنابراین با توجه به حجم بالای تولید پشم توسط عشایر وجود صنایع فرآوری یکی از حلقه‌های مفقوده تولید در عرصه تولیدات عشایری است که در صورت حمایت از سرمایه‌گذاران این حوزه، می‌توان به دامداران این جامعه کمک کرد و صنعت نساجی را رواج داد.

به دیگر سخن امروز نبود صنایع تبدیلی موجب شده پشم تولیدی به‌صورت پراکنده آن‌هم موردی به استان‌ها فروخته شود که برای جلوگیری از این امر اگر قراردادی با شرکت فرش همدان بسته شود و در پی آن صنعتی هرچند کوچک در استان دایر شود نیز نیاز این هنرصنعت مرتفع و پشم عشایر مستقیماً در خود استان به فرش تبدیل می‌شود.

ازسوی دیگر همگان بر این امر واقف هستند که استان همدان دارای مرغوب‌ترین پشم دنیا است و از این رو باید علاوه بر ایجاد صنعت تبدیلی در استان از کارگاه‌های بزرگ و کوچک وابسته به صنعت ریسندگی، جهت برندسازی پشم استان حمایت شده و همچنین مسئولان مربوطه باید از کارگاه‌های احداث‌شده در استان حمایت کرده تا از ورود دلالان و سود چشمگیری که از فروش پشم به جیب می‌زنند جلوگیری شود و زمینه‌ اشتغال تعداد بسیاری از جوانان در صنعت پشم استان فراهم شود.

نکته نهایی اینکه در سایر کشورها روغن پشم با عنوان لانولین در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین درصورتی‌که دستگاه فراوری آن در کشور باشد، در صورت مقرون‌به‌صرفه بودن از نظر جمع‌آوری، هزینه‌های جابه‌جایی آن و همچنین ورود شرکت‌های دانش‌بنیان برای تحقیق در این زمینه، ظرفیت استفاده بهینه از پشم تولیدی عشایر در کشور وجود دارد.